Recent Updates Page 126 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 10:40 pm on 2019/12/13 Permalink | Reply
    Tags:   

    garitza 

    iz. 1 iz. Gari soroa. Garitzetara jaitsi ginen. 2 iz. Gari kopuru handia. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    garitza.

    1. (V, G, AN ap. A ; H), garitz. Trigal. “Terre ensemencé de froment” H, que cita el ej. de Astar. ” Aramu-bedarra, bedar me me mea, garitzekoa da (V-ger), […] de los trigales” A. Jesten bagera garitzetara. VMg 31. v. tbn. Añ MisE 149. Iñoren etxe, baso, lasto, garitza edo artatzaren bat erretan dabenak. Astar II 160. Donian-goizez gazte zoroak […] / doaz garitzan […] / batuten bedarrak. Azc PB 63. Garitzetan dardaiz dok argija. “La luz dardea los trigales”. Laux AB 25. An beian ixillik, / garitz urretuak / […] zelai orlegiak. Egieder Usk 14 (ap. DRA).

    2. “Cantidad, montón, porción de trigo. Itxas-ontzi arek ekarri eban garitziak, ez eukan neurririk ” Etxba Eib. v. garidi. Orrill-lorilleko euritza / urte guzirako garitza. Ayerb EEs 1916, 227. Ganbaran garitza. MendaroTx 209.

    Sinonimoak: iz. (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    [garitza] : gari-soro, ogi-alor.
    [garitza] : gari-pila

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. trigal, campo de trigo (2) iz. cantidad/montón de trigo
    fr (1) iz. champ de blé (2) iz. quantité, tas de blé
    en (1) iz. [alorra] wheat field (2) iz. [kopurua] amount of wheat
    port (1) iz. trigal, campo de trigo (2) iz. quantidade / pilha de trigo

    Haize hark berak laztantzen zituen han eta hemen ageri ziren garitzak eta soroak. [Azeria eta Lehoia, Edorta Jimenez (Txalaparta, 2007)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

    garitza (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 11:30 pm on 2019/12/12 Permalink | Reply
    Tags:   

    indartu 

    iz. indartu, indar/indartu, indartzen || 1 da/du ad. Indarra hartu edo eman, indartsuago bihurtu. Ik. bortiztu; sendotu. Gaixoaldiaren ondoren, pixka bat indartu nintzenean. Baserrian hazia eta indartua. Zuhaitz mota hori lur garaietan ere ondo indartzen da. Lanak gorputza indartzen du. Haien itxaropena indartu eta sendotzeko. Nire osasuna indartzen dela holako toki batean. Ilunabarrak haizea dakar, indartuz doa gauean. Herri txikietan ere ingelesa indartzen ari da. 2 da/du ad. Gotortu. Dorrontsoro, beldurturik, Oñatin indartu zen eta Lizarragari adierazi zion Tolosari erasotzeko.  (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    indartu. (gral.; Lar, VocS 133, Añ, Dv, H). Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg (inddartu). Fortalecer(se), hacer(se) fuerte. “Fortificar” Lar. “Robustecerse, fortalecerse” A. “Restablecerse de una enfermedad o accidente” Etxba Eib. v. azkartu.

    Tr. Documentado sobre todo al Sur. Al Norte lo emplean autores del s. XX como J. Etchepare, Zerbitzari o Xalbador. En DFrec hay 119 ejs., todos, menos uno, meridionales.

    Anima tentazioen kontra indartzeko. CatBurg 38. Indartuko dira pasiño gaistuak, gogortuko da bijotza. Mg CO 110. Loikeriako erro gaiztoa gugan piztutzen, indartzen eta azitzen da. Gco II 39. Pozoiaren kontrako batekin alako moduan indartu zuen bere gorputza. Echve Dev 193. Konfirmetako eta indartuteko Bautismu Santuan artu gendun fedian. CatLlo 59. (v. tbn. fedean indartu Añ EL2 129) Fedia indartu nai / guk alegiñian, / sobra gutxi daukagu / gaurko egunian. PE 125. Piska bat indartu nintzanean, biotzaren erditik eskerrak emanaz. Apaol 58. Aserreak baketu, argalak indartu, gaixoari sendagarri onak emon. Ag AL 70 (v. tbn. G 142). Gorputza zelan indartuko da / jan-edan egin bagarik. Enb 194. Nehor ez, bera bizi zeno bere erakaspenez langile bat argitu eta indartu duen nausirik. JE Ber 68. Estadua bear ei da indartu, estadua eskubide guztien jabe oso egin. Eguzk GizAuz 106. Agintari izendatzeak, Guda Zaingoak indartu egingo ditu. “Revalidará” . EAEg28-4-1937, 1576. Berehala Amalezitak indartu ziren eta gaina hartzen hasi. Zerb IxtS 37. Guzia dezaket indartzen naunagan; indar nazazu, al dezadan. Or Aitork 282. Uste ori beste zio onek indartu egiten du. Zait Plat 11. Gerla denborako egoera gogorrak kasik itzali zuen nitan doi doia indartzen hasi su hura. Xa Odol 43. Eten gabeko euriarekin / urak zeuden indartuta. Uzt Sas 161. Ondarroan kirola indartzeko ipiñi zan bazkun au. Etxabu Kontu 153. Estomago aula daukanari indartu egiten dio. Ostolaiz 103. Zerbaitek indartu ninduen, egia-erran, ene beldur guzien gainetik. Larre ArtzainE 299. Ahulak ahula indar dezake. MEIG VII 172. v. tbn. VMg 11. LE Ong 24r. fB Ic I app. 3. Añ EL2 92. Izt C 114. Aran SIgn 35. Bv AsL 208. AB AmaE 342. Arr May 100. Itz Azald 160. Goñi 95. A Ardi VII. ForuAB 159. ForuAG 299. KIkV 115. KIkG 84. EusJok 17. ArgiDL 167. Jaukol Biozk 53. Alz Ram 56. FIr 140. EArzdi in Kk Ab II 6. Laux BBa 44. JMB ELG 63. Ldi IL 143. SMitx Aranz 101. Munita 141. Etxde JJ 195. NEtx Antz 33. Erkiag Arran 159. Basarri 41. And AUzta 117. Anab Aprika 63. Vill Jaink 7. Or in Gazt MusIx 40. MAtx Gazt 77. BEnb NereA 260. Ibiñ Virgil 33. Ataño TxanKan 107.

    Fortificar, reforzar (un sitio). Portugesai artu izan zien Ugarte Sakramentukoa […] eta indartu ere zeban Valparaisokoa. Izt C 474. Protegerse. Dorrontsoro, bildurturik, Oñatin indartu zan. Or SCruz 120. (Ref. al volumen de la música). Eresia tartetan indartu ta ixilduaz. NEtx LBB 195.

    Sinonimoak: ad.

        [indartsuago bihurtu]: azkartu, bortiztu, azkortu Bizk., indartsutu g.e., indarztatu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) da/du ad. fortalecer(se), robustecer(se), hacer(se) fuerte; reforzar(se) (2) da/du ad. (Arg.) reforzar
    fr da/du ad. (se) fortifier, (se) rendre fort, -e ; (se) renforcer
    en da/du ad. to strengthen, to fortify
    port ganhar força, fortalecer-se

    “Eremu ez-euskaldunean” eta “mistoan” euskara indartzeko aholkua eman du Europako Kontseiluak (Euskalerria irratia, 2019-12-12)

    indartu (Argazkia: euskalerriairratia.eus)

     

  • Maite 11:26 pm on 2019/12/11 Permalink | Reply
    Tags:   

    amore 

    iz. g.g.er. Maitasuna, amodioa. Amorea itsu da. Amore garbia. Urrearen ordez, opa iezaiozue amore benetako bat.   (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: iz.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    [maitasuna]: g.e.askonahi, maitasun, maitatze, nahitasun, amodio Ipar., askogura Bizk., maitazarre jas., onerizko jas., maitakuntza g.e., maitantza g.e., onerizte zah., oniritzi zah., maitagune Ipar. g.e.
    [maite den pertsona]: Ipar. zah.amodio g.e.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. amor (2) iz. persona amada; objeto de amor
    fr (1) iz. amour (2) iz. personne bien-aimée
    en (1) iz. love (2) iz. loved person
    port (1) iz. amor (2) iz. pessoa amada

    Urrearen ordez, opa iezaiozue amore benetako bat.  (Hiztegi batua)

    amore (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 11:40 pm on 2019/12/09 Permalink | Reply
    Tags:   

    orube 

    iz. Etxeak eraikitzeko lur eremua; etxe batek hartzen duen lur eremua. Ikastetxea eraiki zuten orubean. Prest genituen orubeak, nahitaezko genituen fabrikak eraikitzeko. Etxeak orube bat zuen aldamenean. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    orube. (V-ger-m-gip, G; Mg PAbVoc, Izt 22v, H (G)), oru (G; H (G)), erube (AN-gip), orubee (V-gip), orobe (G-to), oroi (G-goi), orue (Lar, H), oruba (H), urube (Lar, H), urue (H), urua (H (det.)). Ref.: A (orobe, oroi, oru, orube); AEF 1928, 25; Arin AEF 1928, 64; BU Arano (erube); Iz ArOñ (orubee). Solar, terreno edificable o edificado; solar, superficie de un territorio. “Sandratein onduan, etxe zarren oroia antxe dao (G-goi)” (Comunicación personal). Cf. IC III 299: “Este nombre de Orue quiere decir ‘casar y solar y palacio conocido'”.

    Tr. Documentado en textos meridionales de los ss. XIX y XX. La forma mejor documentada es orube . Hay oru en Iztueta (junto a orube ), Lardizabal y Mocoroa; orue en Otxolua y oroi en Barandiarán. En DFrec hay sendos ejs. de orube y orue.

    Amurrio, Oruve. (1095). Arzam 377. Orube edo suelo maitagarri onetako jostaketa agiriko guziak. Izt D 10. Gipuzkoako orubean diraden erri guzietako gorde leku bakoitzean ifiñi derilla obra beraren araude edo ejenplar bat. “Solar” . Izt, carta a JJMg 11s. Doain andi ta ederraz janzia dala Gipuzkoako orua. Izt C 509. Jerusalengo oru edo lur guzia goldez egin eta aretu zuen. Lard 546. Auñemendian dago Aitor-en ezurrak estaliko dituen orubea. Etxeg EE 1882c, 562. [Haiti ta Santo Domingo] banatu zireanean, bien artean orube edo lur-une andi bat gelditu zan. Ezale 1897, 39b. Ama Mariaren orube ta jauregitxoak ikusiko dozuz. Ag Kr 214. Ez da ze arritu eliz barru jiran sei anei (milla) kristau artzea onelako orube zabalak. Ayerb EEs 1912, 35. Gipuzkoako orube edo lurgaña. IPrad EEs 1915, 120. Orube ospetsua iñoiz, etxe aberatsa, zaldun azkarren bizilekua. Ag EEs 1917, 169. Orubiak (etxiak edo ostantzeko eregitasunen bat egiteko duin diran lurrak) etekiñik emon barik dagoz. ForuAB 149. Badakizute nola deitu oi zioten etxe bat egiteko lain zan lur soil zati bati? Oru. Orretatik zetorren esatea “oru bat lur”. Moc EEs 1929, 157. [Txabol] geienak lerro-zuzenezko oroi luzea dute. JMB ELG 69. Aberriaren oroia zopizartzen eta azterkatzen jardun degu. Ib. 9. Ikastetxea eraiki zuten orubea. Zait Plat 19. Etxeak, hirugarren edo laugarren bizitza, orue bat zuen aldamenean. MIH 131. Prest, berriz, orubeak nahi-eta-ezko genituenak eraikitzeko. MEIG VI 76.

    Baliteke zuek lege izatea, baña orube txarreko legeak zerate. “No sois el Derecho.” EEs 1916, 52.

    orue (Lar, H), urube (Lar, H). Corral. “(Meter las) cabras en el corral, jaroerazo, auntzak urubean sartu ” Lar. “Desacorralar, urubetik kanporatu ” Ib. Oruera urtenik, etxaguntza ganetik egaz ebillen kurrillo-talde andi bat ikusi eban. “Cortile” . Otx 155.

    Sinonimoak: iz.

    [orube] : lursail (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. solar
    fr iz. terrain à bâtir, surface autour d’une construction
    en iz. plot; building site
    port iz. (porção de terra) terreno; canteiro

    Etxeak orube bat zuen aldamenean. (Hiztegi Batua)

    orube (gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 11:22 pm on 2019/12/08 Permalink | Reply
    Tags:   

    labainkatu 

    ad. da. labainkatu, labainka/labainkatu, labainkatzen || Labaindu. Ur gainean labainkatzen den ontzia. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    labainkatu. Deslizarse. v. labaindu.  Ur-gañean ontzia labainkatzen dan baño bigunago. TAg Uztaro (1937). “>Uzt 76.

    Sinonimoak: ad.

    [irristatu]: irrist egin, irristatu, labain egin, labaindu, limurtu, txirristatu, laprast egin Bizk., laprastatu Bizk., lerratu Ipar. jas. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es da ad. deslizarse, resbalar(se)
    fr ad. glisser, patiner
    en ad. slip, skid
    portad. deslizar, escorregar

    Ur gainean labainkatzen den ontzia. (Elhuyar hiztegia)

    labainkatu (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 11:00 pm on 2019/12/07 Permalink | Reply
    Tags:   

    lasaitasun 

    iz. 1 iz. Estutasunik, kezkarik edo larritasunik eza. Baina estutasunok lasaitasun bihurtu ziren bat-batean. Lasaitasun gehiagorekin era hobean bizitzeko. Bake eta lasaitasun giroa behar baitu gure hizkuntzak. Hau da lasaitasuna hartu dudana, ongi zaudela jakin dudanean! Lasaitasuna erraz galtzen duzu, gizona. 2 iz. Lasaia denaren nolakotasuna. Bidearen lasaitasuna. Soinekoaren lasaitasunagatik. 3 iz. Ohitura onek eskatzen dutenarekiko hertsitasunik eza. Ik. lasaikeria. Solas eta azturen lasaitasuna. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    lasaitasun (H), lasatasun. Tr. Documentado en textos meridionales desde mediados del s. XVIII. En DFrec hay 9 ejs. de lasaitasun.

    1. Libertinaje, licencia, relajación. “Lâcheté, défaut de zèle. Iaunaren aginduen egitean lasaitasuna, […]; défaut de soin, d’ordre. Eginbideetan lasaitasuna, […]; défaut de raisonnable épargne. Iantzian, iateko apaintzean lasaitasuna, […]; liberté, libertinage, défaut de retenue et de modestie dans les manières, discours, actions. Solasetan, […], egitetan, azturetan lasaitasuna” H. v. lasaikeria. Zure barrengo libertade geiegi ta eragabeko lasaitasun ori autsi, ta ukatzea zuk bear dezu. Cb Eg III 389. Etsai gaiztuen tentaziyuak / ezpaninduke josiko, / pekatuaren lasatasunak / nuke adieraziko. (Interpr?). Xe 363.

    Dejadez. Orietatik dira beren gaistakeriz edo lasaitasunez zorpetik ateratzen ez diranak. Mb IArg II 534.

    2. (G, AN ap. A; Lar, Añ (G, AN), H). “Flojedad <-x-> que no aprieta” Lar y Añ. “État, qualité de ce qui est lâche, desserré, détendu, délié, dénoué, détaché, laissé en liberté, élargi, rendu ample” H. “Desahogo, anchura” A. Amabi lagun kabitzen zireala bertan lasaitasun andian eseririk naierara. Izt C 136 (v. tbn. 3). [Ataka bat] zeñetatik gizona jatxi ditekean eroso lasaitasun guztiarekin. Ib. 66. Meriñakia azpitik eta / gero soñeko berriya, / lasaitasunak galdu ez ditzan / kortsiatua gerriya. Xe 318 (v. tbn. 312). Gelak txikik. […] Kutxa ta maletatxo […] aiek naiko ziran bi gelatako lasaitasuna galtzeko. JAIraz Bizia 40.

    3. (Lar, H), lasatasun. Tranquilidad, calma; alivio, desahogo. “Holganza” Lar. Bihotzaren lasaitasun andi batekin arkitzen naz. Mb JBDev 177. Esan-al guztien gañekoa da […] Gipuzkoako nekazaritzak egin daben aurrerapena eta bertako atxurlariak artu duten lasaitasuna. Izt C 182. Lo etzan zan, biotzeko lasatasun guziarekin. Lard 503. Egittasun on orren gogo-betea edo lasatasuna (satisfacción) daukagu. Echta Jos 269. Bizitza onak ematen duan animako lasaitasun eztian. Ag G 67. Pellok barkatu dio / mundu guztiyari, / nundik etorri zaio / lasaitasun ori? Tx B 155. Baña esturasunok lasatasun bigurtu ziran bat-batez. Otx 129. Lasaitasuna errez galtzen dezu, gizona. […] Mediku batek bere buruaren jabe beti izan behar du. Lab EEguna 67 (SuEm 196 lasatasun). Bidaztien lasaitasunarentzat […] kaltegarriak diran lanariak kanopan utzi eraztera. EAEg 27-10-1936, 150. Nolanai ere eztiok lasaitasun txikia emango. Etxde JJ 277. Jauna artuko du, barruko pakea ta lasaitasuna iritxiko. MAtx Gazt 92. Au da lasaitasuna artu dedana, ongi zerala jakin dedanean! NEtx LBB 80 (v. tbn. en contexto similar Arr GB 96 lasaitasuna artu). Ondo pentsatu ezkero, zer da / mendiko lasaitasuna? Uzt Sas 169. Batek bestia besarkatuaz / lasaitasun ederrian. Uzt ZArg 1-9-1974, 2. Jarrai zak tiroka, al deken lasaitasun ederrenez. Alkain 50. Bake eta lasaitasun giroa behar baitu gure hizkuntzak. MEIG VII 171. [Leku eta pertsona izenak] ez baitira […] hitzak erabil daitezkeen bezalako lasaitasunez erabiltzekoak. Ib. 81. v. tbn. Sor Bar 25. Ill Pill 29. Mde HaurB 76. Or Aitork 38. Vill Jaink 143. Berron Kijote 17. Ostolaiz 67. Insausti 25. Lasatasun: Elizondo KristPE 13. BBarand 162.

    4. Desfallecimiento. “Lasitud <-ss->, lasamiento” Lar.

    Sinonimoak: iz.

        [baretasuna]: baretasun, naretasun, sosegu, deskantsu Ipar., jabal Ipar., jabaltasun Ipar., nasaitasun Bizk., donario Gip., trankiltasun g.e., sosegamendu zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. tranquilidad, calma, sosiego; apacibilidad (2) iz. alivio, desahogo, consuelo
    fr iz. accalmie, tranquillité, calme
    en (1) iz. calm, calmness, peace, quietness (2) iz. relief, removal of anxiety/pain; consolation, comfort
    port (1) iz. tranquilidade, calma (2) alivio, desabafo

    Hau da lasaitasuna hartu dudana, ongi zaudela jakin dudanean!  (Hiztegi Batua)

    lasaitasun (Gaurko hitza, CCO Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 10:25 pm on 2019/12/06 Permalink | Reply
    Tags:   

    autoekoizpen 

    iz. Zerbait, ohiko enpresa eta bideetatik kanpo, norberaren baliabideak erabiliz ekoiztea; bereziki, musika-diskoak edo bestelako grabaketak ohiko grabazio estudio eta diskoetxe handietatik kanpo grabatzea eta argitaratzea. Disko bat argitaratzea gauza merkea eta erraza da gaur egun eta autoekoizpenaren bidean ari gara; une honetan arazoa banaketan dago. (Hiztegi Batua)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. autoproducción
    fr iz. autoproduction
    en iz. self-production
    port iz. auto-produção

    Autoekoizpenak badu lekua azokan. [Nork berea egin eta azokara, Ainhoa Sarasola (Berria.eus, 2019-12-06) ]

    autoekoizpen (Argazkia: Marisol Ramirez, Foku)

     

← Older posts

Newer posts →

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel