Gaurko hitza

Recent Updates Page 77 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:47 pm on 2021/01/10 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zaldunde 

  iz. Aitoren seme feudalen erakunde militarra, erlijiozko izaera zuena. Ik. zalduntza; zaldungo.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zaldunde. (SP→Dv, A, Lar, H). Caballería, conjunto de caballeros. “Assemblée des nobles” SP. “Equestre, zaldundekoa” Lar (ref. sin duda a la orden ecuestre de la antigua Roma). Barnekoak miserikordia eske daudela, baina zaldundeak eztiola Erregeri permetitu nai miserikordiaz usatzera. (c. 1597). FLV 1993, 453. Nola Errege bailegoke lasterkako lekhuan / zaldundeari begira iustetako orduan. EZ Man I 132. Hala nola iauregitik illkhitzean prinzea, / zaldundearen duela gibeletik oztea. EZ Man II 86. “Caballería, orden militar” Lar.

  Sinonimoak: iz.

  [zaldunde] : zalduneria, zalduntza, zaldungo

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Hist.) caballería
  fr iz. (Hist.) chevalerie
  en iz. (Hist.) order of chivalry
  port iz. (Hist.) cavalaria

  Testuinguruan

  Barnekoak miserikordia eske daudela, baina zaldundeak eztiola Erregeri permetitu nai miserikordiaz usatzera. (c. 1597). FLV 1993, 453. (Orotariko Euskal Hiztegian)]

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:38 pm on 2021/01/08 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  latrontxa 

  iz. (1) Nonbaitetik tantaka erortzen den ura izozten denean zintzilik gelditzen den izotz puska. (2) Izotzezko kristala. (Orotariko Euskal Hiztegian oinarritua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  latrontxa. (V-gip). Ref.: A; Iz ArOñ; Zt (comunicación personal).
  “Carámbano de hielo” A. “Latróntxa, latróntxia, (el) cristal de hielo. Latrontxa-kandelia, el carámbano” Iz ArOñ

  Sinonimoak: iz.

  [izotz(-)kandela] : (izotz-)burruntzi, izotz(-)kandela, kandalu, karronkadela

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (1) carámbano de hielo (2) cristal de hielo
  fr iz. glaçon, stalactite
  en iz. icicle
  port iz. pingente de gelo

  Testuinguruan

  “Lehenengo edurra in xuan/xonan eta oin latrontxia egiten xabik/xabin” [Jose Angel Urquia, @joxeanjel123456]

  

  LATRONTXA, LATRONTXIA Oñatin. Izotzezko kristala. LATRONTXATU. Hotz haundia egiten duenean ur putzuetako gainak kristala bezala geratu. “Lehenengo edurra in xuan/xonan eta oin latrontxia egiten xabik/xabin” pic.twitter.com/yLW2dIZpRd

  — Jose Angel Urquia (@joxeanjel123456) January 8, 2021

   
• 

  Maite 9:51 pm on 2021/01/07 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hotzil 

  1 adj. Epela baino zerbait hotzagoa. Ik. hotzepel. Hotzila dago esnea. Hori beroa?; ezta hotzila ere. 2 adj. Epela, kartsua ez dena. Ene fede hotzila pizteko. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  hotzil. (G-goi-to, AN-gip-5vill; H). Ref.: A (otzil); BU Arano (otzilla); Gte Erd 153. Templado. (En G-azp, al menos, más frío que epel). “Ur hotz-hila, eau tiède” H (s.v. hila). “Templar la temperatura. Eguraldi otzilla, tiempo templado. Ur au otzilla dago, esta agua está templada” A. “Otzilla, entre frío y templado” Garate Cont RIEV 1934, 58. “Otzilla, algo templado. Sólo se usa en líquidos, no con el tiempo atmosférico” BU Arano. “Ur otz ilda ekarri (G-goi), otzilla ekarri (G-azp)” Gte Erd 153. (Fig.) Biztu egizu arren, Jauna, nire fede otz ill au. Añ EL1 233. (Uso pred.). “Hotz-hil edan, boire tiède” Lh.

  Sinonimoak: izond.

  [hotzepel]: hotzepel, epel, hotzautsi, zerbel, zerrepel g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  (1) izond. templado, -a, tibio, -a (2) izond. (hed.) casi frío, tibio, -a
  fr tiède
  en warm, lukewarm, tepid
  port morno(a), moderado(a)

  Testuinguruan

  Hotzila dago esnea. (Elhuyar hiztegia)

  

   
• 

  Maite 10:10 pm on 2021/01/06 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  oldarraldi 

  iz. Erasoaldia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  oldarraldi.

  1. (SP, Dv→A). Impulso anímico. “Oldar aldi batez, par un élan” SP. “Mouvement d’attaque ou de résistance” Dv. Zure bihotzeko oldar aldi laburrez bainan irazekiez. SP Phil 126 (He 129 mobimendu edo jauzi).

  2. Revuelta. Jordanian oldarraldi bat egin dute… bainan kanpo ezarri nahi zuten erregeak garhaitu ditu jazarleak. Herr 18-4-1957 (ap. DRA ).

  Sinonimoak: iz. Ipar.

  [erasoaldia]: bihurrialdi, erasoaldi, errebolta, jaikialdi, jazarraldi, matxinada, oldarmendu Ipar., altxamendu Heg., bihurripen g.e., bihurritza g.e., erreboltamendu zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. ataque; asalto
  fr iz. attaque, assaut
  en   iz. attack, assault
  port

  Testuinguruan

  Gutxienez pertsona bat zauritu dute tiroz manifestarien oldarraldian. Kongresua bilduta zegoen Joe Biden demokratak azaroko hauteskundeetan lortu zuen garaipena berresteko. [Trumpen aldeko manifestariak Washingtongo Kapitolioan sartu dira indarrez, EITB media (eitb.eus, 2020-01-06)]

  

   
• 

  Maite 8:21 pm on 2021/01/05 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  elur(-)erauntsi 

  iz. Elur jasa bortitza. Ik. elurte. Teilatuko lau isurkiak biziki gora dituzte eta xut, neguko elur erauntsi lodiek ez ditzaten leher. Sekulako elur-erauntsia hasi du, eta hirian gelditu behar izan dut.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ELUR-ERAUNTSI (elh- L, BN, S ap. Lh y Lrq). “Tempête de neige” Lh y Lrq.
  Irin guzia ixuri zukan, bidia elur erauntsi baten ondoa iduri. Zub 75. Teilatuko lau ixurkiak biziki gora dituzte eta xut, neguko elhur-erauntsi lodiek ez ditzaten leher. JE Ber 17. Sei egunez elhur erauntsien azpian. Zerb Gerlan 58. Izan eguzki xuria / ala elur erauntsia. Xa Odol 97. Negue pixkeka pixkeka bazoaien bere elur, orma, aize, euri eta kazkarabar erauntsiekin.Izeta DirG 103.

  Sinonimoak: iz.

  [elur-erauntsia]: elurte, elurtza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan

  es iz. nevada
  fr iz. chute de neige
  en iz. snow; snowfall
  port iz. nevada

  Testuinguruan

  Instante horretan, elur erauntsia atertu eta haizea geratu egin zen, otsoak buelta erdia eman zuen eta basoan desagertzen ikusi nuen, zer nahi duzu nigandik, zer!, oihuka hasi nintzaion. [Riomundo, Jon Maia (Txalaparta, 2005)]

  

   
• 

  Maite 9:42 pm on 2021/01/04 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bezainbat 

  1 Adina, kopuru berdintasuna adierazteko hitza. Ikus ahal bezainbat bazter. Han bezainbat koplari, non ote da? Haiek bezainbat nik ere egin dezaket. Hartzen duen bezainbat ematen duela. Buru bezainbat aburu (esr. zah.). 2 (izan aditzarekin). Lurralde hura eremuz Euskal Herria bezainbat da. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: adond. Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [adina]: adina, adinbat, bestean, bezainbeste, dina, lain B-G, beste Bizk., edu Bizk.    

  [bezain]: bezain, baizen Bizk., duin Bizk. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es partik. (batez ere Ipar.) (konparazioan, kantitate-berdintasuna adierazten duen hitza; adjektiboekin nolakotasuna adierazten du) tanto como; tan… como
  fr partik. (batez ere Ipar.) autant ; autant… que ; autant de… que
  en partik. (zenbakaitzekin) as much… as; (zenbakarriekin) as many… as
  port partik. (batez ere Ipar.) tanto quanto

  Testuinguruan

  Inoiz ez da 2020an bezainbat heriotza izan urte bakarrean [Mikel P. Ansa, berria.eus (2000-01-03)]

  

   
• 

  Maite 7:22 pm on 2021/01/03 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gozakaitz 

  1 adj. Gozotasunik gabea, zakarra. Ik. gozogabe. Ez izan mukerra eta gozakaitza bizilagunarekin. Udako bazkalondo gozakaitza. Zu gabe gozakaitz zait dena. Lur gozakaitza: lantzeko txarra gertatzen dena (Ik. elkor 1). 2 (Adizlagun gisa). Beti gozakaitz, beti minbera bizi da olerkaria. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gozakaitz. Tr. Documentado en Etcheberri de Ziburu y en algunos autores meridionales desde Larramendi. Gozakaitz es la forma más usual. Hay gozagaitz en Etcheberri de Ziburu, Zaitegi y N. Etxaniz.

  I . (Adj.).

  1. (H). Desagradable, repugnante. “Sans douceur, sans agrément aux sens, déplaisant, répugnant” H. Zierpeen herze eta gibelez ianharia / Sathanek aphaintzen dio hain gozagaitz iakia. EZ Man 105. Ametsondo gozakaitzak. Or QA 101. Gure liburuak erriari gogorregi ta gozagaitz egin ez dakizkion. NEtx Nola 6 (v. tbn. Antz 102). Zu gabe gozagaitz zait dana. NEtx LBB 283. Udako bazkalondo gozakaitzaren bero-galdatan. “Enfadosa siesta de verano” . Berron Kijote 139. v. tbn. Zait Sof 197. (V-gip, AN; Lar). Ref.: A Morf 188; Iz ArOñ. “Bronco, en la voz e instrumentos” , “insuave” Lar. “Gozagaitz, destemplado, desafinado” A Apend. “Gosakaitz, (lo) áspero” Iz ArOñ.
  Ezpañetatik ateratzen diran itz gozakaitzak entzuten. Etxeg Itzald II 149.

  2. (V-gip, G, AN; Lar, Dv, H), gozagaitz (H), gozakatx (V), gozagatx (V-m), gozakeitz (AN-araq), gozogaitz (H). Ref.: A (gozagatx, gozakaitz, gozakatx); Iz ArOñ (gosakaitz); Satr VocP (gozakeitz); Gte Erd 212. Malhumorado; descontentadizo. “Desapacible” Lar. “Está de mal temple, gaizgiroa dago, gozakaitza, gozagea dago” Ib. “Colère, d’humeur difficile, violent, emporté” Dv. “Desabrido, colérico, fiero” A. “De mal humor” Garate Cont BAP 1957, 48. “Displicente, arisco (persona o animal)” Iz ArOñ. “De mal talante; desasosegado” Satr VocP. “Gozakaitza da (G-azp)” Gte Erd 212 (junto a haserrekorra, hari gaiztokoa, etc., de otras zonas). [Izarrak ere] ez naute betetzen, ukitzen, gozatzen: aiñ nator gozakaitza. Lar SAgust

  3. Eria gozakaitz egonagatik […] Jaunaren bendizioakin bera gozatuko da ta eskura etorriko da. Cb Eg III 285. Ez izatea mukerra eta gozakaitza, baizik erraza, samurra, gozoa. AA I 573. Biguintzen eta gozatzen ditu biotzik gozakaitzenak. AA III 433. Gizon biotz-gogor, izugarri, gozakaitz, infernutik irtena zirudiena. Lard 163. Etzaitezela iñoiz / izan gozakaitza. Moc Ezale 1898, 222. Lenago baño mukerrago ta gozakaitzago gelditu zan. Ag G 160. Izaker sukoi ta gozakaitzekoa. EEs 1913, 179. Beti gozakaitz, beti minbera bizi da. Gazt MusIx 71. 3. (G, AN ap. A ), gozakatx (Vc ap. A), gozagatx (V-m ap. A ). “Tierra dura” A. Zaldibiako buztin lur gozakaitzak. Izt C 171.

  II . (Sust.). “Desabrimiento, gozakaitza, gozagea” Lar. “Desagrado, ederesgea, gozakaitza” Ib. “Desapacibilidad” , “destemplanza” Ib.

  Sinonimoak: izond.

  [gozotasunik gabea]: gozogabe, gozaga Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1)  izond. irritable, colérico, -a, desagradable; insoportable (2) izond. de mal sabor, desazonado, -a (3) izond. [lurra] dura; estéril
  fr (1) izond. désagréable, acariâtre, déplaisant, -e ; insupportable (2) izond. de mauvais goût, déplaisant, -e (3) izond. [lurra] dur, -e ; stérile
  en (1)  izond. [zakarra] irritable, bad-tempered, furious; unbearable (2) izond. [jatekoa] tasting bad; unpleasant-tasting
  port (1)  izond. irritável, colérico, -a, desagradável; insuportável (3) izond. [lurra] estéril

  Testuinguruan

  Zu gabe gozakaitz zait dena. (Elhuyar hiztegia)