Gaurko hitza

Recent Updates Page 16 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:56 pm on 2022/03/30 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  balizko 

  adj. Litzatekeenari baina ez denari dagokiona. Ik. menturazko. Izan ere balizko errotak urik ez, eta hobea onaren etsai da. Estatu ez diren nazioen balizko eskubideak. Balizko hipotesi horren kontra. Balizko olak burdinarik ez (esr. zah.). (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  balizko. (Dv (V)), balitzako (Sc ap. A), balitzko Supuesto, hipotético (de la forma verbal condicional balitz + suf. -ko). “Balitzako eiherak eztizu ogirik ehaiten (Sc)” A. v. balizkako. Balizko oleak burdiarik ez. “La herrería de si fuese no hace fierro”. RS 15. Balizko oleak burniarik egin eztaroa. RG A 36. Balizko olaak burnia gitxi. RIs 12. Alako ezkondu garbatubak ez dau egon biar pensetan: Abade egin balitz, Praile egin balitz, […]. Balitzko sail txaar areek kendu biar ditu buruti alegin guztiagaz. fB Ic III 369s. Bestalde, balizko baldinkizun au aren ilburukoak (testamentu) indartu egiten du. Zait Plat 22. Balizko esneakin ezin gosaldu. Vill in And AUzta 41. Halaz ere, txantxetan ariko nintzake, besterik ez dela uste baldin banu, zinetan ari beharrean, bai gogozko eta balizko irakurleekin, bai behartuak ezinbestean datozkidan ikasleekin. MIH 192. Damurik, baldintza irrealetan sostengatzen diren honelako arrazoibideek, alegia egia balizkoan funtsatzen direlakoek, hutsa balio dute. MEIG VI 31. Hemen ikusi ditugunak balizkoak dira gehienbat, uste hutsezkoak, hala nola bariaku, etzidamu eta etzikaramu. MEIG VII 103. En DFrec hay 3 ejs. de balizko.

  Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [hipotetiko] : hipotetiko, ustezko. Ant. egiazko, benetako.

  [alegiazko]: alegiazko

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izlag. supuesto, -a; hipotético, -a, eventual; potencial, posible
  fr izlag. supposé, -ée ; prétendu, -e ; hypothétique ; éventuel, -elle
  en izlag. hypothetical; supposed, so-called
  port izlag. suposto(a), hipotético(a)

  Testuinguruan

  Balizko esnearekin ezin gosaldu. (esr. zah.).

  Balizko olak burdinarik ez. (esr. zah.)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:15 pm on 2022/03/29 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  erronka 

  1 iz. Heg. Norbait zerbaitetara, bereziki indarkeriazko egintzetara edo joko apustura, bultzatzea edo akuilatzea. Ik. desafio; aupada. Agure zaharrak erronka gutxi. 2 iz. Harrokeriazko hitza. Makina bat erronka bazerabilen lehen. 3 iz. Lortu beharreko helburua edo eginbehar zaila. Erronka berriei aurre egin beharko diete unibertsitateek. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 erronka. (V-arr-gip, G, AN-larr; Lar, Añ, H), arronka (V-gip, AN-gip), arrunka, ronka. Ref.: Totor Arr; Asp Leiz2; Garbiz Lezo 186; Elexp Berg. Bravata; desafío, provocación; amenaza. “Ronca, amenaza” Lar. “Vanidad” Garbiz Lezo 186. “Bravata, provocación” Asp Leiz2. Judioak baitzabiltza desarrazioan, guziak zire oiu, erronka ta meatxu. (149). LE-Ir. Ta jaikitzekotán / niórk ez laguntzén, / bai ronka ta zistakotán. LE Kop 44. Erronka andi au zezen jabearen belarrietara iritsi zanean. Izt C 247. Aguro isildu zan / moruben arronka. Afrika 123. Orrenbeste erronka / aditutakuan. EusJok II 28. Erronka ta naste. AzpPr 97. Nere arrunkarikan / ez du iñork aditu. Ib. 68. Zurri ortako itzak arronkik txorrostuenetako baten ao-muturrak zirala. Iñarra Ezale 1897, 386b. Ez nazu izutuko zure arrunkakin. Alz Bern 77. Orain lau urte ainbat erronka / garai onetan ez dauka. Tx B I 104. Ez dago arrunka aundirik. Tx B 218. Geroenean etor leikio / erronka ari jardespena. Or Eus 390. Balendinen erronka garratz au entzuki. TAg Uzt 48. Aspaldian badaukak / erronka ugari. Zepai (in Uzt LEG I 319). Sunbillan degu aixkolari bat / arronka askorik gabia. Auspoa 39, 50. Joku bezperan erronka, biaramonean errenka. EZBB II 20. Amerikara dijoala-ta / dabilki milla erronka. TxGarm BordaB 135. Eztabaidie, joko-erronkak be, ez ziran falta izaten. Gerrika 41. Erronka gutxi eta / indarra galanki. Insausti 274. v. tbn. In Etxabu Kontu 147. Arrunka: Xe 198.

  2 erronka. (L ap. A ; Lecl, H). “Erronka, ronflement. Erronkaz haritu, ronfler” Lecl. “Ronquido” A.

  Sinonimoak: iz. Heg.

  [desafioa]: axut, desafio, ahaika g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Heg.) desafío, provocación; amenaza, bravata (2) iz. (Heg.) (hed.) desafío, reto (3) iz. (Heg.) fanfarronada, fanfarronería, arrogancia
  fr (1) iz. défi (2) iz. fanfaronnade, fanfaronnerie, arrogance
  en iz. challenge
  port iz. desafio

  Testuinguruan

  Erronka handia da. #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 10:57 pm on 2022/03/28 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  barekurkuilo 

  iz. Barraskiloa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  barekurkuilo. (G; Dv (-ullo), H), barakurkuilo (G-to-bet-goi, AN-5vill; -ullo Añ (AN)), barakurkuilu (AN-gip), barekurkuilu (SP), barekorkoil (B; Dv→A), barekurkuila (L-ain), barekurkulo. Ref.: A (barakuillo, bare-korkoil); Izeta BHizt2 (barekorkoil). Caracol. “Barekorkoil, barekurkullo, limace [sic], escargot” Dv. v. barakuilu, barakurrilo, barekarakoil, marikurkuilu. Txaberamak darama / gañean maskorra, / barekurkullo gisa / baña txit gogorra. It Fab 148. Badaki bare-kurkuilloari darion ur-nigar arrapotsuaren bulharretako baliatzen. Prop 1906, 231. Ta baratzean bare ta bare-kurkuilo, mamorro ta zomorro, landare jaten ari dituk. A Ardi 20. Satifatu gaituzte han ginen guziak, / Bare kurkulo eta saltsan tripakiak! Herr 7-8-1958, 3.

  Sinonimoak: iz.

  [barakuilua]: barakuilu, karakoil, karakol, kurkuilo, barekurkuilo

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. caracol ➥ barraskilo
  fr iz. (Zool.) escargot
  en iz. snail
  port iz. caracol, caramujo

  Testuinguruan

  Bai, barekurkuilo baten antzekoa naiz, etxea bizkarrean hartu eta batetik bestera. [Berria, 2007-05-31, «Etxeratu», UXUE APAOLAZA [Iritzia]]

  

   
• 

  Maite 10:29 am on 2022/03/27 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  belztu 

  ad. belztu, beltz/belztu, belzten

  1 da/du ad. Kolore beltza hartu edo eman. Masustak belztu dira sasietan. Keak eta urteek belztutako zizeilua. Eskuak ikatzez belztu. Oraindik areago beltz daiteke zerua. Beren buruak apaintzen, ileak belzten, aurpegiak irintzen.

  2 da/du ad. Beltzarandu. Eguzkiak belztu du.

  3 da/du ad. Tristatu. Gogoa belztu zitzaion berri hori entzutean.

  4 du ad. Inoren izen ona itsustu edo lohitu. Besteren izena gutxitu eta belztu nahian ari direnak. Bere ohorea belzten badiozu. Gure hizkuntza belzten eta oinpean erabiltzen badute ere.

  (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [beltzatu]: beltzarazi, beltzatu Naf.    

  [tristatu]: goibeldu, ilundu, itundu, tristatu, beltzatu Naf., histu Ipar., malenkoniatu jas., betilundu g.e., bihotzildu g.e., esmeriatu Zub. g.e., inkoniatu Ipar. zah.    

  [inoren izen ona lohitu]: desfamatu, beltzatu Naf., difamatu zah.    

  [beltzarandu]: beltzarandu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. ennegrecer(se); oscurecer(se); [larruazala] broncear(se) (2) da ad. (hed.) entristecerse, ensombrecerse (3) du ad. difamar, calumniar
  fr (1) da/du ad. (se) noircir, (s’)obscurcir ; [la peau] (se) bronzer (2) da ad. (hed.) (s’)assombrir, (s’)attrister (3) du ad. diffamer, calomnier, dénigrer
  en (1) da/du ad. to blacken; to darken; [eguzkiaz] to tan, to suntan (2) du ad. [izena lohitu] to defame, to slander
  port (1) enegrecer-se, escurecer-se (2) bronzear-se, queimar-se (3) ficar sombrio (4) difamar, caluniar

  Testuinguruan

  Oraindik areago beltz daiteke zerua. (Hiztegi batua)

  

   
• 

  Maite 11:49 pm on 2022/03/26 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kortxila 

  iz. Ipar. Eskorta. Txakurrek ardiak kortxilan sarrarazi eta artzainaren lagunek ardi horiek behar dituzte moztu zeinek hobeki. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kortxila.

  Tr. Documentado en Monho, Duvoisin y en algunos textos septentrionales del s. XX. Kortxila y kurtxil(a) son las formas más documentadas. Hay korxila en Monho, kortxel(a) en textos suletinos y en un ej. de Gazte , y kortxilo en Etcheberry.

  1. (AN-ulz, L-ain, BN-arb (-rx-)), kurtxila (AN-olza, L-sar; H), kurtxil, kortxela (B, BN, S), kortxel (B, BN-ciz, S; A Apend), kortxilo, kertxola (B), kotxelu (S; StJayme ap. DRA.), kottera (Ae), kloxela (S). Ref.: A (kortxel, kortxila, korxila, kurtxila); Alth in Lander RIEV 1911, 600; AEF 1925, 133; A Aezk 295; Lrq (kortxela); Iz Ulz (kortxille); Izeta BHizt (kortxela). Aprisco, redil; establo. “L’étable à cochons” H. “Kurtxila: […] (L-sar), lugar en que se guardan las crías de ovejas, separándolas de las madres” A. “Korxila (BN-arb), parte del redil en que se guardan los corderos (esta parte está separada del resto de la cabaña por una barrera)” Ib. “Pocilga” A Apend. “El lugar para ordeñar ovejas junto a la borda” Iz Ulz. “Kortxelan bildu ditugu ardiak” Izeta BHizt. Erakarriko ditutzu ardiak korxilarat / arimak hel-araziko zeruko loriarat. Monho 50. Bai eta urdeak ere: aski da hortako begiratzea hekien khurtxilei. Dv Dial 35 (Ur toki, It eia, Ip thegi). Horra zertako bere arbasoak bezala maite duen garbitasuna eta largoa lapinak. Ez beraz hautarik sobera eman kurtxila hertsiegian. GAlm 1953, 21. (ap. DRA) Hik kuraia gaitza baituk, lo egin othe hezake kortxila horren barnean, lehoinen artean? Egunaria 27-4-1957 (ap. DRA). Zola zimentatua eta burdinazko kortxilak egin araziak ditu kontseiluak. Herr 12-12-1957, 2. Etxerat joaiten, traktür batek kortxela firrindan, joan erazten. Herr 5-5-1960, 3. Aratxeak atxiki behar dira heipe batean, lasto-zamaz eginikako kurtxil batean. Herr 10-11-1960, 4. Phapaitakeek beno jente haboro ürhats ederrek kortxelalat biltzen die. Herr 31-5-1962, 3. Hasian hasi, brastako gaitzean baderama Iñaziok bere saila. Bertze lau lagun biltzen ditu bere kortxilorat. Etcheb Obrak 25 (ap. DRA). (Ref. a los campos de concentración).
  Gizon, emazte, haur, denak [alemanek] hartu eta eremanak izan dira oinazeak eta herioak baizik bisitatzen ez dituen kortxela batzuetarat. GAlm 1946, 33.

  2. “Kurtxila (L-ain), corral o cerrado hecho de seto en el campo para conservar castaña[s]” A. v. 2 kortina.

  3. + kortxela. Coro, galería. Kalonjeak jartzen direlarik elizaren erdi erdiko “koroa” deitzen duten, beren kortxila harresikatuan. Herr 10-12-1959, 1. Ba eta entzun dut hango jendea ikusgarri dela elizetan. Emaztek bere kadirak ba, gizonak aldiz gainean, kortxela edo kaleri batzuetan. Larre Gazte 1963 (8), 1 (ap. DRA).

  4. kortxel (V-m ap. A), kortzel (V-m ap. Zubk Ond). “Tejado de la iglesia” A. “Kortzeleko mamuak, […], fantasmas de la cornisa de Ondárroa” Zubk Ond. Kortxeleko mamukaitik esaten zana ez eban aintzakotzat be artzen. Auspoa 270, 68.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

  [artegia]: arditegi, artegi, alhagune Ipar., hespil Ipar., korrale Ipar., kolar Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Ipar.) redil, aprisco (2) iz. (Ipar.) [elizakoa] galería, coro
  fr  iz. parc à brebis
  en
  port

  Testuinguruan

  Txakurrek ardiak kortxilan sarrarazi eta artzainaren lagunek ardi horiek behar dituzte moztu zeinek hobeki. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 9:40 pm on 2022/03/24 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  aho-uhal 

  aho uhal, aho-uhal iz. Ahokoa, brida. Zaldia aho uhaletik hartuta.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  AHO-UHAL. “Aougal (aoubal), rienda” BeraLzM. Eskerreko ao-ugala lasaiturik, zaldiak okertzean. Zait Sof 30. Zaldiak oiuka aizatuz batera, aougalak eskuz iñarrosten zituten. Ib. 30. Zaldia abo-ugaletik artuta. Etxde JJ 277. Ao-ugaletik (brida) eutsi zion ni igo nendin. Etxde Itxas 126. Ao-ualetik elduaz. Berron Kijote 209. Ao-ugaletik geldi-erazi zuan Rozinante. Ib. 45.

  Sinonimoak: iz.

  [aho(-)uhal] : brida, gida

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. rienda, brida [del caballo]
  fr iz. rêne,
  en iz. rein, bridle
  port iz. rédea, bridão

  Testuinguruan

  Zaldi gazteari aho-uhalak labur. (Elhuyar hiztegia)

  

   
• 

  Maite 10:42 pm on 2022/03/23 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  loraldi 

  iz. Loratzea (batez ere, irudizko adieran); loratze aldi bakoitza. Euskal literaturaren lehen loraldia Lapurdin gertatu zen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  loraldi. (V-gip ap. Elexp Berg ), lorealdi. Florecimiento (sentidos prop. y fig.). “Lenengo loraldixa izotzak bota zotsan […]. Berrogetamar urtekin ointxe dago bigarren loraldixan” Elexp Berg. v. loraketa. Geldituko da zure anima lirioz, arrosez, ta lor-aldi guziz beterik arkitzen den baratze baten eran. Mb OtGai III 255 (Interpr?). Sopokel Atenaiko loraldi betean agertu zitzaigun Eladeko lurraldean. Ibiñ EG 1950 (2), 11. Piarresen itxaropenak beren loraldia izan zuten. Etxde JJ 107. Zanetako odolean, berotasun jasoaga. Aragiaren bigarrren loraldia. Erkiag BatB 138. Bi loraldi, beraz, dauzka [urritzak] . Ostolaiz 77. Literatura baten loraldietan itzulpenak berez datoz. MIH 83. “Euskal kulturaren loraldia” 1968an hasten da eta 1975ean bukatzen. MEIG I 259. (II 45 lorealdi)

  Sinonimoak: iz.

  [loratzea]: loraketa, loratze (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. florecimiento (2) iz. (Bot.) época de floración
  fr iz. floraison
  en (1) iz. flowering; flourishing (2) iz. (Bot.) flowering
  port florescência, florescimento

  Testuinguruan

  Euskal literaturaren lehen loraldia Lapurdin gertatu zen. (Hiztegi Batua)