Gaurko hitza

Recent Updates Page 38 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:24 pm on 2021/10/21 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zotal 

  Hiztegi batuan

  iz. Laiaz edo aitzurraz ateratzen den lur zati belarduna. Ik. turba; zohi; mokor¹ 1. Zotal ebaki berria. Zotalez estaliriko borda. Lur zotalak eguzkitan ihartzen.

  zotal egun, zotal-egun iz. Urtarrileko lehen hamabi egunetako bakoitza, hurrenkeraren arabera dagokion hilaren eguraldia aurretik salatzen omen duena. Egun, urtarrilaren bia, otsailaren zotal eguna.

  zotal ikatz, zotal-ikatz iz. Erregai harroa eta arina, zingira lekuetako belardietan eratzen dena. Ik. zohikatz; turba.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zotal 1

  1. (V, G, AN-larr-ulz, L, B, BN, Sal, S, R; Lar, Lcq 38; -th- O-SPAd, SP (+ sotal), VocBN , Dv, H). Ref.: A; Asp Leiz2 ; Iz Ulz, To ; Izeta BHizt2 ; Elexp Berg . Tepe. “Gazons de terre” O-SPAd 881. ” Zothalak, baratzeko belhar gaizto zarhatuak, qu’on arrache gazons de terre” SP. “Gallón” , “césped menor y con su hierba” Lar. “Turba, césped de tierra con que se hace carbón, zotal ikatz egitekoa ” Ib. “Gazon, terre végétale garnie d’herbe” Dv. “Tepe, pedazo de tierra que arrancan las layas” A. “En algunos txerritegi-s sobre la capa de helechos (garoa) hay otra segunda de tepes (zotala)” AEF 1927, 20. “La cubierta de los tejados se hacía con tepes de tierra (zotalak)” AEF 1955, 80. “Pedazo de tierra con su hierba, arrancado de la superficie a golpes de azada” Asp Leiz2. . ” Zotál bat, un tepe” Iz Ulz. . v. 1 zohi.

  2. (H), xotal (H (L)). “Paresseux, négligent, lâche. Totala da, xotala da, c’est un grand paresseux, c’est une personne lâche, sans énergie, on la compare à un morceau de terre” H. ” Xotal, lâche, sans courage ni énergie; mou; paresseux” Ib, que cita el ej. de Haraneder. v. total. Horra zergatik arima putrun eta xotal bat, den trabarik xumenak arrestatzen eta izitzen duen. He Gudu 167.

  zotal 2

  Zerbait gaizki joan da. goiburuaRest ez huts izan behar du (Día) augural. v. zotalegun. Gure arbasoek uste zuten urtarrileko hamabi lehen egunak zotalak zirela, hots, bakotxak aintzinetik salatzen zuela nolako aroa izanen zen berari zoakon ilabetean. Lf GH 1969, 360.

  Jarraitu irakurtzen Orotariko Euskal hiztegian

  Sinonimoak: iz.

  [lurzati belarduna]: mokor, sokil, zohi, zokor, erpil Bizk., mokil Bizk., taska Naf. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. tepe, terrón; pedazo de tierra arrancado con la azada, laya, etc. (2)  iz. (hed.) bloque (3) iz. presagio, pronóstico, agüero
  fr (1) iz. motte, butte (2)  iz. (hed.) bloc (3) iz. présage
  en iz. sod
  port (1) iz. torrão (2)  iz. (hed.) bloco (3) iz. presságio, prognóstico, agouro

  Testuinguruan

  Zortzi eraikin dira denera, zotalezko estaldurarekin. [Baieztatu dute bikingoak Amerikan egon zirela Kolon baino 500 bat urte lehenago, Edu Lartzanguren (berria.eus, 2021-10-21)]

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:24 pm on 2021/10/20 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  erdieroale 

  adj./iz. Fis. Gaiez mintzatuz, eroankortasun elektrikoa eroaleenaren eta isolatzaileenaren artekoa duena, eta, eroaleei ez bezala, handitzen zaiona tenperatura igo ahala. Ik. eroale; isolatzaile. Erresistentzia elektrikoa minimoa da metaletan, handia erdieroaleetan eta infinitua isolatzaileetan. (Hiztegi Batua)

  Wikipedian

  Erdieroalea eroankortasun elektrikoa tenperaturaren arabera aldatzen duen substantzia kristalinoa da. Giro-tenperaturan ez dira ez eroale ez isolatzaileak. Tenperatura zero absoluturantz hurbilduz gero isolatzaileak dira. Tenperatura altuetan berriz, eroale onak izatera hel daitezke.

  Material erdieroaleek eroaletasun balio ertainak izan ohi dituzte, 10^-6-10⁴ (Ω.m)^-1 tartekoak. Badaude, berez, erdieroale diren elementuak, hala nola, taula periodikoko 4 taldea osatzen dutenak (Ti, Zr eta Hf), Si eta Ge-arekin batera. Dena den, bi elementu desberdinez osatutako erdieroaleak ere ezagutzen dira, taula periodikoko 12 eta 16 edota 13 eta 15 taldeetako elementuen konbinazioz osatutakoak, adibidez, CdS, CdSe, GaN, AlAs, InP…

  Jarraitu irakurtzen

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz./izond. (Elektr.) semiconductor, -a
  fr iz./izond. semi-conducteur
  en iz./izond. semiconductor, solid-statek
  port iz./izond. semicondutor

  Testuinguruan

  Erdieroale faltagatik, urriaren 25ean eta 29an produkzioa etengo du VWek. [Joxerra Senar, berria.eus (2021-10-20)]

  

   
• 

  Maite 11:05 pm on 2021/10/19 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lar 

  1 adb. Bizk. Gehiegi. (Dagokion aditzaren edo adizlagunaren ezkerrean ezartzen da). Penitentzia ez betetzea edo lar luzatzea. Ez dio geroari lar begiratu behar. Lar janak eta edanak. Asko eta lar egin zuen nire alde. || (Izen bati dagokiola, haren eskuinean). Ik. larregi. Beldur lar har ez dezaten. 2 adb. Bizk. (Izenondo baten ezkerrean, konparatibozko era adierazteko). Burua lar bero: burua beroegi. Lar ondo ere jakingo dut nik zer erantzun. Lar zorrotz erantzun zion. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lar. v. lahar; 1 larre.

  lar. Tr. Documentado en la literatura vizcaína (tbn. en alguna ocasión en Orixe). En DFrec hay 3 ejs. 1. (V-ger-ple-arr-oroz ap. A; Lcc, Mic 6r, Lar, Añ (V), H), laar (H, s.v. larria ). (Adv.). Demasiado. “Largamente” , “demasiadamente” Lcc. “Mucho, adverbio” Lar, Añ. “Sobrebeber, geitedan, larredan ” Lar. “Sobresalir, (c.) gei, (V) lar agiri, izan ” Añ. ” Lar-edana, qui a trop bu” H (que lo relaciona con larri). v. larregi.
  

  Lar janak eta edanak gitxitara nenkarre. RS 438. Lar> adi bazagokaz / fabore bateri. “Si mucho le mira” . Mic TAV 3.1.27. Lar bete eztitezen. Añ LoraS 147. [Txorijai] eiza ta enparau eralketakin lar ekiten yake-ta. ForuAB 151. Gizagaxua lar> bustitzen zan. Or Tormes 33. Lar estutu gabe. Enb 130. Lar gordetzen zaizkigu. “Nimis” . Or Aitork 326. Ez deutsa geroari lar begiratu bear. Erkiag BatB 119. Jentiak lar belarriak altzau eztagizan. Gerrika 125.
  v. tbn. CatLlo 40. Laux BBa 2. (Con sust., como cuantificador indefinido).
  Ea […] zelo lar daukeenz. Cap 113. Lar da kulparik. Bast 18. Bildur lar artu ez daien. Añ LoraS 35. Len zuretzako ziran nekiak, / len bero lar eta otzak. Enb 81. Akatsik eta lazeriarik lar. Erkiag BatB 115. Gozotasun lar. Ib. 148. Batzuek diru lar ta / bestek gutxi dute. Ayesta 115. Lar belozidade ekarren aurretik etorren orrek. Gerrika 167. (V-ger-gip). Ref.: A; Etxba Eib; Holmer ApuntV. .
  (Ser, parecer, etc.) demasiado. ” Lar dira, Maria, gona bi: erantzi bei batori (V-ger)” A.
  Eztira asko, geiegi ta lar lenagokoak? Añ LoraS 155. Au lar da niretzat! Otx 139. Gogoa kentzeko […] naiko ta lar dira-ta. Eguzk GizAuz 130. Iñok emoniko arta-garauna eioten eroatea be lar eritxola. Bilbao IpuiB 173.
  v. tbn. Enb 139. (V-ger ap. Holmer ApuntV ). (Con adj.). ” Lar andia da ori ” A Morf 337.
  Biotza samur lar. Zav Fab RIEV 1907, 94. Egun luze lar geldia. Azc PB 31. Burua lar bero. Enb 166. Itza lar labana dozu. Laux AB 49. Nire burutasunak lar illunak izan dira. Erkiag Arran 74. (Con adv.).
  Eta lar ondo be jakingo dot nik zer erantzun. Bilbao IpuiB 28. 2. (Mic 6r, A Morf 677), laar (A Morf 677). (Sust.). Exceso, (lo) demasiado. “Demasía” Mic 6r. ” Larra dana da txarra (V-arr)” Gte Erd 226.
  Laarrik ez onik. RS 45. Adinona larra baño obe da. Ib. 30. Larrak larritzen, gitxiak arbinzen. Ib. 260. Larrak gitxia ekarten dau. (V-ger). EZBB II 45. 3. (V-ger ap. EI 381 ). (Adj.). Excesivo.
  Alde egiteko bekatu-bideak, lagun okerrak, berbataldi loiak, ordi-lekuak, joko larrak ta galbide deungak. Añ EL1 81 (cf. joko larregijak Mg CO 289, joko geiegiak Mg CC 192). Munduko ondasunen desio lar bat. Ur CatArrig 91. Gergorio etzan epe larrekoa onango orduetan. Akes Ipiñ 32.

  Sinonimoak: adond. Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [gehiegi]: gehiegi, sobera, soberarik Ipar., larregi Bizk., sobra Heg. beh.lar zenbtz. Bizk.    

  [gehiegi]: gehiegi, larregi Bizk.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. (B) (dagokion aditz, adberbio edo izenondoaren ezkerrean ezartzen da; eta izen bati dagokionean, haren eskuinean) demasiado
  fr adb. trop, excessivement
  en adb. too much
  port adb. demais

  Testuinguruan

  Lar zorrotz erantzun zion. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 11:09 pm on 2021/10/18 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  baldinbaitere 

  1 interj. Nahia edo itxaropena adierazten duen partikula. (Indikatiboko aditzekin erabiltzen da, batez ere geroaldiko formekin, maiz, ahal partikularekin batera). Ik. baldinba; ahal²; agian 2; oxala. Baldinbaitere etorriko ahal da! Gure jendeak ezagutzen du (baldinbaitere!) begibakar, eta ez du artean inork monophthalmo esateko zaletasunik agertu. 2 adb. Baldinbere, egiazki. Sukaldeko lana ez zuen txarra; zer-jana lehen baino hobea, baldinbaitere. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  baldinbaitere.

  1. (A Apend), baldinbaite (-atte- G-bet), baldinbadite “Baldin baitere etorriko alda, quiera Dios que venga” SMuj EEs 1921, 27 A Apend. “(G-bet), Baldinbatte ez aldu biden galduko, esperemos que no pierda en el camino” Zt (comunicación personal). “Baldinbatte ez alda eroriko, espero que no caiga, con tal que no se caiga” Ib. v. baldinba (2). Arranoa, arranoa; baldin badite, zintzotuko al aiz? Anab Eusk 1930, 123. Beste senideetaz oroitu nintxinan. Aietan gaiztoenak ez dezala bide okerragorik eraman. –Baldinbait ere! Or QA 95. Irutatik iñork, ez al zuan jasoko, baldin baite? Anab Aprika 76. Gure jendeak ezagutzen du (baldinbaitere!) begibakar eta hitz hori horren gauza xumea eta ezkorra izanik ez du artean inork monophthalmo esateko zaletasunik agertu. MEIG VI 170. Ez dakit zertan ari naizen hemen alfer-lanean, sarrera edo atariko delako hau lardaskatzen: adiskidetasun-zorren kitagarri, aringarri bederen, gertatuko balitz, baldinbait ere! MEIG V 100.

  2. Ciertamente. v. baldinbere. Sukaldeko lana ez zuan txarra, zer-jana len baño obea, baldin baite. Anab Poli 40. –Zuzenbageak, berriz, kide ta kide eztuena gainditzerik ez al liguke nai izango? Orixe ez al zenuen esaten? –Baldinbait ere. Zait Plat 144. Ekandu zarren aintzinateak, bereterren irakatsiei atxikitasunak eta beste antze guziak aldakaitz irauten ikusteak biotzondoko aundia egin zion, baldinbaitere. Ib. 13. Imakikan daudenok adierazteko, argi ta ilunaren irudipean azaltzea berebat Parmenidegandik datorkio, baldinbait ere. Ib. 46.

  Sinonimoak: prt.

  [baldinba]: baldinba, baldinbere zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) interj. ojalá, espero que, quiera Dios que, ¡quiera Dios!, (que) Dios te oiga; ya (2) interj. no faltaba más, estaría bueno que no…
  fr (1) Espérons!, Je l’espère!, Ce serait bien! (2) bien sûr,
  en (1) If only!, let’s hope! (2) Of course!
  port (1) eu gostaria, eu queria (2) não houvesse mais, evidentemente

  Testuinguruan

  Baldinbaitere etorriko ahal da! (Hiztegi batua)

  

   
• 

  Maite 9:33 pm on 2021/10/17 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  aio 

  adb. Zain, aiduru. Zure berri onen aio nagoela, onar itzazu ene agurrik beroenak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 aio. 1. (SP→A, Dv, H (BN)). Esperando. ” Aio, quo designatur, qui alium expectat, praestolatur aut observat” O Not 47. “(SP), action d’attendre” Dv. “Aio dagoena, qui attend ou observe quelqu’un” H. “Le génitif complément de nom s’emploie: a) avec les postpositions nominatives suivantes: […] aio et haiduru, dans l’attente de” Lf Gram 383. Lasa ari dira biak –estutzeko ba asti–; / Leitzarrak aio (zai) daude noiz baiño noiz autsi. “Están ya aguardando” . Or Eus 148. Zure berri onen aio nagoela, onar itzazu ene agurrik onenak. Mde Pr 198. 2. (AN-gip ap. Bordari ). “Aio, espera, deseo” Or Aitork voc. “Aioa, ayua. Ondarribian itz arrunta. Asko erabillia. Ara nola: Zartzaroko aioa. Ez dut aiorik. Atzoko aioak joan ziran. Ez dut aio bearrik. […] Aiorik gabe bizi. […] Zorren aioa. Hura aioa! ” Bordari (comunicación personal).

  2 aio. 1. (Lar). Ayo. “Ayo, aya, es voz Bascongada […], aioa, aurzaia, seinzaina ” Lar. Aitak orien aziera onagatik ta estudiorako […] beren aio, maiordomo, ta maisu sazerdote ejenplar batekin ifiñi zituen [seme biak] . Cb Just 27s. Bere Aioak gau ta egun, amar egunean aren buruko aldetik aldegin etzuen. Ib. 97. Jai egunetan Palaziora joaten zan, eta Aioari gusto emateagatik, noizean beñ joko onestoren batean dibertitzen zan. Ib. 28. 2. “(R-uzt), padrinos de boda” A.

  3 aio. 1. (G, L ap. A Morf 731 ; Lar, Añ (G), Dv, H (V, G)). Arre. “Harre, con que se avivan las bestias, arre, arri; a los bueyes, aio, aiorra, aida ” Lar. “Arre a las bestias, arre, arri (c.); a los bueyes, aida, aio, aiorra (G)” Añ. “Para arrear al ganado vacuno, […] aio, aiorra (G, L)” A Morf 731. v. aiorra, 1 aida, 2 arre. 2. ” Aiua (V, G), clameur” H. v. aiui, oihu.

  4. aio. v. adio. adiós

  Sinonimoak: adond. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [zain]: begira, erpai, esperoan, peskizan, zain, aiduru Ipar., goait Ipar., goaitean Ipar. zah.aio iz.    

  [itxaronaldia]: itxaronaldi

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. espera, deseo (2) iz. ayo, -a, cuidador, -a de niños, educador, -a de niños (3) interj. ¡arre! [voz para avivar a las bestias] (4) adios
  fr (1) iz. attente, souhait, désir (2) iz. éducateur (3) interj. Hue! (4) au revoir!
  en (1) iz. wait, wish, desire (2) iz. tutor, educator (3) interj. gee up! (4) good-bye, goodbye
  port (1) iz. espera, desejo (2) iz. aio, -a, cuidador, -a (3) interj. arre!, irra! (4) adeus!

  Testuinguruan

  Zure berri onen aio nagoela, onar itzazu ene agurrik beroenak. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 9:36 am on 2021/10/16 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  tuta 

  Hiztegi Batuan

  tuta 1. > 1 iz. Ipar. Turuta. 2 iz. Ipar. [Oharra: Euskaltzaindiak, tuta-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ‘tutua, hodia’ adieran ez erabiltzea gomendatzen du; ik. tutu; hodi].

  tuta 2. > adj. Ipar. Pertsonez mintzatuz, ganora gutxikoa. Mihi gezurtiaz diru biltzen ari dena tuta eta zoroa da.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  tuta 1

  1 tuta. 1. (BN, S, R ap. A ; VocBN, Hb, Dv (BN), H, Foix) (Nombre aplicado a diversos instrumentos como cuerno, trompa, corneta, clarín, bocina, etc.). “Cornemuse à un seul tuyau” VocBN. “Instrument à vent, habituellement une corne, qui n’a qu’une note et ne rend qu’un son” H. “Cuerno o corneta de cuerno” A. “Corne creuse pour signaux d’ appel, tüta” Foix (Lhande deduce de aquí un supuesto tema tüt). v. turuta, 1 tutu.

  2. (V-ger, L, BN, S, R-uzt; Hb, Gèze→Dv, Alth). Ref.: A; Lh . “Tüta, navette” Gèze. “Canette” Ib. 322. “Navette. N’est-ce pas plutôt la canule renfermée dans la navette?” Dv. “Lanzadera del telar” A. “Khanabera mehe zathi bat, hari itzulikatuz bethea, lantzaderan haria alde bat eta bertze deramana” Alth in Lander RIEV 1911, 597. Para una descripción completa de un telar, v. Lhande pág. 411. Sare-xulo bakoitza lau ari-gurutzez: / aiñezkak (marsoka, tuta) zenbat zizta, neurtzen asi zaitez. “Lanzadera” . Or Eus 104.

  3. Tubo.

  4. “(V-ple-arr-oroz-m-gip, G-goi), tango, juguete de niños; vulg., cotán” A. v. 1 tango.

  5. Sonido de bocina de automóvil, sirena, etc.

  tuta 2

  (A, que cita Dv Prov), tut (Dv, A). “Vain, léger” Dv. Cf. tut. v. tutari. Mihi gezurtiaz diru biltzen hari dena, tuta eta zoroa da. Dv Prov 21, 6.

  (Jarraitu irakurtzen)

  Sinonimoak: iz. Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [anezka]: anezka    

  [turuta]: turuta, tutu, korneta Heg.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es 1. (1) iz. (Ipar.) corneta, cornetín, clarín (2) iz. (Ipar.) tubo, conducto || 2. vano, superficial, vacío; voluble
  fr 1. (1) iz. (Ipar.) cornet, cornet à pistons, clairon (2) iz. (Ipar.) tube, conduit(e) || 2. superficiel, creux, vain; versatile, inconstant
  en 1. (1) iz. (Ipar.) cornet, bugle (2) iz. (Ipar.) tube, pipe || 2. superficial, frivolous, empty-headed; unstable
  port 1. (1) iz. (Ipar.) corneta, corneteiro, clarim (2) iz. (Ipar.) tubo || 2. fraco, ralo, superficial; volúvel

  Testuinguruan

  Mihi gezurtiaz diru biltzen ari dena tuta eta zoroa da. (Hiztegi batua)

  

   
• 

  Maite 9:04 am on 2021/10/15 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  laranjatu 

  izond. Laranja-kolorea duena. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  laranjatu. (Lar), laranjiatu. Anaranjado. “Naranjado” Lar. Kolore eta kalitate honezko badut, iakitera: xuri […], laranjiatua. Volt 252s.

  Sinonimoak: iz.

  [laranja-kolorea duena]: laranja

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. anaranjado, -a; naranjado, -a
  fr izond. [kolorea] orangé, -ée ; orange
  en izond. [kolorea] orange
  port izond. laranja

  Testuinguruan

  Mendebaldera, urruti, pastel zeruan, eguzki gorri-laranjatua ozeanoan etzaten ari zen poliki. [Litxarreroak, Thompson, Jim (Miel A. Elustondo), Igela, 2013)]