Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 8:35 pm on 2021/08/26 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  urdamutur 

  iz. Heg. Mitxoleta. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  urdamutur.

  1. (B ap. A ; Lcq 48). Amapola. “(Papaver dubium), amapola” Lcq 48. “Cúpula truncada en forma de hocico de lechón (Bot.)” A (parece que proviene de la descripción que hace Lacoizqueta (48) del fruto de la amapola).
  Urdamutur (amapola) gorrijak. Altuna 78. Urdamuturra baño gorriago jarri ziran neska-mutillak itz auek entzun zituztenean. Jaukol Ipui 17. Urdamutur edo amapolak, odol barriaren irudi emonaz. Erkiag Arran 11. Lili-margul ta urdamutur garaiak bildurik. “Papavera” . Ibiñ Virgil 35. urdemutur (L-ain, B; VocB). Ref.: A; Izeta BHizt2. .
  “Planta en sembrado, raíz corta, hoja ancha, flor encarnada” VocB. “Clase de hierba o planta que crece en las huertas. Gure baratzean urdemutur landare orrek kalte aundie iten du” Izeta BHizt2. . “(Ranunculus silvestris), urde-muthurra ” Zerb GH 1931, 225. “Populage, plante, urde-muthur ” T-L. Lore hori pollit bat xabal-xabala nork ez du ikusi landarexka baten puntan? Urde-muthurra… Zerb GH 1931, 225.

  2. urdemutur. “(L-sar), arado de reja y orejera reversibles” JMB At (s.v. atun).

  Sinonimoak: iz.

  [urdamutur] : mitxoleta (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Heg.) amapola (Papaver rhoeas)
  fr iz. coquelicot
  en iz. poppy
  port iz. papoula, papoila

  Testuinguruan

  Urdamuturra baño gorriago jarri ziran neska-mutillak itz auek entzun zituztenean. [Jaukol Ipui 17. (Orotariko Euskal Hiztegia)]

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:21 pm on 2021/08/25 Permalink | Reply
  Tags: N ( 60 )   

  negel 

  1. iz. Ipar. Med. Larruazaleko eritasuna, handitu gorrixka batek inguraturiko pikorta txiki urtsuak ezaugarri dituena. negel belar, negel-belar iz. Hatz-belarra.
  2. iz. Naf. Igela.

    (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1. negel.

  1. (AN-5vill-ulz; SP, Urt II 168, Bon, H), negal (G-bet, AN-ulz, B, Ae; VocB), legen (AN-5vill-ulz). Ref.: A (negel, negal); EI 364; Iz Ulz (legéna); Echaide Nav 118; Izeta BHizt2 (negal) . Rana. “Negela à Vera est la grenouille qu’on nomme xatela à Sumbilla” Bon RIEV 1910, 248. “Erreka ortan negal aunitz” Izeta BHizt2. “Rana, negala (G-bet)” (comunicación personal). v. igel. Nahastatzen du gaxoa apho eta sugekin, / negel bare eta musker gehiago ferdekin. EZ Man I 108. Ibaiak gaindi egingo dik negelez. Urt Ex 8, 3 (Dv, Ur, Ol, Bibl, BiblE igel, Ker ugario). Ikusi izan nituen ilkhitzen dragoinaren ahotik […] hirur izpiritu lizun negalen idurikoak. He Apoc 16, 13.

  2. nagal (L-sar). “À Urdax, d’après vous, nagala serait le petit cangrejo appelé improprement scorpion” Bon RIEV 1910, 248.

  2. negel. v. negal.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [igela]: Naf.igel, ugaraxo Bizk., xakel Gip.    

  [larruazaleko erregosia]: Ipar. erupzio, negal Ipar.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (Med.) (Ipar.) erupción, sarpullido (2) iz. (GN) rana ➥ igel
  fr (1) (Med.) (Ipar.) éruption (2) grenouille
  en (1) (Med.) rash (2) (Zool.) frog
  port (1) (Med.) erupção, exantema (2) sapo, rã, ranilha

  Testuinguruan

  Ostiralean, ez zen ezer gertatu, zakurretako bati belarri atzean negela sortu zitzaiola besterik ez. [Ilargi-harria, Wilkie Collins / Antton Olano (Elkar-Alberdania, 2008)]

  Une hartan negel batek salto egin zuen.

  

   
• 

  Maite 10:34 pm on 2021/08/24 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txikietsi 

  du ad. Mesprezatu; balio txikikotzat jo. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: ad.

  [gutxietsi]: apaletsi, diskriminatu, gaitz esan, gaitz iritzi, gaitzetsi, gutxietsi, muzin egin, txarretsi, zaputz egin, arbuiatu Ipar., erdeinatu Ipar., gaitz erran Ipar., hastandu Ipar., mespretxatu Ipar., nardatu Ipar., mendratu Ipar./Naf., gaitzets izan g.e., kondenatu g.e., urruindu g.e., despreziatu zah., menospreziatu zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  du ad. despreciar, desdeñar; minusvalorar
  fr du ad. tenir pour peu, sous-estimer, déprécier
  en du ad. to despise, to disdain
  port iz. desprezar

  Testuinguruan

  Bere historia gorde, txikietsi edo erlatibiza dezake: ez daitezen (berdintasuna gogoan), leinuz leinu, arbaso batzuk beste batzuen gainean nabarmendu; ez ditzan, diren horretan, historiak sobera baldintza. [Gurea dena: Komuna, Pablo Sastre, Pamiela, 2019 (Egungo Testuen Corpusa)]

  

   
• 

  Maite 10:37 pm on 2021/08/23 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  urdetu 

  da/du urdetu, urde/urdetu, urdetzen || ad. g.er. Zikindu, lohitu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  urdetu.

  1. (B; Lar, Añ), urdatu (Lh). Ref.: A; Izeta BHizt2 . Ensuciar(se). “Ensuciar” Lar, Añ. ” Ai dire gazte ergel oiek paretak urdetzen ” Izeta BHizt2. “Nere etxe polite urdetute” Ib. (c. sg. A; H). “Hacerse inmundo, puerco” A.

  2. Convertir(se) en cerdo, crecer (un cochinillo). Xerriak aldiz urdetzeko / Zahi philika bat askiko. Leon GH 1952, 293.

  Sinonimoak: ad. g.e.

  [zikindu]: lohitu, lokaztu, zikindu, baltsatu Ipar., lertzotu Ipar., likistu Ipar., lohiztatu Ipar., notatu Ipar., zetakatu Ipar., ugertu Bizk., teiutu Zub., orakatu jas., satsutu jas., lerdatu g.e., lupeztu g.e., tortikatu g.e., basatu zah., idoiztatu Ipar. g.e., istildu Ipar. g.e., makulatu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. hacerse cerdo (2) da/du ad. emporcar, llenarse de porquería
  fr
  en
  port

  Testuinguruan

  Ai dire gazte ergel oiek paretak urdetzen. [Izeta BHizt2.(OEH)]

  

   
• 

  Maite 11:03 pm on 2021/08/22 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  teiu 

  adj. Zub. Zikina, lohia. Pentsamendu teiuak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  teiu. Etim. De lat. taedium.

  1. (O VocPo ; th- S ap. A; SP, HeH Voc (s.v. likhitsa), Hb, Gèze, H (S); theya det., Dv (S)), teixu (R-is ap. A ). Sucio; obsceno; impuro ritualmente. “Malpropre” , “sale”, “souillé” Gèze. “1. sale, malpropre. Suñeko, esku theiua, […]; 2. (au fig.), souillé, impur” Ib. “Sucio, obsceno” A. Theiu eta satsu mundu huntara jin niz. Tt Onsa 17. Besteri gogo theiüreki sogitia gaizki deia? Bp I 96. Jente güzien zaña theiü zela. –Nola theiü? –Bekhatü orijinalaz. Bp II 21s. Gaiza gaixtuak eta theiak. Mst III 6, 4. Abilua, hi theiü iz, holako gaizak ene beharrietara erakharten dütianian. Ib. 6,4 (SP likhitz, Ch lohi). Haiek theiü ützirik. Etch 628. Khantore, kobla theiü huntzia, khantatzia, erakustia, gogo theiüreki her behatzia. Myst 19. Pentsamentü theiü hetan egoitia. CatS 49. Seme batez amatü zirenak, theiü bezala egoiten ziren berrogei egünez. Ip Hil 111. Haren beharriak theiü zütüzün herenegün. Lacomb ms. (ap. DRA). Ostatu eta bar theiu / hêtan maitharzun ez-ohituek / ba zutelarik entseiu. Mde Po 80. Bo, berdin balio dü, mukanesa deja theiu düzü. Egunaria 23-7-1963 (ap. DRA).

  2. ” Theiu […] teigneux” Hb. Se trata tal vez de una acepción etimológica (cf. theina s.v. 3 tina).
  

  Sinonimoak: izond. Zub.

  [zikina]: likits, lohi, satsu, urde, zikin, zikintsu Ipar., enas Heg., txerri Heg., ugerdo Bizk., ugertsu Bizk., zerri Ipar./Naf., endes Zub., ahats zah., zital zah.    [moralarekiko garbia ez dena]: biziozko, haragikoi, haragikor, lizun, lizunkoi, lohi, urde, zikin, biziotsu Ipar., likits Ipar., indezente beh., satsu jas., limuri g.e., ahats zah., bizioso zah., desonest zah., debox Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. sucio/cia, manchado/da (2) izond. sucio/cia, deshonesto/ta
  fr (1) izond. sale (2) izond. malhonnête
  en (1) izond. stained, spotted (2) izond. dishonest, indecent
  port (1) izond. sujo(a), manchado(a) (2) izond. desonesto

  Testuinguruan

  Pentsamendu teiuak zituen. (Hiztegi batua)

  

   
• 

  Maite 10:40 pm on 2021/08/21 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hitz(-)erdika 

  1 adb. Laburki, hitz gutxitan. Hitz-erdika erantzun zion senarrari. 2 adb. Gauzak argi edo osorik edo zuzenean adierazi gabe. Ik. zehar-esan. Hitz erdika azaldu ditudan kezkak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  HITZ-ERDIKA. (L-ain ap. A; T-L).

  a) (Adv.). (Hablar, etc.) con indirectas, por alusiones, veladamente. “Allusion (par)” T-L. Ahal bezain ixilik, hitz-erdika eta ingururekin. JE Bur 127. Ez ditake erran hitz-erdika mintzo direla. Herr 4-12-1958, 1. Itzerdika diñotsa andik aldegin dagiala. Erkiag BatB 186. Argitasun zerbait hitz-erdika ere emaiten duenik. Ardoy SFran 107. Hitz-erdika azaldu ditudan kezkak. MEIG II 68. v. tbn. Mde Pr 199. Ibiñ Virgil 41. NEtx LBB 37. Con pocas palabras, sumariamente, brevemente. Santa Cruz itzerdika, baserritarra balitz bezela. Or SCruz 121. Itz-erdika erantzuten zion senarrari. NEtx LBB 23. Gauza hainitz laburzki eta kasik hitz-erdika eman ditugu. Lf in Casve SGrazi 17.

  b) (Sust.). Pocas palabras, breves palabras. Begiratu zioten alkarri itzerdika batzuk esan bitartean. Ag G 100.

  Sinonimoak (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  [hitz erdika]: laburki, hitz gutxitan.

  [hitz erdika]: erdizka

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) brevemente, con pocas palabras (2) veladamente, con poca claridad; a medias palabras
  fr à mots couverts
  en in a veiled way
  port veladamente

  Testuinguruan

  Hitz-erdika gertatutakoa kontatu zidan. (Elhuyar hiztegia)

  

   
• 

  Maite 9:33 pm on 2021/08/20 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sueztitu 

  ad. Su bigunez berotu.

  Sinonimoak: ad. (Labayru Hiztegia)
  [sueztitu] : orio/olio erreaz (astiro-astiro) bigundu, prijidu/frijitu | erre modutu, errealdi bat emon/eman, su eztiz ondu.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. rehogar, calentar a fuego lento
  fr du ad. faire revenir
  en du ad. to fry lightly
  port du ad. refogar

  Otarrainxkak zuritu eta barazkiei gehitu. Koñak pixka bat bota. Arrain saldaz busti eta guztia sueztitu. [Kuiatxo beteak itsaski kremarekin, eitb.eus (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)