etxetxori
iz. ZOOL. Plozeidoen familiako eta Passer eta Petronia generoetako hegazti paseriformeen izen arrunta. Txikiak dira eta lumaje arrea eta moko sendoa dituzte. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan, ‘txolarre’)
Orotariko Euskal Hiztegian:
etxetxori (AN-larr ap. Asp Leiz2; A), etxatxori (Lar, Añ, Izt C 198, Arzdi Aves 160), etxexori (L ap. Lh; Urt, Dv, H, Dass-Eliss GH 1923, 757), itxetxori (AN-ulz ap. A Apend).
Gorrión. “Passer argutus” Urt II 308. “Pipo” Lar, Izt, Arzdi. “1.º gorrión (Dv). 2.º pájaro, en general” A, que cita el ej. de HeH para su 2.a acepción (véase, en cambio, que los traductores suelen emplear equivalentes de ‘gorrión’ para lat. passer, que tiene tbn. este significado, asà como fr. passereau).
Obe dala […] etxatxori edo kurroe bat eskuan, arrano egatua baño. VMg 6. Ezta egia bi etxe-xori bi arditetan saltzen direla? “Passeres”. HeH Mt 10, 29 (Ur etxetxori, Ir YKBiz 278 etxe-txori; Lç parra txori, He garraio, TB murru-txori).
Sinonimoak: iz.
Eskualde batzuetako datuak falta zaizkidan arren (ia Iparralde guztikoak), hona hemen azken urteotan jaso ditudan izenetako batzuk, eta gutxi gora-beherako hedadura. Kontuan izan, hain txori ezaguna izanda, arrunta dela herri bakoitzean bizpahiru izen izatea: artatxori, burgoi, burrigoi, burgoitxori, elizatxori, etxetxori, galartxori, garaitxori…
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es gorrión
fr moineau ; piaf
en sparrow
port pardal
Entzun:
Hesi batetik etxetxori baten txorrotxio umela zetorren. (moldatua) [Manhattan Transfer, John Dos Passos / Lopez de Arana (Ibaizabal, 1999)] (Ereduzko Prosa Gaur)
etxetxori (Wikimedia Commons)
Reply