Updates from urtarrila, 2014 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 7:48 am on 2014/01/16 Permalink | Reply
    Tags:   

    iretargi 

    iz. (B) Ilargia.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    iretargi (V-ger-ple-arr-oroz-m-gip; Añ (V), VocCB (V-och), Dv (V)), iratargi (V-gip), iletargi (V-ger-gip, G-azp, AN-gip), ilatargi (G-azp), ietargi (V-gip, G-azp), idetargi (V-gip), idatargi (V-gip), iditargi (V-arrig), igetargi (V-ger), igitargi (V-ger), itargi (V-ger-arr-arrig-m), egitargi (V-oroz). Ref.: A (iretargi); EI 381; Iz ArOñ (iétargixa, idátargi (pág. 135)), UrrAnz (irétargixa); Etxba Eib (iratargi); Holmer ApuntV (igetargi); EAEL 117; Elexp Berg (iretargi); Gte Erd 164.

    Etim. De irargi + argi, con duplicación de argi, de donde *irartargi > iratargi > iretargi.

    Luna; luz de la luna.

    Sinonimoak: iz. Bizk.
    [ilargia] : ilargi, argizagi Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (B) luna [satélite]
    fr Lune
    en moon
    port lua

    Entzun: 

    “Irudi hori buruan geratu zitzaidan: “Gazte naiz: / iretargia harrika hautsi dut”. 16 urte nituen eta irudi potentea iruditu zitzaidan.  [Iretargia harrika hausteko poemak, Gorka Bereziartua (Boligrafo gorria, 2014-01-15)] (argia.com)

    Bilbaoko Iretargi!
    Zeu zaitut lekuko…
    Inork ez al daki…
    galdua ote dago…
    Zu ez zinen hara zale, huraxe zen baina
    munduan zenik ederrena!
    [Bilbaoko Iretargi, Bertolt Brecht (1929)/Joseba Tapia] (josebatapia.com)

    iretargi (Wikimedia Commons)

     

    • Borja 8:09 am on 2014/01/16 Permalink

      Etimologian diozuen bezala, iretargi berez ‘ilargiaren argi’ zen. Bada, ilargi bera ere halaxe zen: (h)il (ilargiaren izen zaharra, egun hilabeteren sinonimo gisa eta ilbehera/ilgora bezalako konposatuetan geratzen zaiguna) + argi. Handik atera zen “irargi”, gero disimilazioz ilargi (atzera!) leku batzuetan, eta irargi-argi pleonastikoa bestetzuetan, non bigarren -r- galdu zen (eta inon lehenengoa -d- bihurtu ere bai, idetargi emanez). r/d/l txandaketa bera daukagu berar/bedar/belar eta zirar/zidar/zilar hitzetan 🙂

    • Maite 8:45 am on 2014/01/16 Permalink

      Mila esker, Borja, azalpen bikain honengatik! 🙂

  • Maite 9:16 am on 2014/01/12 Permalink | Reply
    Tags:   

    itsasgora 

    iz. Itsasoaren egoera, batez besteko maila baino gorago dagoena; honek irauten duen denbora. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Sinonimoak:  iz.
    [mareagora] : mareagora (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) marea alta, pleamar (2) flujo [de la marea]
    fr (1) marée haute (2) flux
    en (1) high tide (2) rising tide, flow
    port (1) maré alta, maré-cheia, preamar (2) fluxo [de a maré]

    Entzun: 

    Arrats beherak itsasgora dakar.  [Konpainia noblean, Anjel Lertxundi (Alberdania, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    itsasgora (Argazkia: LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS), Berria.info

     

  • Maite 10:19 am on 2013/12/24 Permalink | Reply
    Tags:   

    itxurakeria 

    iz. 1. Itxura egite gaitzesgarria. 2. Itxuratiaren nolakotasun gaitzesgarria.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Sinonimoak:  iz.
    [itxurazalekeria] : azalkeria, azaluskeria, faltsukeria, hipokrisia, itxurazalekeria, labainkeria, toleskeria, zurikeria, faltsia g.e., gezurkeria g.e., faltseria zah., filuskeria Ipar. g.e.(UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) falsedad, fingimiento (2) hipocresía
    fr feinte, fausseté, hypocrisie
    en falseness; hypocrisy
    port (1) falsidade, fingimiento (2) hipocrisia

    Entzun: 

    Eguraldi ederrari, puntako orduari eta asteburuari esker, begien aurretik pasatzen zirenengan gizartearen kontrasteak zekuskien, zoriontasuna eta zorigaitza islatuak, aberastasuna eta miseria; baina batez ere gizarte aurreratuaren itxurakeria, zeren zoriontsuak ez baitziren hain zoriontsu, ezta aberatsak hain aberats…  [Denak du bere prezioa, Migel Angel Mintegi (Ibaizabal, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    itxurakeria (Gaurko Hitza, CC)

     

  • Maite 8:32 am on 2013/11/22 Permalink | Reply
    Tags:   

    idola 

    iz. Euriaz edo elurraz, jasa, erasoa. Idolaz da euria. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Sinonimoak: iz. g.e.
    [euri-jasa] : euri-erauntsi, euri-jasa, jasa, uhar Ipar., euri-truxu Bizk., indriska Bizk., truxu Bizk.(UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es referido a la lluvia o nieve, aguacero, chubasco
    fr averse, déluge
    en rain shower, downpour, torrential rain, deluge
    port aguaceiro, diluvio

    Entzun:

    — Marijo Deogracias (@desplazatua) November 19, 2013

    idola (Wikimedia Commons)

     

  • Maite 1:56 pm on 2013/11/13 Permalink | Reply  

    iruntzitara 

    adlag. Alderantziz. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Sinonimoak: adlag.
    [iruntziz]: iruntziz, ifrentzuz Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es del revés
    fr à l’envers
    en inside out
    port do (lado) avesso;

    Entzun:

    Iruntzitara jantzia duzu elastikoa.  [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    iruntzitara (phraseoftheday.com)

     

  • Maite 11:18 am on 2013/11/09 Permalink | Reply
    Tags:   

    irri 

    iz. 1. Alaitasuna adierazten duen aurpegi eta ezpainetako keinua. 2. Barrea, bereziki isekazkoa. Orok keinu eta irri elkarri, isil-isilik. • irri-antzerki. Komedia. || irri-muskulu. ANAT. Aurpegiko muskulu txikia, uzkurtzean irriaren espresioa sortarazten duena. Errisorio ere deitu ohi zaio. • IRRIZ. Irri eginez.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Sinonimoak:  iz.
    [barrea] : algara, barre, barre-antz, iji eta aja, iji-aja, ijiji-ajaja, karkaila Ipar., karkara Ipar., purrust g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) risa; sonrisa (2) burla, mofa
    fr (1) rire, sourire (2) plaisanterie, moquerie
    en (1) laughter, laugh; smile (2) mocking smile; mockery, snub
    port (1) riso, sorriso (2) chacota, zombaria, mofa, gozação

     

  • Maite 9:56 am on 2013/11/06 Permalink | Reply
    Tags:   

    ibilgona 

    1. iz. Kalerako janzten den gona. 2. izond./iz. Kalezale

    Orotariko Euskal Hiztegian:

    ibilgona (V-gip), ibili-gona (V-gip). Ref.: Etxba Eib (ibillgonia, gonia).

    “Falda que se ponen las mujeres en la calle. Ibillgonia jantzi ezkero, etxerako ordurik ez” Etxba Eib (v. tbn. s.v. gonia). “Ibil-gona, kalerako jazten dan gonia. […] Adarjote alde deitzen jako Eibar-en ibil gonia” SM Zirik 28n. (Emakume onak bear du) beti lanari arpegi ona, / esegita euki ibili-gona. EgutTo 2-3-1920 (ap. DRA). (Fig.). “[…] trota-calles. Etxeratu ezindako ibill-gona gangar bat eiñda dago, está hecha una trotacalles que no puede volver a casa” Etxba Eib.

    Sinonimoak: iz.
    [kalerako gona]: gona, zaia, kota
    [kalezalea]: kalezale

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es  (1) (lgart.) falda de mujer (2) trota-calles, callejero,-a, aficionado a andar por la calle
    fr (1) jupe (2) flâneur(euse)
    en (1) skirt (2) bum (informal), be out and about, wander, ramble
    port (1) saia de mulher (2) despec & fam rueiro, -a, ruador m, -a

    Entzun:

    Ibilgona jantziz gero, etxerako ordurik ez. Etxba Eib (Orotariko Euskal Hiztegia, moldatua)

    Etxeratu ezindako ibilgona gangar bat eginda dago. Etxba Eib (Orotariko Euskal Hiztegia, moldatua)

     

    ibilgona (FlickrCC, marmunia)

    ibilgona (DevianArt, CC)

     

← Older posts

Newer posts →

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel