hutsune
iz. Tarte edo une hutsa. Ik. hutsarte. Harresiak zituen hutsuneetan. Burdinen arteko hutsuneetatik. Bazen jende franko plazan, baina bazterretan hutsuneak nabari ziren.  (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegia
hutsune (gral.; Lar, Añ, Dv (V), H (V, G)), hutsgune (B, BN-baig; SP (que cita a Axular), H), utsuna (V-gip), husgune (B; Dv, H (+ u-)), utzune, uskune. Ref.: A (usgune, utsune, utsgune); Lrq (hüts); Elexp Berg (utsuna).
Tr. Documentado al Sur desde Lizarraga de Elcano, al Norte se encuentra en Axular, J. Etchepare y Mirande. La forma general es (h)utsune, con aspiración inicial en Mirande (Pr 116), Aresti (Tobera 280), Oskillaso (Kurl 199), Lasa y BiblE. Hay utsuna en Apaolaza (102), Garitaonaindia (junto a usgune), Gandiaga (tbn. 199 utsune), Etxebarria, Olea y F. Etxebarria e Insausti; hutsgune en Axular y J. Etchepare (junto a usgune), usgune en Lizarraga de Elcano y Zinkunegi, y utzune en Astarloa (junto a utsune) y en un ejemplo de EE (1882a, 129). En DFrec hay 69 ejs. de (h)utsune, 2 de husgune y 1 de hutsgune.
1. Hueco; claro, espacio o intervalo vacÃo. “Hueco”, “cavidad” Lar y Añ. “Calibre del cañón, su hueco” Lar. “Concavidad” Lar. “Terrear, verse la tierra en los sembrados, ereiñean utsuneak agiri” Ib. “Corral en cartapacio, &c., utsunea. Lat. lacuna” Ib. “Cóncavo [=’concavidad’]” Añ. “Creux, concavité” Dv. “1.º seno, en el sentido de concavidad; 2.º trecho vacÃo, hueco, cavidad” A. “Jente asko zeuan, baiña utsuna batzuk pe agiri zien” Elexp Berg.
Eztu bazterrik, eztu huts-gunerik, guztia da bethea. Ax 590 (V 379). Obra zimendurik gábe fálsuan edo usgúne duéla parétean, urratu ta eroriko dá. LE Urt ms. 86r (ed. 1846, 242 utsune). Buru azur biribilla da beste azur batzuben batzakuntzia, zeintzuk egiten dabeen utsune edo onzi bat. Mg PAb 85. Beretzat badau bere izena ta besterentzat badau bestiaren izena, barruban agiri dan utsune berariazko baten. CrIc 167. Bere bizilekua zan atx baten leze ta utsune bat. Añ NekeA 235. Ekusten zirala emakumeen bular-inguruan ustai andi batzuek: oekin utsune andia geratzen zan. AA II 120. Beraren barrunpeko uts-uneak egiñeratzen du gela andi baten idurineko artzulo bat. Izt C 66. Moises […] ez begietan illuntasunik, ez ortzetan utsunerik, ezagutu gabe, Eleazar eta Josueren eskuetan il zan. Lard 107. Beronen ondotik eta lelengo esanaren aurrean egiten zan burdiñ okertuekin orma utztaizin bat, utsuna barruko alderutz ebala. R. Murga EE 1895b, 494.
(s. XX). Gizadi mordozka lodia ikusten zan utsune guztiak beteaz. Ag Kr 221. Elizan orratz batentzako ere utsunerik ezegoen. A Ardi 118. Zabaldu dau asko guda-mutillen arteko utsunia ta beronen erdi-erdijan geratzen dira ollar bijak. Kk Ab I 94. Bultzi (edo trena) eldu baño aurreragotik geltokian etzan arkitzen utsuna aundirik. Garit Usand 45. Geienetan sorkalderuntz dagoana txikiago da ta utsune bat uzten du. Arzdi LEItz 84. Erregebidearen bi bazterrak hesten dituzten zuhatz-lerroen hutsgunetarik, ordoki bat gaitza agertzen zaiku. JE Ber 16. Husguneari esker, bazterrak agertzen dauzkigu etxe txar apal batzu. Ib. 42. Beatz-muturraz noizpait utsunea jotzen badet, senide antzo bedi: maiteki. TAg Y 1933, 21. [Zelula] batzuek badituzte husgune batzu, erran dugun uraz haatik beteak. JE Med 155. Sortaldetik daukan zutikako arria besteak baño laburxeagoa izaten da, eta berorren eta estalkiaren bitartean utsune bat egon oi da. JMB ELG 87s. Mamian utsuneak egiten eta ezurrak nabarmentzen asi zitzaizkion. Etxde AlosT 34. Sutarako indar gutxikoa da. Zuaitz-utsuneetan sartzeko ez da ain txarra. Munita 50. Inguru osoan tellatua dauanez, utsune ortaz zerua agiri da beraren giñoan. Erkiag Arran 135. Azurrak, banan, etsiko dabe / t’emon erraien utsuna. Gand Elorri 168. Illebete astiroen ondoren etorriko ote zera Erigon eta Arrubiaren tartean edatzen dan utsunea betetzeko? Ibiñ Virgil 70. Apala zar bat agiri da, liburuz betea. Tarteka, utsuneak ere ikusten dira ta aietan amalaunak nabarmen. NEtx LBB 103. Uhinak uhinen ondotik / hutsuneak izugarrizko / tarteak idekitzen / oraina eta geroaren / binbitartean. Lasa Poem 107. Utsuneren batzuk baegozan be, dana zan piñu eta piñu. Gerrika 222. Hutsunetako marrazki hauei, hirugarren kaizua, lodiera, eman behar zitzaien. “En hueco”. MEIG IX 137 (en colab. con NEtx).
v. tbn. EE 1884a, 133. Ldi IL 140. Bilbao IpuiB 222. Basarri 89.
(G-azp ap. Gketx Loiola; Lar, Añ), utsuna (V-gip ap. Etxba Eib), husgune (Dv, A (que cita a SP)). Agujero, bache. “Hoyo” Lar. “Hoya, hoyo” Añ. “Creux, dépression” Dv. “Bide ortatik utsuna bat dago zaindu biarrekua” Etxba Eib. “Bache. Aizearen utsuneetan, aideplanuek zabu aundiak egiten dituzte” Gketx Loiola.  Bidean eukazan labantasun, traba, utsune ta miñ artzeko arriskoak ikusi zituanean […]. Ag Kr 141. Besteak, besotik eutsiaz, zapidunari ezkerrera edo eskubira eragiten dio, koskarik jo eztezan, utsunietan erori eztedin. Ag G 356. Lurrean zetzaten zutarriak, eta giza-irudiak beren uskuneetan apurtzen ziran. Txill Egan 1956 (2), 25.
Sinonimoak:Â iz.
[hutsa]: Bizk. zah.akats, bekatu, huts, hutsaldi, hutsegin, hutsegite, errezelo Ipar., estakuruIpar., peto Ipar., errakuntza Bizk., falta beh., aitzakia g.e., hutsarte g.e., baia Ipar. g.e., tatxa Heg. g.e., eten Bizk. g.e., petxa Zub. g.e. Â (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
es  iz. hueco, trecho vacÃo, laguna; interrupción, solución de continuidad; concavidad; [basoan, mendian…] claro
fr   iz. cavité, concavité, trou
en  iz. hollow, cavity
port iz. vazio, vaga, espaço
Hutsuneak, agerian. Berria.Â
Reply