Gaurko hitza

Updates from abuztua, 2018 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:53 pm on 2018/08/28 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  erlakizten 

  iz. iz. Zaldarra. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  erlakizten (G, AN), erlakaizten (G-goi-to; Lar, H), erlakazten (V-gip), erlakasten (V-gip), erlakezten (V-gip), erlekizten (G-to), erlekisten (G-azp-to), elekesten (V-gip), elekirten (G-goi). Ref.: A (erlakaizten, erlekisten); Iz ArOñ (erlákasten), To (erlekizten), UrrAnz (erlakaztena); EI 147; Elexp Berg (erlakezten).

  “Divieso mayor” Lar. “Cirro, divieso sin ojo” A. “Divieso” Iz UrrAnz. Gogoan daukazuna; gogoan… eta erlakiztenaren titipuntan. SMitx Unam 83. Egunero ondo-ondo garbitzen diran umeak, gutxitan izaten dituzte erlakiztenak. EgutAr 22-1-1964 (ap. DRA). Erlakaizten bat irten, eta gaxo arkitzen omen zan. Olea 286. Garai artan, erlekizten edo bixikak asko izaten ziran. JAzpiroz 42.

  Sinonimoak: iz.

      [zaldarra]: zaldar (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Med.) forúnculo, furúnculo, divieso
  fr iz. (Med.) furoncle
  en iz. furuncle, boil
  port iz. Med furúnculo m

  Erlakiztena lehertu zitzaion.  (Elhuyar hiztegia)

  

  erlakizten (Argazkia: Grook Da Oger, Wikimedia Commons)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:36 pm on 2018/08/22 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  esteiari 

  adj. Dohakabea, zorigaiztokoa. Bekatari esteiariak. Negarretan herrestatu ondoan bizitza esteiari bat. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  esteiari (S ap. A; O VocPo, SP, Gèze, Dv, H), esteari (BN-ciz, Sal ap. A; VocBN Dv), ezteiari (S y Foix ap. Lh).

  Desgracido, miserable. “Misérable” O VocPo. “Esteari, (adj.), dans un état de souffrance grande et continue; esteari da aspaldian gizon hori, depuis longtemps cet homme est en grandes souffrances” VocBN. “Atribulado, miserable” A. “Esteari, paciente […]” Ib. “Déplorable” Lh. Azkue da erróneamente asteiari citando como ej. el proverbio 301 de Oihenart, donde se lee esteiari. Cf. Balad 176: haiek biek nik narabila / Urrutian eztezari, tal vez error por ezteiari. Eta Iainkoaren zerbitzari egiazkoak gure begien aitzinean esteiari hiltzen edo martirizatzen dakuskigunean-ere ez gaitezela […] deskonsola. Lç Adv ** 7r. Gizon gaztea andrekari, higa daite esteiari. O Pr 195. Esteiari izan denari bethiere, on derorkona hanitz zaio apur badere. Ib. 692. Lekaio alfer, xaz esteiari, aurten haur eder. Ib. 301. Afekzione esteiari eta miserable hek […] zure espiritua langiaraz […] lezakete. SP Phil 28 (He 27 miserable). Nik, bekhatore esteiariak. Ip Imit III 18, 2 (SP ondikozko, Ch dohakabe, Mst miserable). Ene izate esteiaria. Ib. 21, 3. Nigarretan herrestatü ondoan bizitze esteiari bat. Ip Hil 7. Eta zunbat ediren zütien [Bastillan] esteiari uste hetarik?. Mde Pr 49.

  Sinonimoak:  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  adond. [dohakabeki]: dohakabero g.e., dohakabeki Ipar. zah.

   iz./izond. [ezindua]: elbarri, elbarritu, enbalditu, ezindu, perlesiadun, paralesiatu Ipar., paralitiko Ipar., perlesiatu Ipar., herbal Ipar./Naf., elbarridun g.e., alderdikatu Ipar. g.e., hebain Ipar. g.e., balditu Ipar. zah.

  izond. [dohakabea]: asturugaitz, dohakabe, ondikozko, zorigabe, zorigabeko, zorigaiztoko, zoritxarreko, malurus Ipar., malerus Zub., ertun g.e., desditxatu zah., ditxagabe zah., miserable Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. (Z) desgraciado, -a, atribulado; desdichado, -a; persona que padece alguna tribulación (2)
  fr malheureux, malheureuse adj, malchanceux, malchanceuse adj, misérable adj
  en unfortunate, wretched adj
  port desgraçado(a), desgraçado(a), infeliz

  Negarretan herrestatu ondoan bizitza esteiari bat. (Hiztegi Batua)

  

  esteiari (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:21 pm on 2018/08/06 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  egarritu 

  iz. egarritu, egarri/egarritu, egarritzen 1 da ad. Edateko gogoa etorri; egarri izan. Bidean egarritu ziren. Egarritzen zen bakoitzean. 2 du ad. Egarria piztu. Lanak egarritzen du. Bidearen luzeak egarritua. 3 (Era burutua izenondo gisa). Euren eztarri egarrituak ardo zuriz bustitzen (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  egarritu (gral.; SP, Urt Gram 363, Ht VocGr 425, Lar, Añ, Lecl, Arch VocGr, Gèze, Dv, H). Ref.: A; Lrq; Etxba Eib; Iz ArOñ; Elexp Berg; Gte Erd 24.

  Tener sed, venirle a uno la sed. “Egárrittu-ketan, ponerse sediento” Iz ArOñ. “Biziki egarritia niz (BN-arb)” Gte Erd 24. Cf. EGARRI IZAN. Tr. Documentado desde Leiçarraga, se emplea tanto al Norte como al Sur. Ur hunetarik edaten duen guzia egarrituren dun berriz. Lç Io 4, 13 (He, LE, Dv, EvS, Leon, Or, IBk egarritu; TB, Ol, Arriand, Ker, IBe egarri izan). Nola hordiak anhitz edanez egarritzenago baitira. Ax 292 (V 194). Nik emanen dudan uretik edanen duena ez da behin-ere egarrituren. Lg II 137. Egarritu zan Mika bat. VMg 84. Berriz egarritu ez nadin. Lard 376. Nuiz ikhusi zütügü gosetürik edo egarritürik. Ip Mt 25, 44 (Ur, Echn egarritua). Egazti triste egarritua. AB AmaE 177. Engoitik egarrituak dire. HU Zez 71. Egarritzen zanak. Ag G 24. Euren eztarri egarritubak ardao zuriz bustitzen. Kk Ab I 34. Gosetzen edo egarritzen haizen aldi guziez. Barb Leg 64. Egarrituko dala / ni ez naun arritzen. MendaroTx 250. Eusko-gogoz egarriturik degun Erri eder onetxi. Etxde AlosT 7. Nola egarritu iturburua bere barrenean daukana? Or QA 147. Piska bat egarrituak giñan. Uzt Sas 353. Biak egarrituak eta ura edan omen zuten. JAzpiroz 93. Egarriturik zure zai dezu, / lur zikoitz, belar igarra. AZink 176. v. tbn. It Fab 32. Zub 105. Ir YKBiz 68. TAg Uzt 258. Zerb IxtS 50. And AUzta 40.

  (Lar, Añ, H), egartu (Añ). Dar sed. v. egarriarazi. Egarriak edan-arazten, edanak egarritzen. EZBB I 83.

  Sinonimoak: ad.

      [egarri izan]: egarri izan, egarriak egon (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. (hed.) tener ansia (de), tener deseo (de); producir ansia (de), producir deseo (de) (2) da/du ad. tener sed, venirle a uno la sed; producir sed
  fr (1) da/du ad. avoir soif, éprouver de la soif ; donner soif (2) da/du ad. (hed.) avoir envie, désirer
  en (1) da/du ad. [irrika izan] to be thirsty for, to long/thirst for (2) da ad. to be thirsty; to become thirsty (3) du ad. [egarria eragin] to make thirsty; to produce thirst

  Egarria piztu zait!

  

  egarritu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:43 pm on 2018/07/29 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  ederki 

  adb. 1 adb. Edertasunez; behar den bezala, (oso) ongi. Ederki eta egoki elkartzen ziren haren ariman jakinduria eta apaltasuna. Aretoa argiz eta lorez ederki apaindua zegoen. Jauregi bat txit ederki eraikia. Abeslariek ederki kantatu zuten Goikoetxearen meza. San Agustinek ezin ederkiago dioen bezala. Gaztelaniaz ere ederki zekien. —Zer moduz? —Ederki, Jaunari eskerrak. Hirurok elkarrekin ederki biziko gara. Ederki, Petiri, ederki. Ederki bazkaldu eta gero. 2 adb. Adkor. Oso, asko. Ederki edanda. Ederki astinduta bidali zuen. Hau bai dela adarra ederki jotzea! Nagusia horretan iaioa zen, aspaldian ederki saiatua. Masailak ederki gorritu zitzaizkion hitz haiek entzutean. Ederki kostatako garoa guk ekartzen genuena. || ederki eman ere Inola ere ez, ezta pentsatu ere. Engrazia damutu?, ederki eman ere!, ez duzue ezagutzen urdanga hori. Besteek ere guk bezala jokatuko luketela uste al duzue?, ederki eman ere! (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: adond. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [edertasunez]: ederkitxo, galanki, poliki, polikiro, polikitxo, ederkixko Ipar., polikiño Ipar., polikixko Ipar., ederto Bizk., galanto Bizk., polito Bizk., eijerki Zub., ederkiro g.e.

      [oso]: alde batera, begietaraino, betean, bete-betean, ederto, erabat, guztiz, hagitz, oso, osoki, oso-osorik, osorik, osoro, plei-plei, sits eta bits, txit, zeharo, anitz Ipar., arras Ipar., arrunt Ipar., biziki Ipar., gain-gainetik Ipar., tinketz Ipar., tutarrez Bizk., osotoro Gip., alde bat L-N, txoil Naf., guztiro g.e., osotara g.e., betero zah., konplituki zah., seko Gip. beh., net Ipar. g.e., soberanoki Ipar. g.e., tint Bizk. g.e., alde guztiz Ipar. zah., beteki Ipar. zah.

      [asko]: asko, ederto, franko, galanki, hagitz, galanto Bizk.

      [primeran]: ederkitxo, ederto, zoragarriki, zoragarriro, ederkixko Ipar., bapo beh., espezial beh., ederkiro g.e., majo Heg. beh., sano Bizk. beh., primeran Gip. beh.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) adb. de manera hermosa; bien, magníficamente; ampliamente (2) adb. bien, mucho, abundantemente, cumplidamente; muy
  fr (1) adb. bien ; très bien (2) adb. beaucoup, abondamment
  en (1) adb. beautifully; nicely; well (2) adb. very well, well; hard
  port (1) adb. de manera hermosa; bien, magníficamente; ampliamente (2) adb. bien, mucho, abundantemente, cumplidamente; muy

  Ederki ibili gara gaur!

  

  ederki (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:22 pm on 2018/07/23 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  errabero 

  iz.  Esne jetzi berria. Errabero apartsua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  errabero. v. errebero.

  errebero (V, G, AN, BN-baig; Dv, Foix ap. Lh), errabero (V-gip, BN-lab, B, Sal, S, R; Aq 356), erro-bero (V), arrebero (Hb ap. Lh). Ref.: A (errebero, errabero, erro-bero); Lrq (errabero, errebero); Iz ArOñ e Izeta BHizt (errabero).

  1. Leche recién ordeñada. Etorri bedi nai dubenian, errebero pixka bat edo marrubi batzubek artu bidez. Sor Bar 18. Sukaldera sartu-ertenka dabil jatxi berririko errebero apartsua karriatzen. Etxde JJ 92. [Gatuak] etxetan esne ona edaten zuten, erra-bero goxo hartarik. JEtchep 35. Aurthen arnoa merkhe da / […] Andrek ere edaten dute / erreberua bezala. “Arno onaren gozoa” (ap. DRA).

  2. “(V-m) calentito” A.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. leche recién ordeñada
  fr iz. lait cru, lait récemment tiré
  en iz. milk fresh from the cow
  port iz. leite recém ordenhado

  Orduan aurkitu dut errabero hitza: esne gordina, jetzi berria, egosi gabea. Eta gogoratu naiz Katalunian onartu berri dutela erraberoa saltzea.  [Garro eta esnea, Angel Erro (Berria.eus, 2018-07-22)]
  

  

  errabero (Gaurko hitza, Domeinu Pubikoa)

   
• 

  Maite 11:51 pm on 2018/07/19 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  etsipen 

  iz. 1 iz. Itxaropena erabat galdu duenaren egoera. Ik. etsi gaizto. Etsipenean erori. Judasen etsipena eta urkatzea. Oi, heriotza aurrean, etsipenaren nekea! 2 iz. Zerbaitetara etsi duenaren edo amore eman duenaren egoera. Ik. etsi on. Zure borondatea etsipenez onar dezadan. Nahigabezko eramankizunetan, etsipena. || etsipena eman Gaixoez mintzatuz, sendatzeko itxaropenik ez eman. Ik. hiletsi; etsia eman. Sendagileak eriari etsipena eman. Gaitzaren berri jakin zutenean, etsipena eman zioten amona xaharrari. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  etsipen (V-oroz-gip, G-goi-to ap. A; H), etxipen (V-oroz ap. A).

  Desesperación; resignación. “1.º aceptación, consentimiento. 2º pesimismo, desengaño [cita un ej. de etsipena eman]” A. v. la cita de MIH 338 s.v. 1 etsi. v. etsidura, etsimen, etsimendu. Tr. Documentado al Sur en Iztueta y en textos del siglo XX. También en Etchamendi y Xalbador. En DFrec hay 23 ejs.

  Augustok bere soldaduetan ikusi zebanean ainbesterañoko etsipena […]. Izt C 261. Argatik alako etsipenean emakumea mintzatu zitzaion. Lard 224 (v. infra ETSIPENEAN). Geuria ixan da etsipen (desengaño) andija! Altuna 92. Naigabezko eramankizunetan etsipena. ArgiDL 111. Yudaren etsipen ta urkatzea. Ir YKBiz 482. Etsipenari laster ateak idekitzeko. TAg Uzt 246. Etsipen osoan bizi ziran. Ib. 266. Nork zekien hergatik etsipenez zeren egitera prest zatekeen? Mde Pr 157. Nork bere gurutzea etsipenez eta alaiki eramatea. Etxde JJ 217. Zugana biderik etzegola etsipen alperra sartu baitzitzaidan. Or Aitork 122. Etsipen-leize illun onetara. Txill Let 81. A zer nolako etsipenean erortzen den! Vill Jaink 134. Bere buruari etsipena biarrian ebillen, bera bakarrik zala kulpagarri. Etxba Ibilt 458. Artzai zanaren etsipen-bertsoak datoz emen. Berron Kijote 153. Orregaz jausten dana / bera da zapaldu, / ta bere etsipenagaz / besteren bat galdu. Ayesta 71. Zearo etsipenak jota, ezertarako eta iñorako ez giñala gelditu giñan. AZink 85.

  v. tbn. Ldi BB 36. Etcham 94. Erkiag Arran 128. Gand Elorri 159. Ibiñ Virgil 59. Xa Odol 197. Lasa Poem 105. Zendoia 147.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [itxaropena galtzea]: desilusio, ernegazio, etsi, etsi gaizto, etsimendu Ipar., galen jas., desespero g.e., etsimen g.e., desesperazio zah., kamusada BN g.e.

      [etsi ona]: etsi on

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. desesperación, desesperanza; defraudación, decepción (2)  iz. resignación
  fr iz. désespoir, découragement ; résignation, renoncement
  en iz. despair; resignation
  port iz. desespero, desesperação, desesperança, desânimo; decepção (2) iz. resignação

  Nola deskribatu ahal dizut etsipen hura! [Emakume ezezagun baten gutuna, Stefan Zweig / Eduardo Matauko (Igela, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  etsipen (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:54 pm on 2018/07/18 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  erlama 

  iz. Erle erregina. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  erlama. “Reine des abeilles” H. v. erlaita. Erlama-antzera. Or Eus 304.

  Sinonimoak: iz.
  [erlama] : erle erregina (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. abeja reina
  fr iz. abeille reine
  en iz. queen bee
  port iz. abelha rainha.

  Sei erlama elkar ziztaka [Maider Galardi F. Agirre , Berria.eus (2018-07-18]
  

  

  erlama (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)