Gaurko hitza

Updates from martxoa, 2020 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:59 pm on 2020/03/22 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  luzatu 

  luzatu, luza, luzatzen (Hiztegi batua)

  1 da/du ad. Luzeago bihurtu, luzera handitu. Erraza da horrelakoen zerrenda luzatzea. Bi zangoen puntetan gorputza luzatuz. Urratsa luzatu. Arazo honetan laburtzea da zaila, ez luzatzea. Soinekoa luzatu beharra daukat.

  2 da/du ad. (Denbora-bitarteez mintzatuz). Epea luzatu. Egunak hozten eta gauak luzatzen direnean. Bizia luzatzen badio. Hamabost urtez luzatuko ditut zure egunak. Kontakizuna ez luzatzeko. Ez naiz gehiegi luzatuko alde makurra erakusten.

  3 da ad. Pertsonez mintzatuz, hazi. Zure semea luzatua aurkitzen dut. Nola luzatu den aspaldian Iñaki!

  4 da ad. Landareez mintzatuz, garatu. Urazak, nahiz batzuk luzatuak izan, agertu orduko eramaten zizkidaten eskuetatik.

  5 da/du ad. Luzera guztian hedatu. Besoak luzatu. Azpeitiraino luzatzen den ordokia. Zezen gaixoa kordokan mihia luzaturik hiltzen ikustea. Inguruko mendietatik harantz begiak luzatzen ez badakigu.

  6 da/du ad. Zerbait egiteko edo gertatzeko uneaz mintzatuz, atzeratu. Ik. berandutu. Bekatutik ateratzea egunetik egunera luzatuz. Gerora ezin luza daitekeen gauza. Geroko luzatu. Jendartean azaltzea franko luzatu badu ere. Ez ahal da luzatuko agindu zaigun liburuaren bigarren zatia! Gehiago luzatu gabe, esan dezadan esan nahi dudana.

  7 du ad. Norbaiten eskumenean jarri. Aulki bat luzatu dio. Eskua luzatu zion.

  Sinonimoak

  ad.    [berandutu]: atzeratu, berandutu, geroratu, berandu Ipar., gibelatu Ipar., belutu Bizk., tardatu Heg. beh.

  Beste hizkuntza batzuetan

  • es (1) da/du ad. alargar(se), prolongar(se); crecer (2) da/du ad. retrasar(se), demorar(se), alargar(se) (3) da/du ad. extender(se), alargar(se), estirar(se) (4) dio ad. poner al alcance de; ofrecer; dar (5) du ad. (Kir.) estirar
  • en (1) da/du ad. [luzeago egin, bihurtu] to lengthen (2)  da/du ad. [pertsona, landarea, ilea] to grow (3) da/du ad. to prolong, to extend (4) da/du ad. [atzeratu] to postpone, to put off; to delay (5) da/du ad. to stretch (6) dio ad. [eskura jarri] to pass, to give, to hand
  • fr (1) da/du ad. (s’)allonger, (se) prolonger (2) da/du ad. (s’)ajourner, (se) remettre, reculer (3) da/du ad. (s’)étendre, (s’)allonger ; pousser (4) da/du ad. (s’)étirer (5) dio ad. tendre ; offrir ; donner
  • port (1) da/du ad. prolongar-se, alargar-se ; crescer (2) atrasar-se, demorar-se

  Testuinguruan

  Ez dakigu zenbat luzatuko den egoera hau. #gaurkohitza

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:21 pm on 2020/03/13 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  larrialdi 

  iz. Larritasunezko unea edo denbora. Ik. estualdi. Larrialdi estu hartan. Bere ezbehar eta larrialdietan. Larrialdi hurbilik ikusten ez zutenez gero, ez ziren kezkatu hizkuntza lantzen. Gero beste larrialdi bat gertatu zitzaidan.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  (V-gip, G-azp, AN-gip-larr-5vill; Izt). Ref.: Iz Ulz ; Asp Leiz ; Elexp Berg; Gte Erd 275 y 19. Situación apurada, trance; apuro, momento apurado. “Apuro, lance” Izt. “Apuro, congoja” Asp Leiz. ” Hasierako larrialdia joan ondoren (G-azp, AN-gip)” Gte Erd 275. ” Larrialditan ibilli da (AN-5vill)” Ib. 19. v. larriune, larrigiro.

  Sinonimoak:

  larrialdi iz. [larriunea]: ataka, egonezin, estualdi, estura, estutasun, ezinegon, hinka, kinka, larri, larridura, larrimin, larritasun, larriune, arrangura Ipar., arteka Ipar., behar-ordu Ipar., herstura Ipar., kexa Ipar., kexaldi Ipar., zinak eta minak Ipar., angustia Heg., elorrio Bizk., istilu Gip., hertsidura Zub., estu g.e., herrestadura g.e., larri-ordu g.e., trantze Heg. beh., antsia Heg. g.e., arbin Bizk. g.e., erreki Gip. g.e., estres Ipar. zah., kexagune Ipar. zah. (UZEI sinonimoen hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan:

  • es (1) iz. momento crítico; crisis; aprieto; urgencia; mal rato (2)  iz. (Med.) urgencia
  • en (1) iz. critical moment; tight spot; fix (2) iz. casualty (ward); emergency room (Am)
  • fr (1) iz. angoisse, crise, gêne, oppression (2) iz. urgence
  • port (1) iz. momento crítico; crise; urgência (2)  iz. (Med.) emergência

  Testuinguruan

  Eusko Jaurlaritzak osasun larrialdiko egoera ezarri du (berria.eus, 2020-03-13)

  

   
• 

  Maite 11:07 pm on 2020/02/06 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lur(-)jausi 

  iz. lur jausi, lur-jausi iz. Luizia. Uholde eta lur-jausien eraginez salbamendu lanak zaildu egin dira. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  LUR-JAUSI (V-gip; A Apend; -jauzi G-bet, AN-ulz). Ref.: Zt; Iz Ulz (luryauzíe); Elexp Berg. “Desprendimiento de tierras (G-bet)” Zt (comunicación personal).  Bitan ondoa jan lurjausiak, / bitan jausiormagintza. SMitx Arantzazu. Euskal-sinismenaren poema (1949). “>Aranz 97. (G-bet ap. Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A ; lujauzi G-bet ap. Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A ). “Tierra corrida” Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A.

  Sinonimoak: iz.

      [luizia]: luizi, lurtadura, luperi Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es desprendimiento [de tierra(s)]; corrimiento de tierra(s)
  fr éboulement [de terre, de rochers]
  en landslide, landfall
  port desprendimento de terras

  AP-8a itxita dago Zaldibar parean, lur-jausi baten ondorioz  (Goiena.eus, 2020-02-06)

  

  lur-jausi (Argazkia: SOS Deiak – 112)

   
• 

  Maite 9:43 pm on 2020/01/27 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  larde 

  izond. (zah.) Koldarra, beldurtia.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1. (SP→Dv, A, H). ” Lardea, appréhensif. Larde naiz horren egitera, j’appréhende de faire cela” SP. “1. craintif, qui a peur; 2. timide, qui a une honte honnête de ce qui blesse la pudeur” H (que cita los dos ejs. de Oihenart).
  Gero ahutz-araldea, / potarentzat lardea. O Po 35. Etziren ber zu batere / larde, gaurgoitik, oinaren / puntan bihotza duenaren. Ib. 44.
  2. “(Sust.) (SP, O), appréhension, peur” Dv (pero no aparece como sust. en ninguno de los dos).

  Sinonimoak: izond. zah.

  [beldurtia]: beldurti, bihozgabe, ikarakor, ikarati, izukor, izuti, koldar, txepel, izipera Ipar., lotsakor Ipar., oilobusti Ipar., makal Bizk., kakati beh., kakatsu beh., beldurbera g.e., beldurkor g.e., lepozale g.e., ihabali zah., lotsor Zub. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. cobarde, medroso, -a; temeroso, -a
  fr izond. poltron, -onne ; lâche
  en izond. coward, chicken
  port izond. covarde; temeroso, -a

  -Hago isilik, oilo larde hori! #gaurkohitza

  

  larde (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:26 pm on 2020/01/10 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  letreiatu 

  ad. du letreiatu, letreia, letreiatzen || Hitzez mintzatuz, letrak banaka eta hurrenez hurren izendatu. Letreia itzazu zeure izen-abizenak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  letreiatu. 1. letraiatu (SP, Ht VocGr 430), leteriatu (Chaho). Deletrear, leer. “Épeler” SP. “Par syllabe, letraiatuz ” Ht VocGr. Ungi eta trebeki lehen-bizitik letreiatzen haurrér irakats diezezuen. Lç ABC A 3r. [Profetek] irakasten dute letreiatzen, baina zuk erakusten duzu barreneko sensua. SP Imit III 2, 2 (Ch ematen dute letraren axala, Mst leterak emaiten zitizie). 2. Deletrear, transcribir. Paperera jaulki beharko ditugu, letreiatu, tresnaren batean jasoak daudenak ere. MEIG VI 130. Zertarako saiatu behar du bere alorrekoak ez direnak ikasten, fisiko batek, esaterako,. apophthegma eta hendiadyoin zuzen letreiatzen? MEIG VII 183s.

  Sinonimoak: iz.
  

  [kibizta] : begizta,  txori, begiten, txibista

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. deletrear
  fr du ad. epeler
  en du ad. to spell
  port du ad. deletrear

  Interneten bila ibili naiz, baina ez dut aurkitu euskaraz letreiatzeko alfabetorik. [Letreiatzen hasita, @artzubi (artzubi.eus, 2020-01-09)]
  

  

  letreiatu (Gaurko hitza, CCO Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:22 pm on 2019/12/08 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  labainkatu 

  ad. da. labainkatu, labainka/labainkatu, labainkatzen || Labaindu. Ur gainean labainkatzen den ontzia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  labainkatu. Deslizarse. v. labaindu.  Ur-gañean ontzia labainkatzen dan baño bigunago. TAg Uztaro (1937). “>Uzt 76.

  Sinonimoak: ad.

  [irristatu]: irrist egin, irristatu, labain egin, labaindu, limurtu, txirristatu, laprast egin Bizk., laprastatu Bizk., lerratu Ipar. jas. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da ad. deslizarse, resbalar(se)
  fr ad. glisser, patiner
  en ad. slip, skid
  portad. deslizar, escorregar

  Ur gainean labainkatzen den ontzia. (Elhuyar hiztegia)

  

  labainkatu (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:00 pm on 2019/12/07 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lasaitasun 

  iz. 1 iz. Estutasunik, kezkarik edo larritasunik eza. Baina estutasunok lasaitasun bihurtu ziren bat-batean. Lasaitasun gehiagorekin era hobean bizitzeko. Bake eta lasaitasun giroa behar baitu gure hizkuntzak. Hau da lasaitasuna hartu dudana, ongi zaudela jakin dudanean! Lasaitasuna erraz galtzen duzu, gizona. 2 iz. Lasaia denaren nolakotasuna. Bidearen lasaitasuna. Soinekoaren lasaitasunagatik. 3 iz. Ohitura onek eskatzen dutenarekiko hertsitasunik eza. Ik. lasaikeria. Solas eta azturen lasaitasuna. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lasaitasun (H), lasatasun. Tr. Documentado en textos meridionales desde mediados del s. XVIII. En DFrec hay 9 ejs. de lasaitasun.

  1. Libertinaje, licencia, relajación. “Lâcheté, défaut de zèle. Iaunaren aginduen egitean lasaitasuna, […]; défaut de soin, d’ordre. Eginbideetan lasaitasuna, […]; défaut de raisonnable épargne. Iantzian, iateko apaintzean lasaitasuna, […]; liberté, libertinage, défaut de retenue et de modestie dans les manières, discours, actions. Solasetan, […], egitetan, azturetan lasaitasuna” H. v. lasaikeria. Zure barrengo libertade geiegi ta eragabeko lasaitasun ori autsi, ta ukatzea zuk bear dezu. Cb Eg III 389. Etsai gaiztuen tentaziyuak / ezpaninduke josiko, / pekatuaren lasatasunak / nuke adieraziko. (Interpr?). Xe 363.

  Dejadez. Orietatik dira beren gaistakeriz edo lasaitasunez zorpetik ateratzen ez diranak. Mb IArg II 534.

  2. (G, AN ap. A; Lar, Añ (G, AN), H). “Flojedad <-x-> que no aprieta” Lar y Añ. “État, qualité de ce qui est lâche, desserré, détendu, délié, dénoué, détaché, laissé en liberté, élargi, rendu ample” H. “Desahogo, anchura” A. Amabi lagun kabitzen zireala bertan lasaitasun andian eseririk naierara. Izt C 136 (v. tbn. 3). [Ataka bat] zeñetatik gizona jatxi ditekean eroso lasaitasun guztiarekin. Ib. 66. Meriñakia azpitik eta / gero soñeko berriya, / lasaitasunak galdu ez ditzan / kortsiatua gerriya. Xe 318 (v. tbn. 312). Gelak txikik. […] Kutxa ta maletatxo […] aiek naiko ziran bi gelatako lasaitasuna galtzeko. JAIraz Bizia 40.

  3. (Lar, H), lasatasun. Tranquilidad, calma; alivio, desahogo. “Holganza” Lar. Bihotzaren lasaitasun andi batekin arkitzen naz. Mb JBDev 177. Esan-al guztien gañekoa da […] Gipuzkoako nekazaritzak egin daben aurrerapena eta bertako atxurlariak artu duten lasaitasuna. Izt C 182. Lo etzan zan, biotzeko lasatasun guziarekin. Lard 503. Egittasun on orren gogo-betea edo lasatasuna (satisfacción) daukagu. Echta Jos 269. Bizitza onak ematen duan animako lasaitasun eztian. Ag G 67. Pellok barkatu dio / mundu guztiyari, / nundik etorri zaio / lasaitasun ori? Tx B 155. Baña esturasunok lasatasun bigurtu ziran bat-batez. Otx 129. Lasaitasuna errez galtzen dezu, gizona. […] Mediku batek bere buruaren jabe beti izan behar du. Lab EEguna 67 (SuEm 196 lasatasun). Bidaztien lasaitasunarentzat […] kaltegarriak diran lanariak kanopan utzi eraztera. EAEg 27-10-1936, 150. Nolanai ere eztiok lasaitasun txikia emango. Etxde JJ 277. Jauna artuko du, barruko pakea ta lasaitasuna iritxiko. MAtx Gazt 92. Au da lasaitasuna artu dedana, ongi zerala jakin dedanean! NEtx LBB 80 (v. tbn. en contexto similar Arr GB 96 lasaitasuna artu). Ondo pentsatu ezkero, zer da / mendiko lasaitasuna? Uzt Sas 169. Batek bestia besarkatuaz / lasaitasun ederrian. Uzt ZArg 1-9-1974, 2. Jarrai zak tiroka, al deken lasaitasun ederrenez. Alkain 50. Bake eta lasaitasun giroa behar baitu gure hizkuntzak. MEIG VII 171. [Leku eta pertsona izenak] ez baitira […] hitzak erabil daitezkeen bezalako lasaitasunez erabiltzekoak. Ib. 81. v. tbn. Sor Bar 25. Ill Pill 29. Mde HaurB 76. Or Aitork 38. Vill Jaink 143. Berron Kijote 17. Ostolaiz 67. Insausti 25. Lasatasun: Elizondo KristPE 13. BBarand 162.

  4. Desfallecimiento. “Lasitud <-ss->, lasamiento” Lar.

  Sinonimoak: iz.

      [baretasuna]: baretasun, naretasun, sosegu, deskantsu Ipar., jabal Ipar., jabaltasun Ipar., nasaitasun Bizk., donario Gip., trankiltasun g.e., sosegamendu zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. tranquilidad, calma, sosiego; apacibilidad (2) iz. alivio, desahogo, consuelo
  fr iz. accalmie, tranquillité, calme
  en (1) iz. calm, calmness, peace, quietness (2) iz. relief, removal of anxiety/pain; consolation, comfort
  port (1) iz. tranquilidade, calma (2) alivio, desabafo

  Hau da lasaitasuna hartu dudana, ongi zaudela jakin dudanean!  (Hiztegi Batua)
  

  

  lasaitasun (Gaurko hitza, CCO Domeinu Publikoa)