Gaurko hitza

Recent Updates Page 87 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 7:53 pm on 2020/10/25 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  alarma-egoera 

  (lexia) POL. Arazopolitiko edo sozial larri baina iraupen laburrekoa dela eta, gobernuak ezartzen duen estatuaren edo beronen lurraldeko zati baten bizitza politiko-sozialaren ohizkanpoko egoera. Ez du hiritarren eskubiderik murrizten, ez eteten ere. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Euskalterm hiztegian

  alarma-egoera. Ezohiko egoera, hondamendiek, osasun-krisiek, funtsezko zerbitzu publikoen geldiarazpenak edo premia biziko produktuen hornidurarik ezak eragindako normaltasunaren alterazio larria gertatzen denean deklaratzen dena.

  Wikipedian:

  Espainiako legedian, alarma-egoerak (gaztelaniaz: estado de alarma) urgentzia edo larrialdiko egoera murritza adierazten du, suposatuz, Estatuko zati batean aparteko botereak erabili behar direla denboran gehiegi luzatu gabe. Espainiako 1978ko Konstituzioaren 116.2. artikuluak honela azaltzen du:

  «

  Alarma-egoera Gobernuak adieraziko du, Ministro Kontseiluak emandako dekretuaren bidez, gehienez jota hamabost egunerako, eta kontu-arrazoiak emango dizkio Diputatuen Kongresuari, hori berehalaxe bilduko baita helburu horrekin; Kongresuaren baimenik gabe, ezingo da luzatu epe hori. Dekretuak finkatuko du zein lurralde-esparrutara zabaltzen diren adierazpenaren ondoreak

  »

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (lexia) estado de alarma
  fr (lexia)état d’alarme
  en (lexia)state of alarm
  port (lexia)

  Testuinguruan

  Alarma egoera onartu du Espainiako Gobernuak, sei hilabeterako luzatzeko asmoz. [Edu Lartzanguren, berria.eus (2020-10-25)]

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:35 pm on 2020/10/24 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  etxeratze-agindu 

  iz. Egoera bereziren bat dela eta, ordu batzuetan, bereziki gauaz, kalean ibiltzea debekatzen duen agindua. Armadak hamabi orduko etxeratze agindua jarri zuen indarrean. Irakeko Gobernuak etxeratze agindua ezarri zuen atzo Bagdaden eta Samarran. (Hiztegi Batua)

  Wikipedian

  Etxeratze-agindua, kera-deia edo isildeia eguneko ordu zehatz batean, hiri edo estatu batean arrazoi batzuengatik, hiritarrei kalean ibiltzeari debekua jartzea da. Normalean, gobernu batek agintzen du, salbuespen egoeratan, ordu zehatz batzuetan kalean ibiltzea debekatzen duena, orokorrean gauean.

  Etxeratze-aginduaren ondorioz, kalean harrapatua izanez gero, Estatuak edozein ekintza gauzatu dezake etxeratze-agindua bete ez duenaren kontra.

  Sinonimoak: iz.

  [etxeratze-agindu] : kera-dei, isildei (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Mil.) toque de queda
  fr iz. couvre-feu
  en iz. curfew
  port iz. (Mil.) toque de queda

  Testuinguruan

  Etxeratze-agindua gertu dagoela dirudi. #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 11:40 pm on 2020/10/22 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txindurri 

  iz. Inurria. Txindurri gorria, beltza. Txindurri hegodunak. Ikasi behar dela txindurrietatik behargin eta kontuzkoa izaten.   (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

  [inurria]: inurri, xinaurri L-BN (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz.  hormiga ➥ inurri
  fr iz. fourmi
  en iz. ant
  port iz. formiga

  Testuinguruan

  Txindurri lanean, bertsoz bertso, Urtzi Urkizu (Berria.eus, 2020-10-22)

  

   
• 

  Maite 10:59 pm on 2020/10/21 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  baheketa 

  iz. Bahetzea. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

  [bahetzea]: bahetze (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. criba, cribado, tamizado, cernido
  fr iz. criblage, vannage, tamisage
  en iz. sieve
  port iz. crivo, crivado(a)

  Testuinguruan

  Osakidetzak bigarren baheketa egin du gaur Ordizian. #gaurkohitza

  

   
• 

  Inaki Agirre 11:44 pm on 2020/10/20 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  eguarte 

  1 iz. Eguerdia arteko bitartea, eguerdi artea. Merkatariari herri aginduak eguartean saltzen uzten diola baina arratsaldean ez. 2 iz. Arratsaldea. Eguarteko otoitzetan. 3 iz. Egunaren bitartea. Eguarte osoan gaizki esaka. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  eguarte.

  1. (A), egunarte. Día, período de tiempo entre el amanecer y el crepúsculo. Eguartean. “Entre día [= ‘durante el día’]” . Cap 124. Gaizki esaka ari zaikizkit / gaur egun-arte osuan. Uzt Noiz 45.

  2. (V, G ap. A ), eberte (V ap. A ). “Entredía, después del mediodía, siesta […]. En algunas comarcas de V existe la salutación de eguarte on o su variante eberte on ” A. Euki eragingo deutsut arrastegi edo egubarte ez txaarragua. Mg PAb 137. v. tbn. AA CCErac (ed. 1900), 237 (ap. A). Zuek bere egun artean, ta zeuroen era askotako zeregiñetan, jaso betibere Jangoikoagana zuen biotzak. Añ LoraS 99. Izentau oi da egubarte bat […] merijandia egiteko. JJMg BasEsc 125. Gaurko egubartian. JJMg May 55.

  3. (G-to, AN-larr; Dv), egoarte. Ref.: A; Asp ANaf. “Matinée jusqu’à midi” Dv. “Hasta el mediodía” A. “El tiempo que precede al mediodía, 10, 11 de la mañana” Asp ANaf. v. EGUERDI-ARTE. Eguarte guzian beren jainkoari aritu zitzaiozkan oska. “De mane usque ad meridiem” (3 Reg 18, 26). Lard 226. Iruterdietan berriro bildurik, jarraitu zitzaiozkan eguartean asitako sallari. EE 1880, 127. Atzo eguarte azkenean edo goizberanduan. Ezale 1899, 10a. Egunsentian aterata eguartian beren errezuak Ama Birjiñari egiteko. Goñi 115. Estropadarik ez ote-egingo? / iraungo ote eguartean? “¿Aguantará el tiempo hasta mediodía?” . Or Eus 391. Merkatariari erri-aginduak eguartean saltzen uzten diola ta atsaldean ez diolako asarretzea. Or Aitork 64. Eguneroko kalerako txangoak egoarterik geiena eramaten zion erraiñari. Ataño MLanak 171. Eguarte guzia lanean pasa ta gero, zazpi semerekin lasai bazkaltzen ari nintzala. Ataño TxanKan 221. Eguerdi arte artan ez det uste negarra besterik egin nuanik. Bukatu zan egoartea eta etorri nintzan etxera. JAzpiroz 49. Ori bukatu eta berriro buzoa, botak eta abar jantzi, mosketoia artu eta instruziora. Egoarte guztia askotan, bazkalteko ordua arrapatu eziñik. Albeniz 59.

  4. eberte (V-ple-ger ap. A). “Hacia el mediodía” A.

  5. ” Egunarte (BN, R), día sin ocupación” A. EGUARTE-ALDE. Sur. v. EGUERDI-ALDE. Zeña erriyaz gaiñ Aloña-mendijaren eguartealdera arkitzen dan. Aran SIgn 18.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [eguerdi arteko bitartea]: eguerdi arte    

  [arratsaldea]: Bizk.arratsalde, arrastiri Ipar., arrastegi Bizk., arrasti Bizk., arrats g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. [egunsentitik ilunabarrera] día (2) iz. tarde, parte del día posterior al mediodía (3) iz. mañana, parte del día anterior al mediodía
  fr
  en
  port

  Testuinguruan

  Niri atzera eragin zidan, akaso, eguarte hartan pedagogiaz zerbait baino gehiago dakien lagun batekin solasaldi bat izan nuelako. Sailetik at / A Egaña (Berria)

  

   
• 

  Maite 11:39 pm on 2020/10/19 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  minbizi 

  1 iz. Handitsu gaiztoa; gorputz ehun bateko zelulak eragabeki ugaritzea eragiten duen eritasuna, inguruko ehunetara hedatzeko joera duena. Minbiziak ez du sendabiderik. Bularreko minbizia duela adierazi diote. Minbiziaren lehenengo abisua min bizi baten itxuran agertu zen. Minbiziak jotako eri batek. 2 iz. Haragiak jaten zituen zernahi handitsu edo zauri. Aurkitu zuen gizon bat, minbiziak ezpainak eta sudurra jana. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  minbizi. 1. (V-gip, G, AN-ulz-5vill, L, B, Sal, S, R; Lar, Dv, H). Ref.: A; Lrq; Iz Ulz; Izeta BHizt2; Gketx Loiola (este-estu); Elexp Berg; Gte Erd 276.
  Cáncer. ” Minbiziek eztu sendabideik ” Izeta BHizt2. Cf. Gatxitegi Laborantza 169: Badira errapeko min mota bat baino gehiago: min bizia (mammite aigüe), kotsuduna […]. Tr. Documentado desde mediados de. s. XVIII, casi exclusivamente al Sur. En DFrec hay 5 ejs. Erakhutsi zereioan dithietarik bata minbiziaz erdi janik. Egiat 219. Santa Kataliña Senakoak serbitzatzen zuen […] kanzerra edo miñ bizia bularrean zuen bat. LE Urt 377 (ms. 135r kanzilla zuenai petxoan). Topatu zuan gizon bat min-biziak ezpañak eta sudurra jana. Bv AsL 50. Beatz arrek oñaze miñak emateaz gañera andik miñ bizia sortuko zitzaiola uste zan. Arr May 151. Min-bizia zuen eta arpegi guzia artzen zion. Goñi 71. Gorputzean minbiziya azaldu ta ustel eta kiratsez beterik Italian il zan. EEs 1913, 180. Gizaldiko minbizik aunditzen utzi bear omen dira Bebel-en esanaz. EEs 1918, 157. Gaitzepel eta minbizi aurkakoa. EAEg 12-12-1936, 525. Adiskide donge bat baño minbizi gaiztoagorik ote duk? Zait Sof 179. “Bizi min” deitu minbiziaz / mintzo zen, ixil, ez-jainkoa. Mde Pr 369. Min-biziaren atzaparretatik biziarekin aterako zanik ezpaitzan sortu. Etxde JJ 232. Ezpainak gorriak, bainan min-biziak janak direnen gorri berezi hartarik. Herr 24-12-1959, 2. Min-bizi, izurrite ta idi-zila izan arren. Zait Plat 103. Minbiziarekin hila da pairamen haundien artean. Larre ArtzainE 212. Orduko sendagilleak minbizia zala esaten zuten. Insausti 117. v. tbn. Ayesta 71. Miñ bizi: Aran-Bago ManMed 256. 2. (L ap. A ; Arch VocGr ). “Úlcera” A. 3. Cierta enfermedad del manzano. Bestela, adar oien zaurietan ezkabi, minbizi ta beste eritasunak errez sortzen dira. EEs 1916, 253.

  Sinonimoak: iz.

  [kantzerra]: bizien Bizk., kantzer g.e., xangre Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Med.) cáncer
  fr iz. (Med.) cancer
  en iz. (Med.) cancer
  port iz. (Med.) câncer

  Testuinguruan

  Bularreko Minbiziaren Aurkako Nazioarteko Eguna da. Jarrai dezagun borrokarekin! #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 9:19 pm on 2020/10/18 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  arrain-belarri 

  iz. Itsas moluskua, maskorrak kanpoaldetik ilunak eta latzak, eta barrualdetik zuriak eta leunak dituena, harkaitzetan itsatsia bizi dena eta sukaldaritzan oso aintzat hartua dena (Ostrea edulis, etab.).

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ARRAIN-BELARRI.

  a) “Ostia, pescado, arran belarria” Lcc. “Ostra, ispel, arrain-bearri” BeraLzM. (-beharri BN-baig-mix, S; Dv, H, BeraLzM; arranberri AN-ilzarb). Ref.: A; Bon-Ond 141; Lrq. “Coquille, coque” Bon-Ond. “Coquillage. Syn. maskurra” H. “Trajeron de Santiago conchas (arrainbeharriak)” (BN-mix) JMB Mund IV 18. Cf. Etch 390 arrañ beharri zabala, ‘poisson aux nageoires plates’. Lephoan bazakharkaten orok, edergailu bezala, harri-xuri edo arrain-beharrizko lephoko bat. Prop 1887, 27. “Petite coquillage dont on couvre quelquefois les boîtes” Hb.

  b) (- beharri S). “Trompe de chasse en coquillage” Lh y Lrq.

  Sinonimoak: iz.

  [ostra] : ostra

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Zool.) ostra
  fr iz. huître
  en iz. oyster
  port iz. ostra

  Testuinguruan

  Arrain-belarri erraldoiak jan genituen Oléronen. #gaurkohitza