Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:36 pm on 2020/11/19 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zipriztindu 

  1 du ad. Zipriztinez bete. Ura gainezka zetorren, bazterrak zipriztintzen. Berba egiterakoan, zipriztintzen zuen aurrean zuena. 2 du ad. Irud. Hegiaphaliaren izen garbia lohiz zipriztinduz. Erreka aldeko hostope iluna zeru urrez zipriztindurik. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zipriztindu. zipristindu, txipriztindu (V-gip), ziprizindu (Izt 108v), txiprizkindu. Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg.
  Salpicar. “Salpicar, rociando” Izt 108v. ” Berba eitterakuan, txipriztindutzen eban aurrian eukana ” Etxba Eib. “Kalietan albotik doiana txipriztindutzia, gaiztokeriz automobillakin urpotzuetatik aiñduta, arrika eitteko gauzia” Ib. v. zipriztinkatu, zirtatu. .
  Ura gañezka zetorren baztarrak zipristintzen. Anab Usauri 57. Hegiaphaliaren izen garbia loiez zipriztindu. Etxde JJ 99. Aramaioko ibar-zelai oro, basetxez zipristindutako elur-maluten antzera. EG 1958 (1-2), 54. Bide zabala zipriztindurik / kristauen odol beroa, / il bear triste errukarria / ez ote da emengoa? Basarri “Kamioetako jende galtzea” (ap. DRA). Eguzkiz zikindutako laño-mordoak itxasoa zipriztintzen dute. LMuj BideG 78. Edankeriak agindu guztiak zipriztintzen baditu ere, seigarren eta bederatzigarrenak bereziki. MAtx Gazt 78. Iainko izango da niretzat eta aren opal-arria, maiz, nere artaldeko bildots xamurren odolez zipriztinduko dut. Ibiñ Virgil 31. Errekaldeko ostrope illuna / zeru urrez txiprizkindurik. NEtx LBB 349. Mutikoxkorrek botatzen zioten . harrikoxkor bakoitza bere erraietako odol beroz zipriztinduaz. PPer Harrip 13. Behatza odoletan bustirik, zazpi bider zipriztinduko du santutegi aurreko gortina. Bibl Lev 4, 17 (Ker txipristindu, Ol zirpizindu). En DFrec hay sendos ejs. de zipriztindu y zipristindu.

  Sinonimoak: ad.

  [ziliportatu]: zirtatu, ziliportatu Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. salpicar (2) du ad. [ihinztatu] rociar (3) du ad. (hed.) [ospeari kalte egitea] salpicar
  fr du ad. tacheter, éclabousser
  en du ad. to splash, to spatter
  port (1) ad. salpicar, borrifar, espirrar (2) rociar, orvalhar

  Testuinguruan

  Ez zipriztindu, kontxo! [Ostiralak, Jon Arretxe (Elkar, 2000)]

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:16 pm on 2020/11/18 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gizagaldu 

  adj. Gizon galdua, gaiztakeriari emana. Akitofel gizagaldu eta bihotz gaiztokoa zen. Gizagaldu eta emakume galdu haiek. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gizagaldu. gixagaldu. (Hombre) libertino, disoluto. Gixagalduen eta bada-ezpadakuen aolkurik eztagikiala artu. Otx 98. Jokoetxeetara inguratu oi diran gizagaldu sabelzuri batzuk. TAg Uzt 173. Gizagaldu ta emakume galdu ariek. Ib. 174.

  Sinonimoak: izond. g.e.

  [gizagaldu]: biziotsu, biziozko (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. hombre de mala vida; perdido, degenerado, pervertido; malvado, perverso
  fr izond. homme de mauvaise vie, homme dégénéré/dépravé/perverti
  en  izond. degenerate, depraved, wicked [man]
  port izond. homem de vida ruim; perdido, degenerado, pervertido

  Testuinguruan

  Akitofel gizagaldu eta bihotz gaiztokoa zen. (Hiztegi batua)

  

   
• 

  Maite 10:58 pm on 2020/11/16 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sesitu 

  iz. Harrapatu.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  sesitu.

  1. (Urt), sasitu (SP, Ht VocGr). Atrapar; apoderase de; embargar (un sentimiento, etc.). “Saisir” SP y Ht VocGr 420. “Anteoccupare, […] lehenik sesitzea ” Urt II 141. Ustekabez hill egunak / sesi ez dezakela [kristaua]. Arg DevB 153. Tenpestak sesitu gaitu. Ib. 214. Elas pena, pena triste / sesitu ziñtuena! Ib. 225. Non ezten berehala / gozo guziez sesitzen / dohatsu bat bezala. Ib. 102. Sesitzen naiz bihotzean / sekulako garriaz. Ib. 8. Laster egiñik apastara / herioak tik sesitzen. Gç 205. Jadanik nau sesitu <zes->, / goritu, / gustia nau beretu [Jesus Haurraren suak]. Ib. 82. Espantu handi batek sesitu darot ene arima. Ib. 43. Nahasmenduak sesitu darot ene bihotza. Ib. 45. Zilha nazazu zauriez, / sesi dolore gustiez / haren amorekatik. Ib. 135. Manatzen zuen ezen izpiritu lohia ilkhi zedillala gizon haren ganik, ezen maiz sesitzen zuen biolentziarekien. He Lc 8, 29 (Lç eduki, Oteiza, Brunet arrebatatu, Dv harrapatu, Ol yabetu, Leon beretu, Or menperatu, Ker artu, IBk menpean hartu). Noiz eta ere izatu baizen hillzeko ikhara batez sasitua. He Gudu 136. Gaitzak ninduenean ondikotz sesitu. Elzb Po 209. En DFrec hay 2 ejs. de sesitu. Embargar. “(L, BN), être saisi par un tribunal” Lh.

  2. “(Tener tal) fruición [del bien que se posee], sasitu ” Lar.

  3. (Aux. intrans.). “Sentir, éprouver un saisissement” Lh. Yende on guziak lotsatu, harritu eta sesitu ziren yakin zutenean Errege kasatu zutela Parisetik. Elsb Fram 132.

  4. Comprender. Hau sesitzeko aski ginuke / bortzgarrenaz orroitzia: / gaizkirik egin daukuteneri / hobea da barkatzia. Mattin 63.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. (Ipar.) coger, atar, apresar (2) du ad. (Ipar.) entender
  fr (1) du ad. (Ipar.) prendre (2) du ad. (Ipar.) comprendre, saisir
  en (1) du ad. (Ipar.) take, grab, seize (2) du ad. (Ipar.) understand
  port (1) du ad. (Ipar.) agarrar, tomar, segurar (2) du ad. (Ipar.) entender, compreender

  Testuinguruan

  Zorion basa batek sesitu ninduen. [Azken apeza, Piarres Aintziart (Elkar, 2005)]

  

   
• 

  Maite 10:37 pm on 2020/11/15 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  tapotz 

  iz. Bizk. Tapoia, zipotza. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 tapotz. (V-ger-ple ap. A; Añ (V)), taputz (V-m ap. A ). “Canilla, la espita” Añ. “Espita” , “tapón” Ib. “Corcho, tapón, espita. Oba izango da upelak beteten asi-orduko tapotzak uretan eukitea, será mejor tener en agua los tapones […]” A. Cf. Echaide Orio 142: “Tamucho, tapa para cerrar la bajada a la bodega en las embarcaciones”. v. tapoi. Artu upela lepo-lepuan, ekarri aska ganera, kendu tapotza ta beingo-beinguan ardauz bete-bete egin eban askea. Otx 155. Ba-yakijat ik dettu eztautsaana. Zelan egingo euan, ba, berba-egitteko-tresna ori tapotzaz itxitta euki dok-eta? Ib. 167.

  2 tapotz. “Pur, sans mélange” Hb.

  Sinonimoak: iz. Bizk..

  [tapoia]: buxon, tapoi (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  iz. (B) corcho, tapón
  fr iz. bouchon
  en  iz. cap, top, lid, cork
  port iz. (B) rolha, espicho

  Testuinguruan

  Artu upela lepo-lepuan, ekarri aska ganera, kendu tapotza ta beingo-beinguan ardauz bete-bete egin eban askea. Otx 155. (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

   
• 

  Maite 10:11 pm on 2020/11/14 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bisigute 

  iz. Bisigu arrantzako garaia. Neguan izaten da bisigutea.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  bisigute. besigute (V-m ap. Zubk Ond ), besegute. Temporada del besugo; pesca del besugo. Arrantzalien bizitzea beti izaten da neketsua, baña neguan iñoiz baño neketsuagoa. Neguan izaten da besigutea. Ag Kr 36. Santa Kataliña noiz da? Besiguteko goiz da. (V-ger) A EY III 36 (en la vers. de EZBB I 104 besegute). Lan asko ta irabazi gitxi emoten eban besigutea, aspaldi amaitu zan. Etxabu Kontu 117. Bi edo iru illabeteko besigutean. Ib. 96.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. época de la pesca del besugo
  fr iz. saison de pêche à la dorade
  en iz. sea bream fishing season
  port iz. temporada de pesca de dourada

  Testuinguruan

  Neguan izaten da bisigutea. Ag Kr 36.

  

   
• 

  Maite 10:57 pm on 2020/11/13 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gizatxartu 

  ad. gizatxartu, gizatxar/gizatxartu, gizatxartzen 1 da/du ad. Gizatxar bihurtu. 2 da/du ad. Umore txarreko jarri. Ik. petraldu; pipertu. Zertarako gizatxartu? (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gizatxartu. Enfadarse, ponerse de mal genio. Pazientzia artu dezagun, / zertarako gizatxartu? Uzt Sas 241. Volverse irritable. Ardi zarra baño goxo ta atsegiñagoa zana, ezin burutzeraño gizatxartu uan gaxoa. Ataño TxanKLan 123.

  Sinonimoak: ad.

  [gizatxar bihurtu]: doilortu, zitaldu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. envilecer(se), encanallar(se), engranujarse; convertir(se) o volverse malvado/despreciable/ruin (2)  da/du ad. poner(se) de mal humor
  fr
  en
  port

  Testuinguruan

  Piztiek hegan edo ehizan ikasten duten bezala, gizonak disimulatzen ikasten du; hauxe dugu ofizioetan oparoena: imitatuz gizatxartu. [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)]

  

   
• 

  Maite 10:56 pm on 2020/11/12 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kontxo 

  interj. Lgart. Harridura edo ustekabea adierazten duen hitza. Ik. koño. Kontxo, kontxo, hau ere badugu! (Hiztegi Batua)

  Euskara kolokialaren eskuliburua (Asier Larrinaga)

  HARRIDURA

  1. “Gauza izugarria gertatu da”.

  Interjekzioak: bai latza!; ze latza!; latza da gero!; aitaren; aitaren eta semearen; ostiela (euf.); alajaina; alajainkoa; alafede; ene; ene ba; ene bada (leung.); han; hara; kontxo (leung.); dedio!; ostia!; ze putalarru (gord); ostra; ospera; ño (leung.).

  2. “Hitzik gabe geratu naiz”

  Interjekzioak: egundaino, egundo; sekula halakorik; halakorik; horrelakorik; horratio.

  3. “Honek harri eta zur utzi nau”.

  Interjekzioak: harrapa ezak/ezan; harrapa ezak/ezan atzeko harikatik.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 kontxo. (G-to ap. A ). “Pápula, tumorcillo eruptivo de la piel” A. v. hazikurentxo.

  2 kontxo. (V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg ), kontxe. “Interjección inane con que se suplen palabras torpes, por quien trata de evitarlas. Kontxo, apurtu jata barautza! ” Etxba Eib. “Koñoren euf. Kontxo, kontxo, au be badou! ” Elexp Berg. Esaten nuen nik! Kontxe, kontxe!… Ba al dezu zigarro bat? Iraola 54. Bo… Kontxo-kontxo, Austin… Ta Urkabe-atzean ongi? Lek EunD 13. Ezta guzurra, kontxo! –iñoan atso piperrak. Erkiag Arran 144. Kontxo! Olako arrain ederrik orraitiño! Bilbao IpuiB 120. Kontxo! Kontxo! Ardirik bako tontokillotsuak ezagututen dozuez orduan! Ib. 75 (v. tbn. 117). Kontxo, kontxo!… Hanbat gaxto! Herr 8-9-1960, 2. Nerekiko nion: “Kontxo. Oraindik ere bazeudek gizaki buru-gogorrak”. Zendoia 161.

  Sinonimoak: iz.

  [kontxo] : arraiopola (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es interj. (lgart.) ¡hala!, ¡ahí va!, ¡huy! [interjección que denota sorpresa]
  fr oh!
  en wow, whoa
  port hui!

  Testuinguruan

  Kontxo, kontxo, hau ere badugu! [kontxo, Euskara kolokialaren eskuliburua, Asier Larrinaga (UEU)]