Gaurko hitza

Tagged: H Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 8:52 pm on 2017/11/11 Permalink | Reply
  Tags: H   

  hotsandiko 

  adj. Handitasunez, jasotasun bereziz egiten edo ospatzen dena. Ik. solemne. Hotsandiko zeremonia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  hotsandiko (Lar), otsaundiko, otzandiko.

  1. “Sonado, famoso, […] otsandikoa” Lar. Don Antonio de Leiba ots andikoaren illoba. Izt C 466. Bost eun ta geiago urtean zerabiltzaten auzi ots andiko kaltarkitsu guztiak. Ib. 135. Ots andiko gerrari Abner eta Amasa. Lard 209. Azti ots andiko bat. Ib. 101. Uri ots-andiko artan. Aran SIgn 36. Euskal-erriko seme argidotar baten egikera otzandikoren bat (Donostia, 1879). JFlor. Bi gertalditan Arrasate igo zan oso ots andiko eta gogoangarri izatera. AB EE 1896b, 18. Azkenengo egin zan otzandiko itxas deman. Ag Kr 54. Badira Buenos Aireetan ots aundiko larru ontzaille […] batzuk. Mok 5. Pernando otsandiko orrek. Etxeg in Muj PAm 18. Izango aal-da berandura gabe Euskal-Errian ots aundiko ta euskaldun on guziek ezaguna. Ldi IL 142. Schopenhauer, hotsandiko jakintzalea. Mde Pr 317. Iru abere, gure iru bertsolari humoredunak otsaundiko ta sonatu egiñak. Lek SClar 140. Arthur Koestler otsaundiko idazlearen liburutik artuak. Lab EG 1958 (1-2), 82. Ots-aundiko izen famatu bat aukeratzea. “De estruendo”. Berron Kijote 36.

  2. (Añ), otsaundiko. “Solemne, […] otsandikoa” Añ. Gauoneko kantak kantauko dirianak otsandiko mezan Jainkoen Semien jaiotzeko egunetan. FrantzesB II 33. Egun otsandiko edo solemne aietarako. Izt D 104. Ots-andiko diakinde edo funzio. Izt C 466. Emon dagijuezala berarizko eskerrak otsandiko boto baten bitartez. (1865). BBatzarN 231. Gure azkeneko alkar-ikustza izandu zan, eta guzietan otsandikoena. “La más solemne”. Otag EE 1881b, 109. Baimen ots-aundiko onekin alaiturik. Bv AsL 83. Prozesio otsandiko bat egin zedilla. Ant Karmeltar 10 (ap. DRA). Jesukristo gure Jaunak Jerusalengo urian egin zuan sartzera otsandikoa. Kortazar Serm 229. Meza nagusi ots andikoa izaten zuten. A Y 1934, 6. v. tbn. Otsaundiko: Zab Gabon 94.

  Sinonimoak: iz.
  [hotsandiko] : arranditsu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  izlag. ilustre, célebre, famoso, -a; grandioso, -a, fastuoso, -a, ostentoso, -a, solemne
  fr izlag. célèbre, fastueux, -euse ; splendide
  en izlag. famous, well-known, illustrious; magnificent
  port izlag. ilustre, célebre, famoso, -a; grandioso, -a, fastuoso, -a, ostentoso, -a, solene

  Hotsandiko gertakizuna izan zen. [Parisen sabela, Emile Zola / Karlos Zabala (Alberdania-Elkar, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  hotsandiko (Argazkia: nobelprize.org)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:47 pm on 2017/09/28 Permalink | Reply
  Tags: H   

  haizutasun 

  iz.  g.er. Zilegitasuna. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  haizutasun, hauzutasun (SP (sin trad.), A).

  1. “Licitud, justicia, equidad” A. Lanak dituzkegu Espaniarekin eta Frantziarekin samurtu gabe Eskualherri biak, bakotxa bere aldetik, konsegitzen badute zerbeit aizutasun Europa bateratu hortan. Herr 20-10-1960 (ap. DRA).

  2. Licencia, libertad. Oraiko egunetako pertsulari eta koplakariek, Decheparek bezala erraiten dute akuluia, mirakuluia, akulu eta murakulu ordez. Bainan hori kopletan bakarrik sori da. Sekula, mintzaian. Haizutasun hori zilegi da pertsuaren neurtitza borobiltzeko, eta beraren soinuak beharriaren goxatzeko. Zub 19.

  Sinonimoak:  iz. g.e.

      [askatasuna]: askatasun, lokabetasun, libertate Ipar., jaretasun g.e., lokabe g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [zilegitasun]: ik. zilegitasun (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. licitud, legitimidad
  fr iz. (de un contrato) légalité, conformité ƒ à la loi, légitimité
  en iz. lawfulness, legitimacy
  port iz. licitude, legitimidade

  Lanak dituzkegu Espaniarekin eta Frantziarekin samurtu gabe Eskualherri biak, bakotxa bere aldetik, konsegitzen badute zerbeit aizutasun Europa bateratu hortan. [Herr 20-10-1960 (ap. DRA)] (Orotariko Euskal Hiztegian)

  

  haizutasun (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:52 pm on 2017/09/17 Permalink | Reply
  Tags: H   

  hegaztada 

  iz. 1. Hegan egiten den bitartea. || Hegaldixa; baitta hegan egotteko modua be (ETNO). Hegaztada baten, itsasuen gaiñetik igarotzen dira. (Eibarko euskara hiztegian) 2. Abiadura.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  hegaztada (V-m-gip), egaztara (V-ple-gip). Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg (egaztara).

  1. Vuelo. “Espacio que se vuela de una sola vez, generalmente, vuelo rápido o ruidoso” Elexp Berg. Cf. hegaldi. Elai-egaztada luzeak. B. Aurre-Apraiz in Onaind MEOE 767. Aguro bialdu eben, egaztada batian. SM Zirik 83. Egaztada baten, itxasuen gañetik igarotzen dira. Etxba Eib.

  2. “Burpillak a ze egaztadia (velocidad) eruan daben aldaz bera” SM EiTec1 s.v. burpil

  Sinonimoak: iz.

  [hegan egiten den bitartea] : hegaldi
  [abiadura] : abiada, abiadura, ziztu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) vuelo (2) velocidad
  fr (1)  vol (2) vitesse
  en (1) flight (2) speed
  port (1) vôo (2) velocidade

  Hegaztada baten, itsasuen gaiñetik igarotzen dira. (Eibarko euskara hiztegia)

  

  hegaztada (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:45 pm on 2017/07/17 Permalink | Reply
  Tags: H   

  haizagailu 

  iz. Toki itxi bateko airea higiarazten duen tresna, giroa freskatzeko erabiltzen dena. Sabaiko haizagailuak egundoko zarata ateratzen zuen. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

      [haizemailea]: haizemaile  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) ventilador (2) [gurutzedun gurpiltxoa] molinete
  fr ventilateur
  en fan [machine]
  port ventilador

  Ate ondoko mahai batean eseri ziren, haizagailu baten burrunbaren pean. [Manhattan Transfer, John Dos Passos / Lopez de Arana (Ibaizabal, 1999)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  haizagailu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

  Save

   
• 

  Maite 10:50 pm on 2017/06/22 Permalink | Reply
  Tags: H   

  hauspeatu 

  ad. hauspeatu, hauspea, hauspeatzen da ad. Kim. Prozesu fisiko baten edo erreakzio kimiko baten ondorioz, disoluzio bateko solutua produktu solido bihurtu. Disoluzio kontzentratuetatik hauspeatzen da glukosa. (Hiztegi Batua)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da ad. (Kim.) precipitar
  fr Quím. (solidizar) précipiter
  en precipitate, separate out vtr phrasal insep

  Disoluzio kontzentratuetatik hauspeatzen da glukosa. (Hiztegi Batua)

  

  hauspeatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:53 pm on 2017/05/14 Permalink | Reply
  Tags: H   

  haboro 

  zenbtz./adb 1 zenbtz./adb. Zub. Gehiago. (Izen sintagma bati dagokionean, haren eskuinean edo ezkerrean joan daiteke; kasu atzizkiak hartzen baditu, mugagabean hartzen ditu; aditzarekiko komunztadura batez ere singularrean egiten da). Ez dio deusek irabazi haboro ematen laborariari aziendak baino. Anitz daki saguak, baina haboro katuak. Behin baino haborotan. Karakoil bat baino haboro ez zaituztegu estimatzen. 2 adb. Zub. Hemendik aurrera. Haboro ene kontra ez haiz mintzatuko. 3 zenbtz. (Pluraleko kasu atzizkiekin). Zub. Gehienak. Hala ari diren gizon eta emazteak, edo oro, edo haboroak, salbatuak dira. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak:

  adond. Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
  

      [gehiago]: gehiago

      [gehiena]: gehienik Ipar., gehien Bizk., gehiena Gip.

  zenbtz. Zub.

      [gehiago]: gehiago

      [gehien]: gehien, gehienik

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) adb. (Z) más (2) izond. (Z) la mayor parte
  fr
  en
  port

  Anitz daki saguak, baina haboro katuak. (Hiztegi Batua)

  

  haboro (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:09 pm on 2017/02/28 Permalink | Reply
  Tags: H   

  hel 

  interj. Arrisku edo larrialdian laguntza eskatzeko oihua. Hel guri! Hel, Jauna, hel; galtzen ari gara! “Hel! Hel! Hel!” oihuka hasten da orduan. || hel egin Arrisku edo larrialdian laguntza eskatu. Zuregana hel egiten dutenak. Hel egiten diote garrasika (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hizkuntza

  hel (L, BN, S ap. A; Dv, Ith 56, H).

  1. (Gralmte. repetido). ¡Socorro!, ¡válgame…!, ¡válganos…!. “Hel! hel!, au secours! au secours!” Dv. “Ordinariamente se repite, pero sin h: hel-el-el! (S)” A. Cf. heldu (4) y hela, con el que es confundido por algunos lexicógrafos como Duvoisin. Tr. Si bien las expresiones hel egin y helez (v. infra) son bastante anteriores en los textos, hel como grito de socorro aparece en autores septentrionales desde finales del s. XIX (hay una curiosa documentación anterior, procedente de los ms. de Humboldt, en A Morf 730n.); al Sur se encuentra en Zaitegi. Hel! hel! hel! deiadarrez. Zby RIEV 1909, 105. Eskualdunak hel-hel oihu egin orduko, trumilka badoazko Eskualdun irakurtzaleak. HU Aurp 198. Hel, hel guri! Barb Sup 147. Hel, Sokorriko Maria! / Emaguzu bitoria! Ox 61. El! el! ona! atozte! atozte! Zait Sof 130. Hel, Jauna, hel; galtzen ari gira! Leon Mt 8, 25 (el resto de los autores septentrionales emplean aquí begira o salba gaitzazu). Despotes, hel! Hel! Sinheslegai / egun bainago bildur handiz! Mde Po 63. Emazte garrasia bat: Hel! hel! JEtchep 116.

  2. (Sust.). Ayuda. Bainan sudurraren hel edo laguntza baitezpadakoena ez da hori: da airearen hartzea. JE Med 12.

  Sinonimoak: interj. Ipar.

      [laguntza eskatzeko oihua]: sokorri Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es interj. (batez ere Ipar.) ¡socorro!
  fr interj. au secours!
  en interj. help!
  port interj. socorro!

  Hel guri! Hel, Jauna, hel; galtzen ari gara!  (Hiztegi Batua)

  

  hel (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)