Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:47 pm on 2021/08/04 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kuxkuldu 

  ad. kuxkuldu, kuxkul, kuxkultzen || da/du ad. Gip. g.er. Kuzkurtu.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kuxkuldu. (V-gip, G-azp-bet), kuskuldu (G-bet), kixkildu (V-gip), kuskulatu (Dv→A). Ref.: A Apend (kuskuldu); Garate Cont; BAP 1957, 49; Iz ArOñ (kixkildu, kuxkulduta) . Acoquinar(se); entumecer(se), encoger(se). “Se courber, comme brisé” Dv. “Ponerse en cuclillas” A Apend. “Kuxkuldu, agacharse” Garate Cont BAP 1957, 49. “Kixkíldu nau otzak, kixkílketan, encoger (el frío)” Iz ArOñ. “Kuxkúlduta, kuxkúlketan, acoquinarse. […] Kuxkúldu, encogerse. Otzak kuxkulduta, encogido de frío” Ib. v. kuzkurtu. Jenobebak otzak kuxkulduta, gau osoak begirik itxi gabe zeramazkien. Arr GB 68. Txalupakoak bildurrak kuxkulduta, alkarri ziotsaten. Arr Bearg 108 (ap. DRA). Neska txiki bi alkarri begira, kuxkuldu ta ijuti eginez. (V-gip) A EY IV 348. Miguel, Van Gogh, amairik gabeko bideak / begi ernaiak, atzapar kixkilduak / pakea zuengan, […] / giza larriduraren gau honetan. Lasa Poem 113. KUXKUL-KUXKUL EGIN. “Kuxkul-kuxkul eiñ, encogerse” Iz ArOñ.

  KUXKUL-KUXKUL EGIN. “Kuxkul-kuxkul eiñ, encogerse” Iz ArOñ.

  Sinonimoak: ad. Gip. g.e.

  [kuzkurtu]: kikildu, kizkurtu, kuzkurtu, uzkurtu, mokortu Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. (ikus kuzkurtu) encoger(se), acoquinar(se), entumecer(se)
  fr da/du ad. (se) recroqueviller, (s’)endurcir, (se) dessécher
  en da/du ad. to curl up, to huddle
  port da/du ad. encolher-se, acoquinar-se

  Testuinguruan

  Gero, ziegaren txoko batean lurrean kuxkuldu zen, txakurra ikusteko moduan, hasia baitzen berriro marmarka. [Gauez harrizko zubiaren azpian, Leo Perutz / J.M. Olaizola “Txiliku” / Joxe Mari Berasategi (Elkar, 2019)]

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:47 pm on 2021/08/03 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  apurkeria 

  iz. Huskeria. Apurkeria bat aski da maiz ene bihotza iluntzeko. (Hiztegi batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  apurkeria. 1. (-ph- SP (sin trad.), Dv, A), apurreria. Pequeñez, insignificancia; cosa sin importancia. “Bagatelle. Aphurkeria batengatik samurtuak dire, ils sont fâchés pour une misère” Dv. “Una bagatela, una miseria” A. v. apurtasun. Ikusazu bada, Iauna, ene aphurkeria eta erorkortasuna. SP Imit III 20, 2 (Ch beheratasuna, Ip zonbat herbal eta zonbat xabor nizan, Dv ezdeustasun). Gure Iaunak gogo onez behatu duela haren beheramendura, aphurkeriara eta xipitasunera. SP Phil 214. Zeren beheramendua da gure baitan, uste eztugularik, den xipitasuna, aphurkeria, eta deusgutitasuna. Ib. 214. Dakigula hura hobeki dagokala gure ahalari eta aphurkeriari. Ib. 188. Aphurkeria bat aski da maiz ene ilhuntzeko eta ene bihotzaren arthikitzeko. Dv Imit III 20, 1. Biltzen direnean hargatik, ez dituzte bethi aphurreriak aiphu, bainan bai gauza kontsekantenak ere. Prop 1902, 168. 2. ” Apurreria (Vc), residuo, restos” A. ” Apurreri, conj[unto] de cosas pequeñas” A Morf 101. v. apur (II).

  Sinonimoak: iz. g.e.

  [huskeria]: ezerezkeria, ezgauza, huskeria, txikikeria, zirtzilkeria, ezdeuskeria Ipar., fitskeria Ipar., hutsalkeria Ipar., pegesa Ipar., pegeseria Ipar., xehekeria Ipar., pitinkeria g.e., faunkeria Ipar. g. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. pequeñez, insignificancia, nimiedad, bagatela (2) iz. residuo, resto
  fr (1) iz. petitesse, insignifiance, bagatelle (2) iz. résidu, repos
  en (1) iz. smallness, insignificance, trifle (2) iz. residue, rest
  port (1) iz. pequenez, insignificância, ninharia, ninharia (2) iz. resíduo, resto

  Testuinguruan

  Apurkeria bat aski da maiz ene bihotza iluntzeko. (Hiztegi batua)

  

   
• 

  Maite 9:40 pm on 2021/08/02 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zerrauts 

  iz. Zerratzean, zuretik ateratzen den hauts modukoa. Hondarra eta zerrautsa nahasirik. Bazter batean, palet baten gainean, zaku batzuk, zerrautsez beteak, tabernako zoruan barreiatzeko. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zerrauts. (V, G; Lar, Añ, Hb, Zam Voc), serrauts (V-gip; Izt 110v), zerrautz, zerra-hauts (L, BN, S ap. Lh ). Ref.: A; Lh (zerra-hauts); Iz Als; Etxba Eib (serrautsa); Elexp Berg (serrauts) . Serrín. “Asserraduras” Lar. “Serradura” Izt 110v. ” Milla mesede egiten dau zerrautsak etxean, […] (V-m), el serrín presta mil servicios en la casa” A. ” Serrants [sic., sin duda errata por serrauts] (V, G), serrín; litm., polvo de sierra” Ib. ” Buruan dauka serrautsa, eta ez garunik ” Etxba Eib. . ” Serrautsa botatzen zan frontoia garbitzeko ” Elexp Berg. . v. ZERRA-ZAHI. [Igortziko da solaidua] ondarrarekin eta […] zerrautz bustitakoarekin. Aran-Bago ManMed 210. Ori buru puska, gizona! Or ez dao serra autsik! Zurekin konparatzeko zer zan Bilintx? Iraola 43. Odolgi, kortxo ta zerrautzez [nazimentuan] mendi, aitz eta bidexkak egiten. NEtx Antz 74 (112 zerrauts). Kaja batean ondarraz edo zer-autsaz nastuta eduki. Bai ondarra eta bai zer-autsa ezeak egon bear dute, ez bustiak. Munita 40 (v. tbn. 41). Lepo gañean daramakiten ganbara zerrautsez betea izango dute. Basarri ZArg 1958 (enero), 15 (ap. DRA). Motel-une oietan zerrautsa bota genduan. Albeniz 266.

  Sinonimoak: iz.

  [zerrakina]: zuhirin, zerrakin g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. serrín, aserrín
  fr iz. sciure
  en iz. sawdust
  port iz. serragem, serradura

  Testuinguruan

  Zerrauts askatu berriaren usaina dago airean. [Belarraren ahoa, Harkaitz Cano (Alberdania, 2004)]

  

   
• 

  Maite 11:48 pm on 2021/08/01 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pegesa 

  1 iz. Ipar. Huskeria. 50 libera zer da?, pegesa bat. 2 adj. Ipar. Hutsala. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  pegesa.

  1. (BN, S; Dv, H, Foix), peges, peesa. Ref.: A; Lrq . (Sust.). Bagatela, insignificancia, cosa o asunto sin importancia, sin valor. “Chose de rien, d’aucune valeur ou portée” H. “1.º bagatelle (BN, S); 2.º très petite différence dans une dimension (S)” Lrq. Zer! dirua ere eman baitiozu? […] –Ez zitela hola kexa, gizona: zaldia igortzeraz geroz, ez ginuen pegesa batekin igortzen ahal. Lf Murtuts 42. 50 libera zer da? Pegesa bat. Herr 23-3-1961, 3. Diroienaz “Cosas de España”, pegesa dira Españulen debadioak. Herr 10-5-1962, 3. Nola asko irabazten duena samur ditake peesa bat hunkitzen duena ixil-ixila dagolarik? SoEg Herr 28-4-1966, 1.

  2. (Adj.). Sin importancia, sin valor. ” Ezta deus, gauza peges bat da, pegeseria bat da ” H (s.v. pegeseria). Xaharrak berri eta berriak xahar beti beretik ari litaken kazeta peges hau. HU Zez 143. Erdiek ez dute botzik batere eman, iduri boza zitzaiotela zerbait indarrik gabeko eskarnio pegesa. SoEg Herr 9-6-1960, 2.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

  [huskeria]: ezerezkeria, ezgauza, huskeria, txikikeria, zirtzilkeria, ezdeuskeria Ipar., fitskeria Ipar., hutsalkeria Ipar., pegeseria Ipar., xehekeria Ipar., apurkeria g.e., pitinkeria g.e., faunkeria Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Ipar.) cosa sin importancia, nadería, bagatela (2)  izond. (Ipar.) efímero, -a, fugaz, de poco valor, sin importancia
  fr iz. (Ipar.) cahier
  en iz. (Ipar.) notebook
  port iz. caderno

  Testuinguruan

  Gaur egun libera pegesa bat da. (Elhuyar hiztegia)

  

   
• 

  Maite 10:24 pm on 2021/07/31 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  basaleku 

  iz. g.er. Basamortua.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  basaleku. (-kh- L, BN, S ap. Lh ). Lugar desierto. “Lieu sauvage” Lh. v. basamortu. Esaten badizuete beraz: Ara, basalekuan da, ez yoan ara; Ara etxe barrenean da, ez siñetsi. “In deserto” (Mt 24, 26). Ir YKBiz 411. Berrogei egun ta berrogei gauez basa-lekuan egon zan baseiziekin. Ib. 45. Bazter au basa-lekua da ta eguna aurreratua da onezkero. Ib. 209.

  Sinonimoak: iz.

  [basabazterra]: basabazter, basamortu, desertu, lekaro g.e., mortu g.e., otalur g.e., eremu zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. páramo, yermo, lugar deshabitado, lugar desierto; desierto
  fr iz. friche, lieu inhabité, lieu désert ; désert
  en iz. wasteland, uninhabited place, deserted place; desert
  port iz. terreno baldio, lugar desabitado, lugar deserto; deserto

  Testuinguruan

  Basaleku hartan zuhaitz ihartuak ikusi genituen. #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 10:49 pm on 2021/07/30 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  berantzagi 

  iz. g.er. Legamia, altxagarria.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  berantzagi. (G-goi; Lar (-nz-), Hb, H (V, G)), beantzagi ( VocZeg 287; -nz- G-goi-azp), beantzai (G-goi), bentzagi (G-nav), mentzagi (G-nav), mentzai (G-nav), menzaki (G-nav). Ref.: A (beanzagi, bentzagi, berantzagi, menzaki); Iz Als (mentzai); Ond Bac (mentzagi) . Levadura. ” Mentzaia baino bigunago, levadura (G-nav)” Satr (comunicación personal). ” Mentzaiya, la levadura; mentzai gutxi ” Iz Als. Arkumearen aragia surtan errerik jan zezatela beanzagi bageko ogiarekin eta letxuga miñakin. Gco I 117 (Lard 72 legami gabeko).

  Sinonimoak: iz. g.e.

  [legamia]: altxagarri, hazgarri, jaikigarri, legamia, orantza Naf. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. levadura
  fr iz. levure
  en iz. yeast; leavening
  port iz. fermento, levedura

  Testuinguruan

  Ez nion ezer esan eta berriz ere burua makurtu eta irina eta berantzagia atera nituen ogia egiteko. [Esnearen kolorea, Nell Leyshon (Irene Aldasoro), Alberdania, 2018]

  

   
• 

  Maite 9:52 pm on 2021/07/29 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  aintzira 

  iz. Ur geldizko eremu iraunkorra eta aski handia. Titikaka aintzirako antxetak ikusi arte. Finlandiako baso eta aintziretan. Aintzira landareak.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kaier. (Chaho, T-L).
  Cuaderno.
  Botuen eta instrukzionen kaiera. Revol 91. Hire liburuak, hire kaierak, hire lumak eta hire izkiribiña. Arch Gram 57. Eskuetan zituzten probintzia guzietako kaierak, zoinetan baitziren heiek Versaillarat igorri zituztenen botuak. Elsb Fram 60. Anartean, Kristobal teatroari hurbildu da “kahiera” eta “crayon” handi bat eskuetan. Ox 34. Liburu, kaier eta graionez ari zen lana. Herr 14-11-1963, 3. Joan den astean, kaier bati fidaturik, ezarri ginuen 1842ko urtarrilean hil zela. Lf ELit 185. Baginuen […] apezgaiek “kaier” bat elgarri pasatzen ginuena, bakotxak bere artikulutxoa egin, eta aintzina kurri. Larre ArzatinE 190.

  Sinonimoak: iz.

  [lakua]: laku (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. lago, laguna; pantano, ciénaga; estero
  fr iz. lac, étang, marécage
  en iz. lake
  port iz. lago

  Testuinguruan

  Hoa muino hartara; aintzira bat ikusiko duk. [Artur erregearen heriotza, Juan Kruz Igerabide (Erein, 2005)]