Gaurko hitza

Updates from maiatza, 2021 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:04 pm on 2021/05/15 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  beaba 

  iz. pl. g.er. Hasi-masiak. Beabetan da. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  beaba. (Dv). (Pl.). Abecé. “Beabetan da, il est à l’abc” Dv. Beabak etzinakitzatelarik egia handienetan. Hb Egia 152 (Dv traduce “vous ne saviez pas le premier mot des plus grandes verites”). Hekien aldean urgulutsu horrek ez dazki oraino . beabak, eta bizkitartean aski derauka bere burua hekien guzien arbuiatzeko. Arb Erlis 314. Haziak ere ditugu. Jesus eta beabak iraganik, hitzak elgarretarat biltzen ttikienak berak. Prop 1906, 189.

  Sinonimoak: iz. g.e.pl.

  [hasi-masiak]: abeze, hasi-masi pl., hastapen pl. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (pl.) abecé
  fr b.a.-ba, bases, connaissances de base, notions élémentaires
  en the basics, the principles
  port á-bê-cê, bê-á-b

  Testuinguruan

  Egia handienen beabak ez zenekizkiten. (Elhuyar hiztegia)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:11 pm on 2021/05/13 Permalink | Reply  

  beadi 

  iz. Beea. Artaldeen beadia da.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  beadi. (Lar?Dv, H), beedi (Dv (V), H), meadi (H). Balido. “Balido, v. g. de ovejas, beadia, beoiua” Lar. “Bêlement” Dv. Emendik atera ditzaketzu berak gaitik negar egiteko, eta zere beadi edo otsakin zere Arzaiari zere indar guziaz deitzeko deseoak. Arr Orac 466 (ap. DRA). Mendiko ujola da, Andresaroko ardi-taldeen beadia da. Camp in Orreaga 23. Ardi-taldeen beedia da. Iza ib. 27. Bee (Beadia egin biar du). Sor AKaik 128 (acot. escén.). Beeee (geruago ta beadi gogorrago ta luziago). Ib. 129. Ifar aize atsegin batek urrutitik zekartzkien joale soñuak, ardi umillen beadiak eta aingeruena zirudien kanta samur eztitsu bat. A. Arzac EE 1884a, 11. Aldizka nabaituko dira ardi edo bildotstxuan be…! (adiak) eta Pilliperen frausuletian soñua. Ill Pill 3.

  Sinonimoak: iz.

  [beadi]: balaka, beeka; [de la cabra] bekereke

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. balido
  fr iz. bêlement
  en iz. bleat
  port iz. balido

  Testuinguruan

  Artaldeen beadia da. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 8:28 pm on 2021/05/03 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  besterendu 

  da/du ad. besterendu, besteren/besterendu, besterentzen ||Zerbaiten jabetasunaz mintzatuz, besteren batengana igaro edo igaroarazi. Ondasunak besterendu ditu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  besterendu. (Lar, Añ), bertzerendu (-rz- Ht VocGr, Lar). “Aliéner, berzerenzea, salzea” Ht VocGr 327. “Enajenar” Lar, Añ. Ogasunak besterendutzeaz eta lotutzeaz. “Sobre enajenaciones y gravámenes” . EAEg 19-11-1936 334. Ain txirika nengoen, / ain txundi ta zurrun, / nere zentzumenetik / erabat besterenduz. “Que se quedó mi sentido / de todo sentir privado” . Gazt MusIx 227.

  Sinonimoak: ad. jas.

  [besterenganatu]: alienatu, besterenganatu, inorenganatu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1)  du ad. pasar/transmitir a otro (2) da/du ad. (Zuz.) alienar(se), enajenar(se), transferir, trasferir, transmitir, trasmitir [un bien, derecho]
  fr (1) du ad. transmettre (2) da/du ad. (Zuz.) transférer, aliéner, transmettre
  en da/du ad. (Zuz.) to transfer
  port (1)  du ad. passar/transmitir para outro (2) da/du ad. (Zuz.) transferir, transferir por escritura

  Testuinguruan

  Ondasunak besterendu ditu. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 10:34 pm on 2021/04/29 Permalink | Reply  

  bikoiti 

  adj. Bi zenbakiaz zatitzean zenbaki osoa ematen duena. Anton. bakoiti. Zenbaki bikoitiak. Laua bikoitia da; bosta, ez.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  Pareja. v. bikote. Ta edotariko bizidun bikoiti bana, arra ta emea, kutxan sartuko dituzu. Ol Gen 6, 19 (Urt sarraraziko dituk pareka, Ur abere mota guztietatik bi, Dv pare bat, Ker bikote bana, Bibl biga).

  Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  iz. g.e. [bikotea]: biko, bikote, binako, eli, pare, aralde Ipar. g.e.bikoiti izond. [biritxia]: biritxi Ipar.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. par [número]
  fr izond. pair, -e
  en izond. even
  port iz. caderno

  Testuinguruan

  Laua bikoitia da; bosta, ez.  (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 7:35 am on 2021/04/28 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bakoiti 

  1 adj. Bi zenbakiaz zatitzean zenbaki osoa ematen ez duena. Anton. bikoiti. Zenbaki bakoitiak. Hirua bakoitia da, bosta bezala. 2 (Adizlagun gisa). Urliak ez dizkio oilalokari ipini nahi arrautzak bakoiti baizik, zeren uste duen txita gutxi jaioko direla pareka ipintzen bazaizkio. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  bakoiti. (AN-5vill, BN, S; Sb-Urq, Lar, Añ, vEys, H, A DBols ; -kh- L, BN, S; H), bakotti (G-to, AN-5vill, L-ain; H), bakoti. Ref.: A (bakoiti, bakotti); Lh.
  Impar. “Non, nones, bakoitia” Lar. “Pares y nones, batoi, bakoiti […]. Son pares, batoi dira. Son nones, bakoiti dira” Ib. “(Echar algo a pares y) nonez, batoi bakoiti egin” Ib. “Bakhoiti, bakoiti, impair […]. syn. batxi (L), bakolti [sic, sin duda errata por bakotti] (V,G)” H. “Burrutxi ala bakoiti, pair ou impair” Ib. v. BAT GOITI (s.v. goiti), bakotxi. Sail bakoitza bakoitia izan bedi. “De número impar” . EAEg 22-11-1936 364. Beraz, zenbakiok omen dira zer guzien lengai, bakotiek mugatua adierazten baitue, ta bikoitzak mugabagea. Zait Plat 56. Egona ta ibilia, bata ta askotza, bakotia ta bikoa, ezker-eskubia, ar-emea. Ib. 58.

  Sinonimoak: izond.

  [bakotxia]: bakotxi (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. impar, non [número]
  fr izond. impair, -e
  en izond. odd
  port izond. ímpar

  Testuinguruan

  Hirua bakoitia da, bosta bezala. (Hiztegi batua)

  

   
• 

  Maite 9:30 pm on 2021/04/15 Permalink | Reply  

  begietaraino 

  adb. Erabat, osoki. (Batez ere sartu eta kideko aditzekin erabiltzen da). Ik. begi bietaraino; bi begietaraino. Gerran ez zen ibili, baina zantarkerietan eta ustelkerietan begietaraino sartu eta ustelkeria horren hatsa alde guztietara zabaldu bai. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  BEGIETARAINO, BEGI BIETARAINO, BI BEGIETARAINO. Totalmente (litm. ‘hasta los ojos’). Hala da bada haragiaren atseginetan eta plazeretan dabillana ere. Gose da, egarri da eta emozu nahi duen bezanbat, sar bedi begietaraiño, baiña eztiteke ase. Ax 385 (V 252). Deabruak ta munduak engañatu ta pekatuetan begi bietaraño sarturik zegoen. Cb Eg II 196. Geiegi maitatu zituan erbesteko emakume arrotz galduak zoratu ta sartu zan begi bietaraño Idolatrian. Ub 43. Miñatza lotsagarri likits askorekin begi bietaraño beteak datozen aekin iturri garbitzalle oek egiten dituzten mirari andiak. Izt C 77. Bekhatu lohietan bi begietaraino sarthurik, Jainkoaren deiei bethi beharriak tapatuz, nere lehia tzarren asetzen ibili izatu naiz. Dv LEd 269 (Cb Eg II 196 begi bietaraño). Oitura gaiztoen zingiran begietaraño sartua zegoen zaldun gazte noble bat. Arr May 41. Sobera aspaldi huntan bizi da sarthua begietaraino paganotasuneko tzarkeria deithoragarrietan. Prop 1893, 145. Riktrudis begi bietaraiño gorri-gorri iarri zan. Ag AL 72. Gudan etzan ibilli; baña zantarkeri ta ustelkerietan begietaraño sartu ta ustelkeri orren atsa alde guztietara zabaldu bai. Eguzk GizAuz 17. Ez ahal dirudite begietaraiño lokatzez beteak? Mde Pr 99. Apaiz ta moja ta praile, senper ikusteko zaudete; bi begietaraño sartu baitzerate Biurriaren alde. Or QA 85.

  Sinonimoak: adlag.

  [osoki]: alde batera, betean, bete-betean, ederki, ederto, erabat, guztiz, hagitz, oso, osoki, oso-osorik, osorik, osoro, plei-plei, sits eta bits, txit, zeharo, anitz Ipar., arras Ipar., arrunt Ipar., biziki Ipar., gain-gainetik Ipar., tinketz Ipar., tutarrez Bizk., osotoro Gip., alde bat L-N, txoil Naf., guztiro g.e., osotara g.e., betero zah., konplituki zah., seko Gip. beh., net Ipar. g.e., soberanoki Ipar. g.e., tint Bizk. g.e., alde guztiz Ipar. zah., beteki Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es enteramente, completamente, del todo
  fr entièrement, complètement
  en entirely, completely
  port inteiramente, completamente

  Testuinguruan

  Gerran ez zen ibili, baina zantarkerietan eta ustelkerietan begietaraino sartu eta ustelkeria horren hatsa alde guztietara zabaldu bai. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 11:02 pm on 2021/03/15 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  balditu 

  da/du ad. balditu, baldi/balditu, balditzen || Ipar. Harritu, zurtu. Ez horretaz baldi. Geroztik honat ez da deus baldi nazakeenik. Ez da, beraz, batere balditzekorik, aitak hainbeste maite baldin bazuen.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 balditu.

  1. (O Not→SP, Dv, H). “Balditu, membris captus” O Not 48. “(O), perclus de ses membres” SP. “Privé de l’usage de l’un ou de tous ses membres. Syn. elbarritua, hebaindua, ezindua (impotent). […] Oyhénart, malgré l’origine basquaise qu’il attribue à balditua dans sa Notitia, emploie embalditua au sens de ‘perclus’, qui est une forme espagnole évidente, quoique le mot n’existe pas dans la langue” H. v. baldatu, enbalditu, elbarritu; cf. 2 balde.

  2. (H, Dv→A). Sorprender(se), asombrar(se). “Étonné” H. “Jeter, être dans la stupéfaction” Dv. “Quedarse atónito, asombrarse” A. v. harritu.
  Aditurik horiek, apostoluak balditu izan ziren handizki. He Mt 19, 25 (HeH, Dv balditu; Lç spanta, TB estonatu, Ip, Leon harritu). Ongi balditua eta miretsia geldituko zare. He Phil (ap. Dv). Hortan gaindi iraganen dena baldituko da. Dv 3 Reg 9, 8. Hortaz ez baldi, zeren heldu baita ordua non hobietan diren guziek entzunen baitute Jainkoaren Semearen mintzoa. “Nolite mirari hoc” . Dv Io 5, 28. Ni “Tobosoko Dulcinea” entzutearekin, arritua, baldituta gelditu nintzen. (Quijote IX). Or RIEV 1929, 7. Nihau, behin ikusirik nago, bortuan, biarnes bat lau zangotako astaña bati lothua, geroztik hunat ez baita deus baldi nezakenik. JE Bur 110. Ez dela beraz batere balditzekorik aitak hainbertze maite balin bazuen. Ib. 19. Horra nun egun batez berriz “Eskualduna”-n zer irakurtzen duen Manexek harritua eta balditua. Zub 62. Larre-larreenean billa zazuete baserritarrik basaziena. Yar zazute euskera garbian ari dan zaldun apañenaren aurrean… Ezetz arroztzat yo. Arritu ta balditu egingo dala? Ta poztu, diot nik. Ldi IL 66s. Balditua galdegiten du: “Eta, eta, nun da andere-esposa?”. Lf Murtuts 54. Zonbait egunez baldituak egon ziren, ezin sinetsiz hortaratuak zirela! Ib. 2. Onek arritzen nau, onek balditzen. Or Aitork 255. Bera aizu egonik, balditzen zan ene menpekoaz, eta baldituz, iasta naia zetorkion eta iastatzea bera, nitaz balditurik ere, menpe artan erortzeko. Ib. 147. Balditen giñan, ain berriki, gure egunetantsu, olako gauza arrigarriak egiazko alakoak entzunez. Ib. 195. Oro balditurik zeudela aren ontasunaz Zuk emanaz. Ib. 234. Ordu artara arteo, ihork ez zien gizeraile horiei horrelako gelderik egin eta ez ziren guti balditu haren entzuteaz. Mde Pr 138. Arrituaren arrituaz balditurik legoke. Zait Plat 48.

  3. “(V, L), humillar” A. Cf. 2 baldi.

  2 balditu.

  “Tapar” A DBols. Cf. 1 baldi .

  Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Ipar. [harritu]: harritu, mira egin, miraritu, txunditu, zurtu, estonatu Ipar., txokatu beh., geldu neol.balditu iz./izond.

  Ipar. zah. [elbarritua]: elbarri, elbarritu, enbalditu, esteiari, ezindu, perlesiadun, paralesiatu Ipar., paralitiko Ipar., perlesiatu Ipar., herbal Ipar./Naf., elbarridun g.e., alderdikatu Ipar. g.e., hebain Ipar. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Adorez eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. quedarse atónito, asombrar(se), pasmar(se), sorprender(se), llamar la atención
  fr étonner⇒, stupéfier
  en shock, amaze, surprise, astonish
  port assombrar-se, espantar-se;

  Testuinguruan

  Geroztik honat ez da deus baldi nazakeenik. (Hiztegi batua)