Gaurko hitza

Recent Updates Page 263 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:08 pm on 2017/02/03 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mutxurdin 

  iz. Neskazaharra. Lau andre, hiru mutxurdin eta bat alarguna. Mutxurdin gelditu. Kattalin mutxurdina.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  mutxurdin (V-arrig-oroz, L, B, BN, S; SP, VocBN, Dv, H), mutzurdin (SP, H), muxurdin (B), motzurdin (SP, H), motxurdin (H). Ref.: A (mutxurdin, muxurdin); EI 70; Satr CEEN 1969, 189. Etim. De motz ‘cunnus’ y urdin ‘cano’.

  1. Solterona. Othe da bada Laphurdin / hautan bezanbat mutzurdin? (c. 1780). BertsZB 125. Mutxurdin bat edo bi. AstLas 70. Lau andre, hirur mutxurdin, bat alarguna. Elzb Po 206 (tbn. en Barb Sup 117 y Or Eus 111). Mutxurdin xaharrak zango sagarra gorderik dauka. JE Bur 35. Mutxurdiñai (solterona) etzaiete ikuturik egin bear. Ag G 296. Mutxurdin txaldan au muturtuko ezpazan. A Ardi 77. Kattalin mutxurdina. Zub 107. Ezkondu nahi, bainan / mutxurdin egoki. Etcham 184. Ittunik yagokan mutxurdin. Laux AB 54. Ez da iñorentzat maitagarri mutxurdin gelditzea. TAg Uzt 299. Mutxurdiña [sic] ospatsuak. Erkiag Arran 44. Mutxurdin bat donado batekin ezkontzen denean. Arti Tobera 278. Mutxurdina mutikokari. GAlm 1961, 60. Geldituko gira mutzurdin. Larz Iru 18. Hau, gaztena, mutxurdin hil beharra zen. Ardoy SFran 58. Mutxurdin direlakuak. Mattin 71. Hau zen andere mutxurdin sudur luxedun bat. Larre ArtzainE 177. En DFrec hay sendos ejs. de mutxurdin y muxurdin. v. tbn. Lek EunD 26. Lf Murtuts 36 (44 mutzurdin). Xa Odol 273. Etchebarne 97.

  “Muchurdina, […] También llaman así a la mujer de gesto avinagrado y hosco (Baztán)” VocNav; cf. tbn. s.v. mushurdiña: “(diminutivo cariñoso). Dícese de la mujer de rostro menudo y aviejado y expresión afable o tímida (Pamplona, Cuenca)”.

  2. (L-sar ap. A). Solterón. Oi mundu gaixo huntan zenbat den mutzurdin! / […] izan dadin Piarres edo den Kattalin. GH 1922, 164. Bizioz betetzen da gizon mutzurdina. Ib. 165.

  3. (Dv A, H, FauMar 78), muxurdin (AN-gip ap. A). “Rouget, poisson de mer” Dv. “Pez rojizo parecido al pajel o cabra de mar, de hocico afilado” A. “Maragota, bodión, tordo de mar […], (Labrus berggylta), […] aihena, mutxurdiña” FauMar 78. “Barbeau de mer” Lf GAlm 1957, 33. An Riberatik etorri berriak diran saldunek beren txabaluak, beren mutxurdiñak, beren brekak […]. Amez Plat 93.

  Sinonimoak: iz.

      [neskazaharra]: neskazahar  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. solterona
  fr iz. célibataire, vieille fille
  en iz. old maid, spinster
  port iz. solteirão(ona)

  “Haize hegoa, gau epela, ilargiaren argi; mutxurdinak leihoetan, teilatuan katu bi…”  [Mutxurdin, Miren Amuriza (Bira, 2017-02-03)] (Berria.eus)

  

  mutxurdin (Argazkia: pinterest.com)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:21 pm on 2017/02/02 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  erneta 

  iz. Ipar. Errege-sagarra. Sagar erneta batzuk hautak. Erneta-sagarra.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  erneta (Lcq 86, Dv), arneta (S ap. Alth Bot 18; Chaho). (Manzana) reineta. “Espèce de pomme” Dv. “Pommier: Sagartzia. Melgak dira: üzta sagarra, arneta beltxa eta xüria, bürdüin sagarra […]” Alth Bot 18. Según DRA aparece en SP, pero no lo encontramos. v. ERREGE-SAGAR. Sagar ernetta ederrak. ECocin 36. Sagar antxote, erneta zuri on eta irindu batzuetarik. Elsb LehE 34. Sagar-erneta batzu hautak. Barb Sup 22. Erneta-sagar pullit. Barb Piar II 70.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

      [errege-sagarra]: errege-sagar (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) (manzana) reineta
  fr iz. (Ipar.) (pomme) reinette
  en iz. (manzana) pippin, reinette
  port iz. (manzana) raineta

  Sagar erneta goxo batzuk jan ditut.

  

  erneta (Argazkia: Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 10:27 pm on 2017/02/01 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  azaluskeria 

  iz. Zurikeria, itxurazalekeria. Beraz, nirekin adiskidetzeko azaldu duen gogoa azaluskeria eta itxurakeria da. Kontuz ibil fariseuen azaluskeriarekin! (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

      [zurikeria]: azalkeria, faltsukeria, hipokrisia, itxurakeria, itxurazalekeria, labainkeria, toleskeria, zurikeria, faltsia g.e., gezurkeria g.e., faltseria zah., filuskeria Ipar. g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es hipocresía, fingimiento
  fr hypocrisie, feinte
  en hypocrisy
  port hipocrisia, fingimento

  Kontuz ibil fariseuen azaluskeriarekin!  (Hiztegi Batua)

  

  azaluskeria (Gaurko hitza, Domeinu publikoa)

   
• 

  Maite 11:28 pm on 2017/01/30 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zendu 

  da ad. Pertsonez mintzatuz, hil. (Era burutuetan bakarrik erabiltzen da). Lau urte badu zendu zela. Aspaldi zendua da. Apur baten buruko, zendua izanen naizela. Gure herriko apaiz zendu berriari. Euskaltzain zenduen oroitzapenetan. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zendu (B, BN-arb-lab; Dv, H), zeindu (BN-baig), zentu (-th- S; Foix ap. Lh). Ref.: A; Lh (zenthü); EAEL 49; Izeta BHizt2.

  Morir, fallecer. “Non da lengo aldian izan nintzanean ikusi nuen gizon ura? Zendu zen” A. Laurhogoi eta lau urthe badu / zendu zela Ibartarra. Ox 21. Larrája hegíko etxéko jáun gazté bat, égün zénthüik. Lrq Larraja RIEV 1931, 235. Berehala, batere ohartu gabe, zentzen (hil) da. Mde Pr 137. Eztigutela zendu artean / pazienteki itxadon. Arti MaldanB 221. Murde Pouret saintua zenthu zen. Herr 6-7-1961 (ap. DRA). Zendu denean denak eman zaizko umil. Xa Odol 194. Haitxandi aitzindaria / herrian’tako zenthürik. Casve SGrazi 158. Handik hiru asteren buruko zendu baitzen tupustez. Larre ArtzainE 141. En DFrec hay 6 ejs. de zendu, septentrionales.

  (A). (Part. en función de adj. y sust.). Difunto. Aphur baten buruko zendua izanen naizela. Dv LEd 166. Bi anaia elkharrekin bizi izan badira, eta bat hil haurrik gabe, zenduaren emaztea ez da bertzerekin ezkonduko. Dv Deut 25, 5. Aspaldiko zendua baita izen hortako andre ederra [= libertatea] Frantzian. HU Zez 113. Bi euskalzale garbirentzat ezagutuak zirenen eta aspalditto zenduak direnenganik. Lander RIEV 1911, 595. Ain zentzun andiz itz egitten eban zendubak. Otx 103. Euskaltzale zendu baten gorazarrez. Ldi IL 45. Yainkoaren eta zenduaren apentzalle nire burua erabat agertzen dut. Zait Sof 63. Eme amatxi zendu maitea. Xa Odol 261. Mixel Labeguerie zenaren emazte zenduaren ehortzeta egunean. Larre ArtzainE 183.

  Desaparecer, acabarse, pasar a la historia. Hortz guziak zenduak izan arren. Gy IX. Belhagiliak aspaldian zenthurik dututzu. GH 1950, 48. Bizi-irraden teoria zendu zen. Mde Pr 313. Segürki lekhüka zunbait / etxalde ere zenthürik. Casve SGrazi 32.

  Sinonimoak: ad. jas. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [hil]: begiak itxi, hil, pausatu Ipar., heriotzaz hil g.e., arimak egin zah., finatu Ipar. zah.

  zendu izond. Ipar.

      [hila]: defuntu, hil, zen

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da ad. (era burutuan soilik erabiltzen da) morirse, fallecer (2) da ad. desaparecer || (1) iz. fallecido, -a, difunto, -a
  fr (1) da ad. mourir, décéder (2) da ad. disparaître || iz. décédé, -ée ; mort, -e
  en (1) da ad. to die, to pass away, to pass on
  port (1) morrer, falecer  (2) desaparecer || falecido(a), defunto(a)

  Taupadarik ez nuen jadanik sumatzen; eta izan ere, gure adiskide dohakabea une hartan berean zendu zen.  [Harreman arriskutsuak, Choderlos de Laclos / Jon Muñoz (Ibaizabal, 1997)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zendu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:32 pm on 2017/01/29 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  aitorleku 

  iz. Elizetan, aitortzeko erabiltzen den esparru txikia. Apaiza bere aitorlekuan sartu orduko, joan zitzaion Mikel bere barruko larria hustera. Elizako aitorlekuen aurrean jende ilarak daude aitortza egiteko zain. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  aitorleku. Confesonario. Eliza bat dauke [Berrituk] Ondarroako elizan sartuko balitz, konfesonario edo autorleku bat irudi izango leukeena. A Ezale 1897, 2b. Irurak aldean pralle-errezkada / kandelargi banaz aitorlekutara… SMitx Aranz 174. Diru billa ator autorlekura? Esan egik “Ni pekataria”, ta autortu egizak pekatuak. Bilbao IpuiB 161. Meza bukatu arte itxoin zion apaizari. Au aitor-lekuan sartu zaneko, joan zitzaion bere barruko larria ustutzera. NEtx LBB 27.

  Sinonimoak: iz.

      [aitortegia]: aitortegi, konfesatoki, kofesategi Ipar., konfesional Ipar.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Erl.) confesonario, confesionario
  fr iz. confessionnal
  en iz. confessional
  port iz. confessionário

  Aitorleku itxiak zeuden; atea itxi egiten zuten norbait sartzean. «Barruan hormatxo bat zegoen apaizaren eta eliztarraren espazioa zatitzeko.” [ITZALA, HORMA ETA ISILTASUNA, Garikoitz Goikoetxea (Berria, 2017-01-29 )]
  

  

  aitorleku (Gaurko hitza, Domeinu publikoa)

   
• 

  Maite 11:45 pm on 2017/01/28 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lez 

  Bizk. Legez.  (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: adlag. Bizk.

      [legez]: bezala, hala nola Ipar., edu Bizk., legez Bizk., iduri Ipar./Naf., antzo jas., antzora zah.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es postp. [(B) h. legez] como, en calidad de
  fr comme, en qualité de, en tant que
  en as
  port como

  Gauerdiko airea edaten hasi naiz, errekako edo lakuko ura lez.  [Lagun izoztua, Joseba Sarrionandia (Elkar, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  lez (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:28 pm on 2017/01/27 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  tanpez 

  adb. Ipar. Bat-batean. Negarra begira jin zitzaion, bihotza tanpez beraturik. Orok hil hurran uste zutena sendatu zen tanpez. || Bertsolarien tanpezko su hori.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: adlag. Ipar.

      [bat-batean]: bat-batean, bat-batera, behingo batean, behingoan, berehalako batean, bertan behera, bertatik, kolpe batean, kolpe batez, kolpetik, ziplo, banpez Ipar., betan Ipar., bet-betan Ipar., kolpez Ipar., sastakoan Ipar., tipuski Ipar., tipustapastean Ipar., tupustean Ipar., zank Ipar., zankez Ipar., bat-batez g.e., behingo g.e., sost g.e., sostean g.e., supituan zah., derrepente Heg. beh., derrepentean Heg. beh., bertarik Ipar. g.e., tipustapan Ipar. g.e., hotsean Bizk. g.e., supituki Ipar. zah., frixtan Ipar.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. de repente, súbitamente
  fr adb. (Ipar.) subitement
  en suddenly 
  port de repente

  Urak lasaitu ziren tanpez.

  

  tanpez (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)