Gaurko hitza

Updates from iraila, 2019 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:32 pm on 2019/09/29 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lapitz 

  iz. (1) iz. Ipar. Arbela. Lapitzaren gainean ereiten den hazia bezala.  (2) iz. Arkatza. Lapitza eta papera. Hamar marrazki, lapitzez nahiz ikatzez eginak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lapitz.

  Etim. De lat. lapis .

  1. Pizarra. (V-gip, AN-gip, L, B, BN, S; SP (que cita a Ax), Lar Sup , Izt, VocBN; -ph- Dv, H). Ref.: A; Iz ArOñ.   “Lieu pierreux” SP. “Piedra” Lar Sup (que lo toma probablemente de Ax). “Piedra cayuela” Izt. (Algún ej. puede corresponder a la 2.a acepción).  Les maisons de Lapiztoy (1520). Arzam 312. Semen lapiçeco (1366). Ib. 312.  Hura da lapitzaren gaiñean ereiten den hazia bezala. Ax 456 (V 297). Legorretan ere badira arrobiak karezko arria eta lapitza ematen dabeenak. Izt C 59. Buztinak eta laphitzak ur guti uzten dute jaustera berak baino beherago. Dv Lab 109. Paretak harria bezein tinko dagon lur edo laphitz batetarik eta teilatua lastoz. Prop 1892, 61. Gezaltzako lizuna baiño goratxuago dago sorgiñen puxeta-arrixe. Lapitza da, kuadradua (V-gip). Eusk 1956, 213. Han da herri guzia laphitz eta harri. Gazte n.º 16, Mayo 1958, 3. (L-sar, S; Arch VocGr; + -ph- Chaho, Gèze). Ref.: A; Lrq (-ph-); JMB At (merla). “La marne” Arch VocGr. “Marga” A.  Badira lapitzak latsün hanitx dadükenak, eta ezinago hun direnak büztin lürrarentako. Ip Dial 51 (It, Ur tuparriak, Dv merla harriak). Gisukiak dira gisu-harria […], merla, laphitza, igeltsua. Dv Lab 18. Lapitzak, marlak, igeltsuak, kledak badute guti aski gisu. Gatxitegi Laborantza 27.

  2. Lápiz. (V-gip ap. Elexp Berg; Lar, Añ, -ph- H), lapiz, lapix. “Lápiz, especie de carbón mineral” Lar. “Lápiz” Voces Bascongadas (~1800). “>Añ. “Crayon, mine de plomb” H. v. arkatz.

  Tr. Documentado sólo en textos meridionales. Prima, berriz, lapitzakin jarria, ara nola zuan. Urruz Ur-zale baten ipuiak (1885-1893). “>Urz 17. Ataraten dauz sakeletik ingi edo papela ta lapixa. Kk Abarrak (1918). [II]: Bigarrengo Abarrak (1930). “>Ab I 88. Lapitza atera ta zuzenduaz. Lab Euskal-Eguna (1931). “>EEguna 102. Eskuetan lapitz edo zerbait bear zunan beti. Or Quito-n arrebarekin (1950). “>QA 141. Errezetia egiterakoan konturatu ei zan lapitzik ez eukala. SM Zirikadak (1960). “>Zirik 81. Adar zathi ttiki bati alde bietatik zorrozten zaizkio puntak, punta biko laphitz baten itxuran. Osk Kurl 77. Lapitz lodi bat eskuan. Erkiag Batetik bestera (1962). “>BatB 32. Eskolako mai-ganean marrak eta lerroak lapizez nai igeltsu zuriz markauaz. Ib. 40. Mundua lapitzak eta paperak galduko dute. Esaera zaarren bilduma berria [I, II] (1985). A. Zavala (arg.). “>EZBB II 63. Argizaiolean, lapitzaren loditasunaren antzeko argizaria lokarria bailitzan batzen zan. Etxabu Ondarroa”ko kontuak (1995). ‘”>Kontu 80.  v. tbn. Ayerb EEs 1915, 259. Gerrika 287. Zendoia 217.

  3. Pizarra para escribir.  Bortz urthetan joaiten ginen eskolarat, larruzko kartablea bizkarrean, laphitzez, tupa batez eta kukumarraka gottor batzuez hanpatua. Herr 7-10-1965, 1.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [arbela]: Ipar. arbel

      [arkatza]: Heg. arkatz

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. lápiz (2) iz. (Miner.) (Ipar.) pizarra (3) iz. (Ipar.) marga
  fr (1) iz. crayon (2) iz. (Ipar.) ardoise
  en (1) iz. pencil (2) iz. slate
  port (1) iz. lápis (2) iz. (Ipar.) lousa, quadro-negro

  Lehenago ere marraztu izan zuen Leirek marrazki ederrik, koloretako lapitzak erabilirik, baina harekin harri eta zur utzi ninduen. [Ipuin batean bezala, Joan Mari Irigoien (Elkar, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  lapitz (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:40 pm on 2019/09/11 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lekat 

  lok. lok. Ipar. Zah. Salbu, izan ezik. Adoratua naiz leku guztietako herriez, lekat juduez. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lekat (L; Lar, Dv, H; -kh- SP, Urt I 507, Ht VocGr 319, Dv, H (L, BN)), lekot (BN; H (+ -kh- BN)). Ref.: A (lekhat, lekot); A Morf 680. Tr. Documentado en la tradición septentrional no suletina desde Dechepare (lekot) hasta mediados del s. XIX (cf. leko bidi al Sur en el Cantar de los Cántabros; v. 1 lekatu). Vuelve a aparecer más tarde en Mirande y Oskillaso. La forma más general es lek(h)at: sin aspiración sólo en INav, Arambillaga y Mirande (en éste junto a lekot).

  1. “Excepté, hormis” SP. “Excepto, exceptuando ésto o lo otro, […] lekat au edo hori” Lar. “Hil ziren guziak, lekhat bat, tous moururent, excepté un. Har ezatzu oro, lekhot enea, prenez-lez tous, hors le mien” H. “Salvo, fuera de, exceptuando” A.

  (Antepuesto a sintagma nominal). Amoria itsu da eta eztazagu zuzena, / eztu uste berzerik dela, lekot maite duiena. E 140. Batre minik heben eztuk, lekot ialgi nahia. Ib. 242. Atsegiñaren hirritsak bagarabiltza maiz […], zer handik ekharriko dugu lekhat konzienziaren pisutasuna? Ch I 20, 7 (SP, Leon bertzerik, Mst, Ip baizik, Ol, Pi izan ezik). Adoratua naiz lekhu horiek guzietako populuez, lekhat, yuduez. Lg II 131. Halako asko badugu Frantsesez, ez ordean eskaraz, lekhat buru edo kapitulu bakhar batzu Filotean. Dh 110. Denek erretzen eta edaten zuten gogotik, lekot (salbu) batek. Mde Pr 134. Eremu guztian mintzatzen zen, lekot hiri handietan. Ib. 236. Denak, lekhat ama, prest zauden karrikara irtetako. Osk Kurl 189. v. tbn. INav 97. He Phil 288. HeH Lc 8, 51.

  (Antepuesto a sintagma verbal, en subj. o con suf. -t(z)ea). Deus eztiat galdetzen, / lekhat, gogotik enplega adin haukin ikhasten. EZ Man I 5. Guziak banaloria dire, lekhat Iainkoa maite izatea. SP Imit I 24, 7 (Ch lekat; Mst, Ip salbü, Ol izan ezik, Leon bertzeak; tbn. en Lg II 92). Nihoren hitzaz eztela erran behar hura eztela hala, lekhat bekhatu bada […] haren konsentitzea. SP Phil 363 (He 366 baizen). Ez baitut izanen bertze egitekorik lekat ikhustea eta gustatzea zeiñ estia eta gozoa zaren. Ch III 21, 3. Ez dute bertze xederik lekhat Jainkoaren gogara egitea. He (ap. Dv). Etzuen egin ahal han mirakuilurik batere, lekhat (ezpada, ezperen, baizen) zenbait eri bakhanen sendatzea. HeH Mc 6, 5 (He lekhat […] baitzituen sendatu; Lç, TB baizen, Dv non-ez, Leon baizik-ere, BiblE hala ere).

  (Precedido de sintagma nominal). [Oxala] entzuten dauden guziak ere egiten bazinezte egun, ni naizen bezala, gathe haukiez lekhat. Dv Act 26, 29 (He landan, TB salbu, BiblE aparte). Britaindar gobernuak hilerazi egin zituen, Eamon de Valera lekat. Mde Pr 299.

  2. (No)… sino… “Excepté que, si ce n’est que. Eztezaket erran zer ordu zen, lekhat ilhuntzea zela, je ne puis dire quelle heure c’était, excepté que, seulement que c’était l’entrée de la nuit” H. Askok predikaturen du hura dela Mesia / eta oraiño etzela zeruetarik iautsia, // lekhat harotz baten Seme zela Nazarengoa, / ez ordean Iainko. EZ Man I 64. Tristezia ezta bertzerik, lekhat bihotzean dugun damua. SP Phil 459 (He 465 lekhat damu bat baizen). Deusere aurkhitu ezpaitut fede katholikoaren […] kontrakorik, lekhat guzia iuiatu dut konforme dela siñeste egiazkoarekin. In Arg DevB II. Izaren dira zeinbat Thaula zeinetan ezpaitu behar egin deusik lekat lehenbizirik, ioan behar du marea kontra. INav 136.

  Sinonimoak: adond. Ipar. zah.

      [izan ezik]: izan ezik, salbu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es lok. (zah.) (Ipar.) salvo, excepto, a excepción de
  fr sauf, excepté
  en except, except for
  port (porém) exceto

  Guztiak gelditu ziren harri eta zur hura ikusi zutenean, lekat osaba Joanikot. [Lur bat haratago, Joan Mari Irigoien (Elkar, 2000) ] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  lekat (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:30 pm on 2019/08/03 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lekaro 

  iz.g.er. Basamortua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lekaro (Bera). Neol. creado por AG en 1897, de leku ‘lugar’ y -ero o ero ‘vacío’ (AG 1408).

  Desierto. Cf. Eleiz JEL 1907, 148 (ap. NeolAG): “En Lekaro (desierto: entra en el nombre local Lekarotz, desierto frío) el cual aro es posible que indique idea de rodeo o circulación. […] Y finalmente lekaro, si como hay motivos de vehemente sospecha, la raíz la es el nombre indígena de la arena, significará un ‘lugar rodeado de arena’, […] ‘arenal’ o ‘desierto'”. Según NeolAG “en la prensa nacionalista de la primera época los ejs. son escasos (vid. por citar alguno, Euzkadi 1907, 238; Eleiz Euzkadi 1908, 155; etc.)”. [Umia] lekaroetan egon zan bere buruba Israel-eri erakutsi eutson artian. AG 1529. Erensugeakin lekaroan bizi be obe da. Eguzk LorIl 212 (ap. DRA). Jesukristo egon zan lekaro edo basamortura. Izur JerOs 81. Asaba deunak lekaroan egin zuten bizkera estu ta gorria! Ol Imit I 18, 2 (SP, Mst, Ip desertu, Echve eremu, Pi basamortu). Lekaruan (basamortuban) bixi da. Altuna 22. Lorea bezela / lekaro (desierto) onetan ilko naiz bestela. Jaukol Biozk 67. Lekaro zabal lurraren gerri, / ondardi kixkal eriogarri. Ldi BB 138. Lekaro gorri. Ldi IL 21. Kendu basoa… Lekaroa, basamortua dator. Munita 136. Lagatu erria, lekaroan (desertuan) jarri bere bizitokia. Etxde JJ 11n. Lekaroko baso [mardula]. Or Aitork 196. Gizon / or akuskat lekaro beroan zutik. EG 1959 (1-2), 6.

  Sinonimoak: iz. g.e.

  [basamortua]: basabazter, basaleku, basamortu, desertu, mortu g.e., otalur g.e., eremu zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. desierto
  fr iz. désert
  en iz. desert
  port iz. deserto

  Inguru haietan ez zegoen, ordea, ez elizarik ez etxalderik, dena zen mortu eta lekaro. [Berria, 2004-07-29, «Jakin-mina», Anjel Lertxundi [Iritzia]] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  lekaro (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:25 pm on 2019/05/30 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lastargi 

  iz. Lasto sorta edo azao batez eginiko zuzia. Orduantxe hasi ziren alde orotarik lastargiak pizten. Lastargi sua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lastargi (AN-larr, L, BN, S), lasto-argi. Ref.: A; Lh; Asp Leiz.

  “Antorcha” A. “Antorcha de manojo de paja de trigo” Asp Leiz. v. lastazao. Orduantxe, alde orotarik hasi ziren lastargiak phizten. Prop 1898, 248. Bere lastargiz lurrari urre-kolorea ematen. Or Mi 109. Gizalde aundi bat krisellu ta lastargi ta ezpata ta makillekin. Ir YKBiz 470. Negu gorrian lastargiekin / ala zimeltzen txerria. “Con fajos de paja”. Or Eus 390 (v. tbn. 137). Lasto-argiak eskuan, bazoazin oro elizarat. Barb Piar II 155. Zuzi, lastargi eta harmaz. IBe Io 18, 3 (IBk argiontzi, zuzi eta armekin). Lastargi-su bat, Sanjuan-su bat / gau illunean piztua / degu. SMitx Aranz 157.

  Sinonimoak: iz.

      [zuzia]: lasto-bala, zuzi, tortxa Ipar., lastazao g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. antorcha [de haces de paja]
  fr iz. torche
  en iz. a straw torch
  port iz. tocha [de haces de paja]

  Orduko, iluntzen ari zuen eta ibaiertzean lastargi eta zuziak piztu zituzten: hondartzan egindako festa bat zirudien benetan.  [On Camillo, Giovanni Guareschi / Koldo Biguri (Ibaizabal, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

   

   
• 

  Maite 10:59 pm on 2019/05/24 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  luser 

  iz. Informatika-erabiltzaile adituen arteko hizkeran, haiek bezainbesteko ezagutza informatikoak ez dituen erabiltzaile arrunta. Ingelesezko looser (galtzaile, frakasatu) eta user (erabiltzaile) batzetik sortua. (Hiztegi Batua)

  Wikipedia (gazt.)

  Luser, castellanizado Lúser, contracción del inglés entre loser (perdedor, fracasado) y user (usuario), es un término utilizado por hackers y BOFHs para referirse a los usuarios comunes (local users en inglés o l-users, de ahí el término), de manera despectiva y como burla. “Luser” es el usuario común, que generalmente se encuentra en desventaja frente a los usuarios expertos, quienes pueden controlar todos los aspectos de un sistema.

  Wikipedia (ing.)

  Internet slang prior to the popularization of the Internet in the late 1990’s, defined a luser (sometimes expanded to local user; also luzer or luzzer) as a painfully annoying, stupid, or irritating computer user. The word is a blend of “loser” and “user”.Among hackers, the word luser takes on a broad meaning, referring to any normal user (in other words, not a “guru”), with the implication the person is also a loser. The term is partially interchangeable with the hacker term lamer.

  It can also signify a layman with only user account privileges, as opposed to a power user or administrator, who has knowledge of, and access to, superuser accounts; for example, an end luser who cannot be trusted with a root account for system administration. This term is popular with technical support staff who have to deal with lusers as part of their job, often metaphorically employing a LART (Luser Attitude Readjustment Tool, also known as a clue-by-four, cluestick, or cluebat), meaning turning off the user’s access to computer resources and the like.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es luser
  fr luser
  en luser
  port luser

  Garbi ikusi zuten hasieratik nire lagun informatikariek: luser bat zen.

  

  luser (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:39 pm on 2019/04/23 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  liburuzale 

  iz/adj. Liburuen zalea dena, liburuak irakurtzea nahiz bildumatzea gogoko duena. Ik. bibliofilo. Liburuzalea naiz, asko irakurri dut neure urteetan. Gure herria ez da inoiz izan liburuzalea. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  liburuzale (V-gip ap. Etxba Eib; T-L), libruzale.

  Aficionado a los libros, a la lectura. “Gaztetatik ixan zan liburuzalia, bai erosteko eta bai irakortzeko” Etxba Eib. “Bibliophile”, “amateur de livres” T-L. v. liburukoi. Anima zale, orazio zale, libruzale ta Jangoikoaren urreko bat. Mg CC 135. Ni liburu zalia naz. Mg PAb 184. Seme bata eskolauba da, liburu zalia. Ib. 95. Urteoroko “Jocs Florals” direlakoak, liburuak, batez ere liburuzaleentzako edizioak. MIH 151. Paper eta liburu zahar bila zebilen beti, ez ordea zekenkeriaz beretzat gordetzeko, zenbait liburuzalek bezala. MEIG VIII 69.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz./izond. bibliófilo, -a [persona aficionada a leer o coleccionar libros]
  fr bibliophile
  en bibliophile, book lover
  port bibliófilo(a)

  Liburuzalea naiz, asko irakurri dut neure urteetan.  (Hiztegi Batua)

  

  liburuzale (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:02 pm on 2019/03/06 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  ler 

  iz. Pinua. Izeia eta lerra hazten dira toki laiotzetan. Insignis lerra. || ler gorri Ler azal-gorrixka, Europako eta Asiako iparraldean hazten dena (Pinus sylvestris). (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ler (Sal, R; Aq 49 (R), Lcq 155, H), leher (S; SP, Gèze 344), lerra (Dv), leherra (Dv). Ref.: VocPir 564; A (ler, leher); Alth Bot 17; ZMoso 70.

  1. Pino. “Pino, y particularmente el que arde” Aq 49. “Lerrak albara ta korala txu […] (Sal), el pino tiene la albura y el leño” A. v. lerrondo. Cf. llerko. Saion Peire Guilem de Lerraga (1164). Arzam 326. Leerriço, Leherreaga, Badagarra (1193). Ib. 322. Auial, Lerraegui, Larraondo (1193). Ib. 325. En Lerraga (1350). Ib. 326. Lerra edo pinoak, aberasten du Kaskoinia. Dv Lab 320. Izeia eta lerra aztandra oxezkietan. Mdg 130. Izai, zapin, lerra. “Abeto o pinabete, pinsapo, pino”. ForuAB 137. Ler-ostrotzan. “En la fronda del pinar”. Laux AB 47. Ler beltzen abarrak ebaki. Or Mi 90. Ler-adaburuan. Ib. 27. Ler-basora igesegin. Ib. 48. Jakin bear dezu ler edo piñu-mota asko dirala. Munita 56. Insignis-lerrak bezin azkar. Ib. 79. Baditut emen laratza eta ler-abar guriak. Ibiñ Virgil 52. Zuberoako leherrak, Errongari-Zaraitzuetako ler eta llerko lerdenak. MIH 375s. v. tbn. Zerb Azk 41.

  2. “Leher (S-saug), champignon vénéneux” Lh. v. infra LEHER-ONDDO.

  3. “Leher (S), amadou” Lh.

  Sinonimoak: iz.

      [pinua]: pinu, leher Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Bot.) pino
  fr iz. (Bot.) pin
  en iz. pine (tree)
  port iz. (Bot.) pinheiro

  Izeia eta lerra hazten dira toki laiotzetan.  (Hiztegi Batua)

  

  ler (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)