1 iz. Beirazko ontzi batean jartzen den argia, eskuan eramaten dena. Ik. kinke; kriseilu. Aitonak prestatu zizkien esku-argiak. 2 iz. Argi egiteko erabiltzen den esku tresna elektriko bonbilladuna, argi sorta norabide jakin batean igortzen duena. Ik. linterna 2. Esku-argia piztu eta hilobiaren barnera fokuratu zuen. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
ESKU-ARGI (V-gip, B, BN-lab). Ref: Lh; Iz ArOñ; Izeta BHizt. Linterna, farol. Behartu dire aphaindu, soinekoz, oinetakoz, khoro, bela, eskuargiz. Prop 1896, 181. Haren aintzinean, buru-has hura ere, elizako esku-argi berezia ezkerrean, Mattin beattar eliza-muthila. Barb Piar II 190. Esku-argi batekin etorri bear izaten zun etxera arrats illunetan. Etxde JJ 88. Aitonak prestatu zizkien esku-argiak. Ib. 256. Eskillaretan euki dau etxekoak esku-argia. Erkiag BatB 114. Nik ere laguntzera joan nai ba, artu giñuzen esku-argiak. Zendoia 224.
iz. 1. Kulunkatzeko aulki besoduna. 2. Zabua. || iz. 1. Arabiar edo persiar jatorriko antzinako dantza espainola, erritmo hirutar azkarrekoa. 2. Delako dantzatik eratorritako XVII-XVIII. m.etako gorte-dantza, erritmo geldokoa. 3. MUS. Suite barrokoaren osagai den musika-konposizioa, erritmo hirutarrekoa eta tempo geldoan jotzen dena. Konpasaren bigarren aldia azentuduna izatea du ezaugarri. (Harluxet hiztegi Entziklopedikoa)
Orotariko Euskal Hiztegian
zarabanda.
1. (Lar, H). “Zarabanda, dantza itsusi bat, zarabanda ” Lar. ” Dantzatu zarabanda (Harb)” H.
2. “(BN-arb), columpio, mecedora” A.
3. “Rumor (V-m)” A Apend. Cf. zara-zara. .
4. “Llaman en Oyarzun al artefacto que emplean los labradores en la heredad para nivelar la tierra al sembrar el nabo. Consiste en unas tablas unidas, sobre las cuales se colocan varias piedras que sirven de peso y es arrastrado por ganado vacuno. En la parte alta de Guipúzcoa llaman esie ” SMuj EEs 1921, 141.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) iz. mecedora (2) iz. columpio fr (1) iz. fauteuil à bascule (2) iz. balançoire en (1) iz. rocking chair (2) iz. swing port (1) iz. cadeira de balanço (2) iz. balanço, gangorra
Testuinguruan
Hirira sartu ginen, etxola mexikarrezko nahas-mahas batean zehar; sotorik gabeko etxola badaezpadakoon portxeetan, zarabanda mailatuak zeuden. [Errepidean, Jack Kerouac / Iñigo Roque (Pasazaite, 2018)]
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
esizond. efímero, -a, fugaz, de poco valor, sin importancia; vano, -a, vacío, -a, huero, -a; de poco fuste, de poca sustancia frizond. de peu valeur, vain, -e ; éphémère, vide enizond. ephemeral; vain, futile port izond. infrutífero, fútil
Testuinguruan
Ez al dira amaituko hitz hutsal horiek? [Elizen arteko Biblia, Askoren artean (Idatz, 2004)]
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) izond. (batez ere Ipar.) necio, -a (2) izond. (batez ere B) tonto, -a, bobo, -a frizond. (batez ere Ipar.) nigaud, -e ; imbécile enizond. dull, dumb, stupid portizond. insanidade, estupidez
zordundu, zordun/zordundu, zorduntzen || 1da/du ad. Zordun bihurtu. Ik. zorpetu. Hartzen duena zorduntzen da (esr. zah.). 2du ad. Kargatu, kontu batetik kobratu. Udalak jakinarazi du helbideratutako ordainagiriak maiatzaren 9an zordunduko direla baimendutako erakunde eta kontuetan. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
zordundu. (c. sg. A; SP (sin trad.), Lar, Añ, Dv). Hacerse deudor. “Adeudarse” Lar, Añ. Hartzen duena zorduntzen da. O Pr 212.
Sinonimoak: ad.
[zorpetu]: zorpetu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) da/du ad. endeudarse, contraer deudas; hacer contraer deudas (2) da/du ad. (Kont.) cargar frda/du ad. faire des dettes enda/du ad. to get into debt, to become indebted portda/du ad. endividar-se
1 iz. Gip. Berriketa; sesioa. Jende zoroen ardailak. Horra hor oraindik, nafar-giputzen arteko ardailak. 2 iz. Gip. Iskanbila, zarata. Sagardotegian, lauzpabost lagun barrenean, ardaila handirik gabe. Inguruko ardailak askorik galarazi gabe aritzen ziren beren eskuizkribuak aztertzen. || ardailan adb. Berriketa sutsuan, iskanbilan. Baserritarrarekin jardun du ardailan. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
ardaila.
1. (G ap. A ). Charla; alboroto, barullo. “1.º (G; Izt), barullo, […]; 2.º (G-azp-to), charla. Ardailla dario, está charlando” A. “Aitaita maite du, bai, mutil txikiak; baiño ain da gaiztoa, ezikan ezin beregana kuturtu eta arekin egiten ditu ardailla batzuek (G-azp)” Ib. (s.v. kuturtu). Tr. Documentado en Aguirre de Asteasu y en autores del s. XX. Lagunak bekatura, perilletara dijoazela ekustea: egiñ dezagun kontu danza zikiñetara, etxeren bateko jende zoroen ardalletara. AA III 516. Dotriñara etorri bearrean batzuek joaten dira plazara pelotara, besteak auzoetara jokora; batzuek albiraka, besteak zenbait etxetako ardallan. Ib. 595s. Aizak eta i, eup ta begira, tori ta ekak, ator ta ua, ernai, alaitsu, biziro ta urduri, egundañoko ardallarik ero ta ikusgarriena barabilte. Ag EEs 1917, 172. Bañan ezin luzaroan egon [emakume aien aldamenean]. Igarriko ninduten, ta igarri ezkero, iñondoko ardall ta arrandiyak neretzat izango ziran noski. Inzag RIEV 1923, 502. Ateko deia! (beste ateruntz joanez) Itxoin beza pizka batean. Ea nor dan. Au ardalla. Ez gaituzte pakean utziko. Lab EEguna 91. Ixildu dira erabat emen / kantari zeuden txoriak, / alatsu bean erriko ardail / urduri-ots nabasiak. EA OlBe 66. [Sagardotegian] lau-bost lagun barrenen, ardalla aundirik gabe. Urte artan sagardoa ez zeukan gain gañekoa ta. JAIraz Joañixio 42. Kaiari eantsita zegon garaiean ango ardalla ez zan nolanaikoa izaten, lenengo ustutzeko ta ondorean betetzeko. JAIraz Bizia 15. Uriko zarata ta ardaila eraginetik alde egiten. Zait Plat 20. Etsai guziek elkarturik zarramalkatu ta inolako ardaila sortu zuten. Ib. 53. Gaztedi-ardalla an zebillan, tximu-titereak bailiran, jolas eta olgeta, txurrut eta zarata. SMitx Unam 68. Nere baitan nabil. Gogo-enparantzan, / ezpai-ardailla det dantzan. / Ulermena det irakin, / gauzen muiña nundik / ote-diteken jakin. NEtx LBB 244. Baiña, ze jendetza dator aldapan gora, istilu ta ardailla? Ene! soldadu gogor batzuek. Ib. 130. Begoz or bean beko gorroto, / Ardail ta iskanbil biziak, / Alkarren kaltez egun eta gau / Nar dabiltzan gutiziak. Arruti (in Onaind MEOE 814). Utsik agertzen da, baiñan apustu-zaleen ardallaz beterik. Lab Jok 55. Gau guzian ezin lorik egin izan du zuen ardalla dala ta. Lab SuEm 185 (184 ardaill ori). Leturiaren txoraldi hau pintatzean berean ere aberastu gaituela deritzat, beraz, Txillardegik. Baina ez zuen horretan gelditzeko asmorik. Hasieran gaude oraindik; ez dakigu ezeren berri, Leturiaren itsumena gurea baldin bada. Neke eta ardaila, erdietsi du gogo zuena. MIH 299. Gizon urduri eta gogor horien kezkak, ardailak eta lanak irakurri ondoren, askozaz ere hobeto ikusten eta ulertzen dugu XVIIIgarren mendeak Euskalerriari eragin zion gogo aldaketa. MEIG III 126. “Ardailla aundirik eztu orrek (G-to), ese no tiene grandes mescolanzas de ocupaciones” A.
2. (Adj.).Charlatán. Nikanor-en itzak, orraitio, ez ziran izaten geienbat ugari, etorri aundikoak eta amaitu eziñak; ez zan barritsua, ardailla. Erkiag BatB 20.
Reply