1 adj. g.er. Lazgarria, izugarria. 2 iz. Hartzidura eragiten duen gaia. Ik. legamia. Esne-hartzigarria. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
hartzigarri. “Capable de faire dresser les cheveux. Syn. lazgarria” H. Heda hara beharriak, / Plaiñuen aditzeko: / Zeiñ diren harzigarriak, / Gero meditatzeko. Arg DevB 15.
1 iz. Isiltasunezko une edo denbora laburra. Ik. isilaldi. Hiru segundoko isiluneak. Beste isilune baten ondotik, Gaston berriz hasi zen. 2 iz. Mus. Iraupen zehatza duen une batez soinua etetea, iraupenaren araberako ikurraz adierazten dena; eten hori adierazteko erabiltzen den ikurra bera. Kortxeaerdiko isilunea. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
isilune. (V, G), ixilune (V-gip), ixiluna (V-gip), isilgune (Lh, que cita a Dv), ixilgune. Ref.: A (isillune); Iz ArOñ (ixÃlluna); Etxba Eib (ixilunia); Elexp Berg. Momento, tiempo de silencio. v. isilaldi.
*Isil-unerik eztaukan aia. Azc PB 31. Ixilune baten ondoren neskaren erantzuna. Anab Usauri 141. Illerriko antzeko ixilgunea izan zen. Or Mi 92 (Eus 82 isilgune). Usparitxa jauregi inguruan isillune bat dago otska. EgutAr 17-11-1960 (ap. DRA). Tarteka-tarteka ixil-une nabarmen batzuek egiñaz bertso-errenkada batetik bestera. Lek SClar 105. Ixilune lotsakor baten ondoren. Etxde JJ 164. Ixilune luze hau Frantziako Erreboluzio handiak hautsi zuen. MEIG I 251. Bere burutapen eta ixilgune biren arten. MEIG IX 133 (en colab. con NEtx). En DFrec hay 4 ejs. de ixilune y 3 de isilune. v. tbn. Mde HaurB 10. Lab SuEm 191. Erkiag Arran 173. Ixilune: TP Kattalin 191. Lab EEguna 92. Urruz Zer 115. TAg Uzt 94. EA OlBe 56. Zait Sof 84. Txill Let 90. Osk Kurl 67. Gazt MusIx 70. Lasa Poem 95. Ataño TxanKan 127. TxGarm BordaB 79.
iz. Baserritik hirira produktuak eramaten dituen emakumea.
Orotariko Euskal Hiztegian
martxantera.
1. martxandera (V-arr ap. Totor Arr ). “Mujer que lleva productos del campo a la ciudad” Totor Arr. Esne-saltzaille, merkatari-baserritarrak, eleizpeko martxanterak. Alzola Atalak 139.
2. “Salsera, brujilla. […] Aidian erabiltzen dau anaia martxantera orrek” Elexp Berg.
Beste hizkuntza batzuetan(Orotariko Euskal Hiztegia eta Google Translate):
es Mujer que lleva productos del campo a la ciudad fr Femme qui transporte des produits de la campagne à la ville en Woman who carries products from the countryside to the city port Mulher que transporta produtos do campo para a cidade
Testuinguruan
Durangoko Andra Mari elizpean egoten ziren emakume saltzaileak martxanterak dira. Gozokiak, jostailuak eta umeentzako beste hainbat gauza saltzen zituzten. Belaunaldiz belaunaldi, ofizioaren eta afizioaren lekukoa alabei transmitituz, 60 urte baino gehiago egon dira bertan. Joan den igandean, Durangoko Udalak antolatuta, omendu egin zituzten orduko saltzaile denak. [Durangoko historiaren lekukoak, Maialen Arteaga (Bizkaiko hitza, 2021-04-23)]
Ni zinera joana nintzen, baina pelikula amaitu baino lehen etxeratu nintzen atzeko ilarako mutiko batek txiklea inkatu zidalako koletan, eta txoria eta gantxoak eta dena txaplata eginda neuzkalako. [Hezurren erretura, Miren Agur Meabe (Susa, 2019)]
Floyd hil zuen polizia ohiaren kontrako epaia mugarri izatea espero dute. Chauvin delitu guztietan erruduntzat jo du epaimahaiak, eta 40 urte inguruko zigorra jaso dezake. Black Lives Matter mugimenduak pozez eta zuhurtzia handiaz hartu du erabakia. [Ander Perez Zala, Berria.eus, (2021-04-21)]
tutar-tutarrean.Completamente. Cf. tutarrez , tutorretik . [Kurrilluak], lakijo areanik urteteko alegiñakaz, asi ziran eguak astindduten, eta […] guztijen artian mutilla bera tutar-tutarrian gora jasota, egaz egin eben moltso baten, eta ene Bertoldin gaxua be eurakaz aidian eruan eben. Otx 156.
Sinonimoak: iz.
[tutarrez] : tutarrez, erabat, guztiz, zeharo
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es adb. del todo, totalmente, enteramente, completamente fr adb. entièrement, complètement en adb. wholly, completely port adb. totalmente, completamente
Testuinguruan
Grina okerra tutar-tutarrean bihotzetik kendu nahian dabil. #gaurkohitza
Reply