Gaurko hitza

Tagged: H Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 7:16 am on 2015/06/07 Permalink | Reply
  Tags: H   

  hatsapatsaka 

  adb. Gehiegizko presaz, harrapaka, arrapaladan. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan, ‘harramaskan’)

  Orotariko Euskal Hiztegian:

  hatsapatsaka (BN, S, Sal ap. A; VocBN, Dv, H). Apresuradamente. “Hatsapatsaka, avec précipitation, en perdant haleine” H. “Con precipitación” A. En Lhande se lee: “hatsapatsak (Hb), avec précipitation, en perdant haleine”, que parece estar por hatsapatsaka. Hatsaphatsaka juan ordüz / eztiki gitian ükhü; / Behar diagü freskatü / baita ere berrikatü. Casve SGrazi 32.

  Sinonimoak: iz.
  [presaka]: presaka, presaz, lehiaka, lehiaz, kexaz; lasterka, korrika, antxintxika, arrapaladan, arrapastaka (Elhuyar Hiztegian, ‘apresuradamente’)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es apresuradamente
  fr rapidement, vite
  en hastily, hurriedly
  port às pressas, depressa

  Entzun:
  

  

  Ametsak ere zain, Mikel Antza

  Ez dut hil nahi.
  Eta ez zait kontsolagarri
  inork gogoratzea
  jaiotzen garenetik
  hiltzen garela.
  Ez zaizkit kontsolagarri
  ez mendien argazkiak
  ez ederraren argazkiak
  atzo ez zeuden zimurren berri
  ispiluak ematen didan artean.
  Badoa bizia hatsapatsaka
  atsedenik gabe
  harresituon deiak
  aintzat hartzeko astirik gabe.
  Badoa bizia ausikika
  hanketan eta besoetan
  bihotzean eta garunean
  bide bazterrean zaurituta
  hatsanka erori garenoi
  jaramonik egin gabe.

  Mors [Ametsak ere zain, Mikel Antza (Susa Poesia, 2015)]
  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:07 pm on 2015/06/03 Permalink | Reply
  Tags: H   

  halabehar 

  iz. Patua, gertakizunak nahitaezko edo ezinbesteko egiten dituen hura. Halabeharrak hartaraturik. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
  

  Sinonimoak: iz.

  [patua]: asturu, ezinbeste, fortuna, zori, patu Heg., adu Bizk., adur Gip., ezinbertze L-BN-N, sirats Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  iz. fatalidad, destino, sino; casualidad, azar
  fr  iz. fatalité, destin, hasard
  en iz. fate, destiny; chance
  port fatalidade, destino, sina; azar

  Nahigabea —zoritxarra, mindura, atsekabea, bihotzeko iluna—, ez dator inoren interbentzioaren eskutik. Ez dago kulparik. Ez dago Jainkorik edo paturik istripu baten edo gaitz larri baten atzean, halabeharra baizik, eta horra non beste hitz eder batek egin digun distira, ‘hala beharko zuen’ etsipenak piztuta. [Nahigabea, Anjel Lertxundi (Hitz beste, 2015-06-03)] (Berria.eus)

  

  halabehar (Fabien Le Jeune, FlickrCC)

   
• 

  Maite 12:00 pm on 2015/05/28 Permalink | Reply
  Tags: H   

  hertsatu 

  1. du ad. Estutu, estuago bihurtu, inguru osotik sakatu. 2. du ad. (hed.) Kinka larrian jarri; nekarazi. Goseteak bortizki hertsatzen zuen Kanaango lurra. 3. du ad. (Ipar.) Hertsiki bultzatu (osagaia -ra kasu-atzizkiaz). Joatera hertsatu zintuzten. 4. da ad. (Z) Lotu, heldu (osagaia -ri kasu-atzizkiaz). On dukezu hertsa zaitezen obra apalei. 5. da ad. Joan, ihes egin (osagaia -ra kasu-atzizkiaz). Zuk ere orobat hertsatu behar duzu zure bihotzaren zokora. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: ad.

  [estutu]: estutu, hertsitu, mehartu, mehetu, tinkatu Ipar., estu Heg. g.e.

  [bortxatu]: jas.behartu, bortxa egin, bortxatu, bulkatu, bultza egin, bultzatu, erakarri, premiatu, hertsitu Ipar., obligarazi Ipar., derrigortu Heg., obligatu g.e., kuturtu Gip. g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1)  du ad. (Ipar.) estrechar, oprimir; (2) du ad. (hed.) afligir, angustiar; (3) du ad. (Ipar.) (osagarria -ra kasu-atzizkiaz) obligar, instar; (4) du ad. (Med.) constreñir; (5) da ad. (Z) (osagarria -i kasu-atzizkiaz) dirigirse, encomendarse; (6) da ad. (osagarria -ra kasu-atzizkiaz) refugiarse
  fr (1) du ad. rétrécir, opprimer, serrer; (2) du ad. affliger, angoisser; (3) du ad. obliger, forcer; (4) du ad. (Med.) contraindre
  en  (1) du ad. to squeeze; to be too tight; (2) du ad. [nahigabetu] to afflict, to distress; (3) du ad. [hertsiki bultzatu] to force, to urge
  port (1) comprimir, espremer; (2) afligir, angustiar; (3) obrigar, forçar; (4) constranger

  Baina berezko ez dator ezer. Irabazi behar da eta botere faktikoek zailago dute herritarrak hertsatzea, alderdiak eta agintariak baino. Hori ere ikusiko dugu egunotan, orain irudikatu ere ezin ditugun hiperbole gero eta ikusgarriagoekin, herritarrek erabakitakoa bihurritzen saiatuz.  [Bihurrituz, Anjel Erro (Jira, 2015-05-28)] (Berria.eus)

  

  hertsatu (Patrick Feller, FlickrCC)

   
• 

  Maite 11:44 am on 2015/05/23 Permalink | Reply
  Tags: H   

  hausnartu 

  du ad. 1. Hausnarkariek janaria lehen aldiz irentsi ondoren ahora berriro ekarrita, bertan murtxikatu, bigarrenez irentsi baino lehen. 2. (hed.) Gogoan behin eta berriro, astiro erabili, aztertu. Zer erantzun behar zuen geldirik hausnartuz.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak:  ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [animaliek]: hausnar egin

  [gogoeta egin]: buruan erabili, gogoan erabili, gogoeta egin, gogoetatu, gogoratu, hausnar egin, meditatu, oldoztu, pentsatu, mamurtu Bizk., gogaldu g.e., gogartu zah., kontsideratu zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) rumiar (2) (hed.) reflexionar, meditar, pensar
  fr (1) ruminer (2) réfléchir
  en (1) (masticar varias veces) chew the cud; ruminate (2) (pensar demasiado) ponder, brood; to think about, to reflect on sth
  port (1) ruminar (2) refletir, meditar, reflexionar

  Entzun:

  Hausnarketa eguna gaur, jar dezadan nire burua hausnarrean, behi batek berea bere tresabian bezala.  [Hausnarrean, Anjel Lertxundi (Hitz beste, 2015-05-23)] (Berria.eus)

  

  hausnartu (Brian Hillegas, FlickrCC)

   
• 

  Maite 5:47 pm on 2015/05/18 Permalink | Reply
  Tags: H   

  hatz-mami 

  iz. Azkazalaren kontrako aldean dagoen hatz-puntako zati haragitsua. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  HATZ-MAMI (Aq 1290 -> A, Hb ap. Lh; atzamami Lar; azmami Bera). “Pulpejo, yema del dedo” Lar.

  Sinonimoak: iz.

      [eri-mamia]: eri-mami Ipar., erkain Ipar. zah., ermami, mami (UZEIren Sinonimoen Hiztegia eta Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es yema [del dedo]
  fr (de dedo) bout
  en (de dedo) fingertip
  port (de los dedos) polpa

  

  hatz-mami (Wikimedia Commons)

  Entzun:
  

  DISTANTZIA
  

  Zer den zeru goitik begiratzea
  itxurak desitxuratuz,
  etxe ondoko dorre erraldoi hura
  nimiñotuz.
  Zure begi ninien tamainako
  hainbat laku, izkutuak,
  itxaso txiki horietan itotzea
  ezinezkoa.
  Esku azpian hartu dezaket
  gure herria,
  hatz mamiekin
  fereka egin.
  Lasai, estaltzen zaituzten hodeiak
  ez dira mugagabeak.
  Orban grisak desagertzera doaz
  berehala.
  Esku azpian hartu dezaket
  gure herria,
  hatz mamiekin
  balakatu, fereka egin.
  

  Musu bat eta itzuli arte,
  airean noa.

  [Distantzia, Rafa Rueda (â„— 2012 GOR Discos S.A.L.]
  

   
• 

  Maite 6:20 am on 2015/04/15 Permalink | Reply
  Tags: H   

  hankalatraba 

  adb. Zaldian edo jarleku batean, hankak alde banatara jarriz, eseri edo jartzeko modua. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: adond. g.e.

  [zangalatrau]: istapeka, zangalatrau (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es a horcajadas
  fr à califourchon
  en (mounted) astride, straddling
  port a cavalo

  Entzun:
  

  Galtzaile ikusi duzu zeure burua hamaika garagardo latak inguraturik, besaulki batean hankalatraba, dantzan ibili direnei begira. [Paperezko hegazkinak, Lutxo Egia (Susa, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Hiru bat metro koadroko jacuzzian, bizkarrez, emakumea gizonaren gainean hankalatraba bistatu zuen Brunok.[Pospolo kaxa bat bezala, Patxi Zubizarreta (Pamiela, 2005) ] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  hankalatraba (FlickrCC, Mike Baird)

   
• 

  Maite 7:50 am on 2015/02/15 Permalink | Reply
  Tags: H   

  hegi 

  iz. 1. Ertza, bazterra. Ibaiaren hegietan. Hegi apaleko platera. 2. Mendia; mendiaren hegala.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal hiztegian

  hegi (gral.; SP, VocBN, Gèze, Dv, H (+ e-)), hei (A s.v. ehi (sin indicación dialectal)). Ref.: A; Lrq; Gte Erd 103, 104, 106, 225.

  1. Borde, orilla; extremo, límite. “Línea de los montes”

  2. (c. ap. A; Lar, H). Ladera; cuesta, pendiente.

  3. (AN-ulz ap. A Apend; SP, Lecl; Dv y H (+ e-)). “Montagne”

  4. (V-gip, G-to, S; Dv). Ref.: Lrq; Etxba Eib; Iz To. Cima.

  5. (G-azp, S; Lar, H). Ref.: A; Lrq; Gketx Loiola. Esquina, ángulo.

  6. (En casos locales de declinación). “Su hegian da, il est près du feu”

  7. (A DBols). Lugar, zona. “Egijortakua, de esa zona, comarca”

  8. (S ap. A), hei (A s.v. ehi (sin indicación dialectal)). Alero del tejado.

  9. hei (S ap. A y Lh; Foix ap. Lh). “Soportal, tejavana” A s.v. ehi. “Hangar” Lh.

  Sinonimoak iz.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia):

  [ertza] Ipar. bazter, ertz, kantal, karel, muga, izkina Ipar., kantail Ipar., kantoi Ipar.
  [mendiaren hegala] hegal, mazela Ipar.
  [malda] aldapa, aldats, malda, malkar, pendiz, patar Sort., pendoitz Ipar., ike Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):
  

  es (1) borde, orilla, esquina (2) cumbre (3) cuesta, pendiente
  fr (1) bord [d’un vase, d’une rivière…] ; rive, coin, angle (2) côte, pente, crête
  en (1) shore, bank, corner (2) slope, incline

  ‘Loiolako hegiak‘ izenburupean, bake prozesuari buruzko liburua aurkeztu du Imanol Murua Uria BERRIAko kazetariak. [Imanol Murua Uria: «Eskema aldatuta ere, berriro hartu beharko dira Loiolako edukiak», Jokin Sagarzazu] (Berria, 2010-03-11)

   

  HANGO BORTU GAINETIK (Itxaro Borda, 1998)

  

  hegi (Wikimedia Commons)

  Hango bortu-gainetarik
  altxatzean hego hatsak
  beldurraren zainetarik
  airatzen dira urratsak
  ez dakit erranen dudan
  nolatan maite zaitudan

  behar-grina bedi lerra
  lo hiletik gau hotzera
  zure So beltzen ederra
  joan dakidan bihotzera
  ez dakit erranen dudan
  nolatan maite zaitudan

  hauts eztiaren zaparta
  hitz arruntaren kalaka
  suak bultzatu du barda
  mintzo ausarten balaka
  ez dakit erranen dudan
  nolatan maite zaitudan

  lur hutsetik begiraino
  amets hotsa dut ekarri
  bihotz honen hegiraino
  zazpi musuz bake jarri
  ez dakit erranen dudan
  nolatan maite zaitudan.

  [Hango bortu gainetik, Itxaro Borda, 1998 (basquepoetry.eus)]

  Entzun poema:

  EtxeRAPer kantuan, Eñaut Elorrietak lagunduta. (Argiaren bidez)