Tagged: I Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 10:37 pm on 2019/07/07 Permalink | Reply
    Tags: I   

    ikusmira 

    iz. 1 iz. Ikuslearen aurrean agertzen den lurralde eremua. Ik. ikuspegi. Zure begirada gal dadila leihotik harantz hedatzen den ikusmira zabal horretan. Luzaz geratu ginen han, ikusmira ederraz gozatzen. 2 iz. Ikusnahia, jakiteko edo ezagutzeko gogoa. Bere ikusmira asetzeko. || ikusmiran adb. Ikusmiratzen. Ikusmiran egon. Paperen artean ikusmiran nenbilela. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    ikusmira, ekusmira.

    I (Sust.). En DFrec hay 7 ejs. de ikusmira.

    1. Curiosidad, deseo de ver. Emakumeak oi duten ekus-mira arekin eman zituala pauso batzuek […] jazkera ekusteko. Donce 9. Ikus-mirak mugiturik. Bv AsL 153. Estalgarrien neurriak nola / jetxi zaizkigun erdira, / batere uste ez genduala / ase gure ikusmira. Olea 96.

    2. Espectáculo, función. Ikusmira guziak igandetan izan oi dira. Ayerb EEs 1915, 223. Oso zaillak gera munduko gauzaz asetzen: jan-edanez, diruz, jazkeraz, ikusmiraz ta abar eta abar. BAyerbe 153.

    “Tema para ver, para curiosear. Burrukia zeuan kalian eta jente guztia ikusmiria zeuan lekura batu zan” Elexp Berg. Ikusmirarik atsegingarriena auxe izan zan: […] neska-mariñelen trebetasuna. EgutAr 10-11-1959 (ap. DRA).

    3. (G-goi ap. JMB At), ikusbira (G-goi ap. JMB At). “Paisaje” Garate 2.a Cont RIEV 1933, 99. “Panorama” JMB At. Atze-oiala erortzen […] zeru-ikusmira ezkutatuz. NEtx Antz 120. Ikusmira ta giro gozoak sortu egiten dizu zere sentipena. NEtx LBB 31. Ikusmira ederra egongo da nolanai ere gaillur artatik. AZink 164.

    4. Ojeada, vistazo. “Observación” Garate 2.a Cont RIEV 1933, 99. Ikusmira bat egitea ez litzake kaltegarri. JAIraz Joañixio 89.

    5. “Perspectiva en el tiempo (G-azp)” Garate 1.a Cont RIEV 1930, 155.

    6. Vista, lo que alcanza la vista. Etzuten begien ikusmiran iñoren arrastorik topa. Etxde JJ 111. Laiño trinkoak ikusmirari amar bat metroko inguru-mingurua opa zion. Ib. 257.

    7. “Maravilla. Erri artako ikusmiria da, oiñ dala milla urteko elizia” Etxba Eib.

    II (Adj.). (V-ple, G), ikusmera (V-ger-m). Ref.: A; Ond Bac.

    Curioso. Bilduaz bere aurrian beriala ikusmira asko. Egut [?] 2-9-1920 (ap. DRA).

    III (Adv.).

    Mirando; a mirar. Bidazti guziok […] ikusmira jatsi giñala. Egan 1955 (1-2), 52. Alan uste eben ikusmira egozan guztiak. Bilbao IpuiB 186. Iñor ez ikusmira. Gazt MusIx 195 (Or ib. 202 beha, Onaind ib. 210 begira).

    Sinonimoak:  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    ikusmira adond. g.e.

    [begira]: begira, begiraka, erreparoan, ikusmiran, so, beha Ipar., behaka Ipar., ikuska Ipar.

    ikusmira iz.

    [ikusnahia]: ikusmin, ikusnahi, ikusgura Bizk.
    [ikuspegia]: bista, ikusbide, ikuskari, ikuskizun, ikuspegi, ikusbitarte g.e., ikuskin g.e.

    ikusmira izond.

    [ikusteko gogoa duena]: ikusmin, ikusnahi, ikusgura Bizk., begiluze, kurioso beh., ikusbera jas., kurios Ipar. zah., begi-luze

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. curiosidad, ganas/deseo de ver, ganas/deseo de conocer (2) iz. [ikuspegia] vista, perspectiva (3) izond. curioso, -a; deseoso de saber y conocer
    fr iz. vue, perspective, panorama
    en (1) iz. [ikusnahia] longing to see; curiosity (2) iz. [ikuspegia] view; perspective
    port (1) iz. curiosidade (2) iz. vista, perspectiva

    Hemendik dugun ikusmira sinesgaitza da. [Baina bihotzak dio, Xabier Montoia (Elkar, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    ikusmira (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 9:23 pm on 2019/05/01 Permalink | Reply
    Tags: I   

    inboluzio 

    iz. Garapena etetea eta atzera egitea. Orain ikusten ari gara inboluzioa gertatzen ari dela, aurrera joan beharrean atzerantz goazela arlo askotan. Inboluzioari aurre egiteko. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    Sinonimoak: iz.
    [etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. (Biol.) (Med.) involución (2) iz. (hed.) involución; regresión, retroceso
    fr (1) iz. (Biol.) (Med.) involution (2) régression, retour en arrière, retournement, revirement
    en (1) iz. (Biol.) (Med.) involution (2) regression, step backwards
    port (1) iz. (Biol.) (Med.) involução ƒ (2) involução

    “Inboluzioari” aurre egitera deitu dute sindikatuek Hegoaldean [Berria.eus, 2019-05-01)]

    inboluzio (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 10:07 pm on 2019/04/24 Permalink | Reply
    Tags: I   

    ipurgarbitzaile 

    adj. Lgart. Lausengaria. Hala usteko du, noski, ipurgarbitzaileen samalda azkengabeak, hitz zuri faltsua aho-beteka botatzen bestetan ez dakien jende modu horrek. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    ipur-garbitzaile (V-gip). “Adulador. Legutzallia zala esango dot, ez esatiarren ipur-garbitzallia, berba zatarra danetik” Etxba Eib. “Adulador, pelota” Elexp Berg. Kontra-maixua biarreratu zanian, laster juan jakon ipur-garbitzailleren bat kontuakin. SM Zirik 13.

    Sinonimoak: izond. beh.

    [lausengaria]: balakari, balakatzaile, ipurtzuri, koipetsu, lausengari, lausengatzaile, losintxari, zurikatzaile, zuriketari, zuritzaile, ferekatzaile Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. (herr.) lameculos; adulador, -a
    fr iz. (vulgaire) lèche-cul; flatteur
    en (vulgar, offensive) ass kisser; (slang) brown noser; (colloquial) sweet-talker; (formal) sycophant, flatterer, cajoler
    port iz. (vulgaire) lèche-cul; flatteur

    Hala usteko du, noski, ipurgarbitzaileen samalda azkengabeak, hitz zuri faltsua aho-beteka botatzen bestetan ez dakien jende modu horrek. (Hiztegi Batua)

    ipurgarbitzaile (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 10:50 pm on 2019/02/08 Permalink | Reply
    Tags: I   

    itzalgaizka 

    adb. Jas. Ezkutuka, isilean, gordeka. Ihesi itzalgaizka abiatzen da. Itzalgaizka ibiltze horiek. Itzalgaizka entzun. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    itzalgaizka (SP -> Dv, H, A).

    1. A escondidas, en secreto; disimuladamente. Bera bakharrik itzalgaizka, airatua, basatua eta idurikortua ibiltzen den. Ax 357 (V 237). Ihesi itzalgaizka abiatzen dela. Ib. 432 (V 281). Isillean eta itzalgaizka sartu izan ziran. Ol Gal 2, 4 (He ixilka, Dv amarruz, Ur ixiltxorikan, Ker ixillean, IBk isilka-misilka, Bibl gordezka). Suge otza belarrean itzalgaizka baitago. Ibiñ Virgil 40. v. tbn. Or SCruz 19. Zait Sof 41. (Tras gen.). Gure itzalgaizka barnera ez dedin. Zait Sof 49.

    2. “Sombra” Lar Sup. Tal vez se trate de una mala interpretación de los ejs. de Axular.

    3. “2. action de chercher à n’être pas aperçu, découvert; 3. subterfuge, dissimulation. Etzauzkit lakhet itzalgaizka horiek” H.

    Sinonimoak: adond. jas.

    [ezkutuan]: ezkutuan, ezkutuka, gordean, gordeki, isil-gordeka, sekretuan, ebaska Ipar., gordeka Ipar., sekretuki Ipar., isil-ostuka Bizk., altxapean Naf., altxapeka Naf., ezkutuki neol., estaliki Ipar. zah.(UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es adb. a hurtadillas, a escondidas
    fr adb. sur la pointe des pieds, discrètement
    en adb. stealthily, on the sly (informal)
    port adb. loc adv às furtadelas, às escondidas

    Ezkutuka eta itzalgaizka ibili nintzen harat eta honat.  [Lur bat haratago, Juan Mari irigoien]

    itzalgaizka (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 10:22 pm on 2019/02/02 Permalink | Reply
    Tags: I   

    irabiur 

    iz. Garia larrainean jotzeko tresna, soka batez loturik dauden bi makilaz osatua. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    irabiur (V-m-al, G-azp; Lar, Añ, H (V, G)), iyabiur (G-nav), irabirur (V-ple). Ref.: A (irabiur); Iz Als (iyabiurrak); Ond Bac (iyabiur).

    “Mallo de trillar” Lar y Añ. “Trilla, trillo” Añ. “Trillar: (c.) gariak irabiurraz […] jo” Ib. “Mango del mayal” A. Cf. Lar Cor 58: “El instrumento con que los golpean son unos que llaman mallos en Galicia y en vascuence tralluak, irabiurrak”. Cf. Ensayo 86s: “Para varearlos [los haces de paja] con un instrumento que llaman Yrabiurra, el cual se compone de dos palos […]”. v. idaur.

    Wikipedian (irabiur)

    • Irabiur, trailu edo idaurra, nekazaritzako tresna bat. Irabiurra, idaurra edo trailua laborea aletzeko nekazaritza-tresna tradizionala da. Elkarren artean uhalez edo katez loturiko bi makilez osatuta dago. Eskuarki bietako makilarik luzeena heltzeko erabiltzen da; laburrena, aldiz, eultzia edo lekaleak jotzeko.
    • Irabiur (arma): Erdi Aroan erabilitako arma. Irabiurra nekazaritzako tresna bat da, arma gisa ere erabiltzen ahal dena. Borrokarako, hain zuzen, irabiurraren bertsio konplexuago eta hilgarriagoak ere garatu izan ziren, non makilari lotutako mutur mugikorra metalezkoa edo punta zorrotzez hornitua, min eta zauri larriak eragiteko modukoa (ikus irudia).
    • Bola eta katedun irabiurra, arma gisa erabilitako irabiur mota horietako bat. Bola eta katedun irabiurra Erdi arotik Ernazimendura bitartean Europan gerran eta borroketan erabilitako arma hilgarri bat da, borrokarako irabiurraren bertsio bat, berau nekazaritzarako irabiur edo trailuaren bertsioa den bezala. Eskuz eusten zaion makila bat eta honi kate baten bidez lotutako punta zorrotzez osatutako bola bat dira arma honen osagarriak.

    Sinonimoak: iz.

        [garia larrainean jotzeko tresna]: trailu, idaur g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. mayal [instrumento para desgranar]
    en iz. flail
    port iz. crivo; (agricultura) mangual

    Amontar guziak ezpataz josi, eta burnizko narra orzdun-pean txeatuak izan ziran, garia larrañean trallatu edo irabiurtzen dan gisan. [Testamentu zarreko kondaira (1855), Francisco Ignacio Lardizabal] (Euskal Klasikoen Gordailua)

    irabiur (Wikipedia, by Paul Hector Mair)

     

  • Maite 10:18 pm on 2019/01/28 Permalink | Reply
    Tags: I   

    istil 

    iz. 1 iz. Lohia, lokatza. Istil eta lohi baizik ez den putzu handi batean. Atera nazazu istiletik. 2 iz. Putzua (zulo eta sakonuneetakoa). Istil bateko ura bezain geldi. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    istil (Lcc, SP, Arch VocGr, H), ixtil (G, AN-erro, L, B, BN, S; Dv), iztil (BN-arb). Ref.: A; EI 111. Etim. En último término, de lat. destillare.

    1. Lodo, barro; lodazal; (fig.) inmundicia, bajeza. “Cascarrias <caz->, istillak” Lcc. “Charco pequeño, fango” A. v. lohi, lokatz. Ahardi ikhuzia itzuli izan da istilera iraulzkatzera. Lç 2 Petr 2, 22 (He basan, Dv lohian, Ol, IBe lokatzetara, Ker lokatzatan, IBk lokatzetan). Athera nazazu istilletik. SP Imit III 20, 2 (Ch basa, Mst lohi). Ixtil puska bat haizala. Monho 110. Gerriraino ixtilez estaliak. Elsb Fram 83. Mihi pozoinatu batek ixtilean eta lohian ezarri zuen Jesusen espos garbia. Jnn SBi 73. Galtza ederrak dena ixtil eta lohi dituela. Barb Sup 46. Algar lagüntzez jeikiko gira, ixtiliala erorteko orde. Herr 14-7-1960, 3. Harri arteketan gaindi joan behar ginuelarik, Garbaltto, Besakuntze eta Xundako ixtiletan gaindi. Larre ArtzainE 99. v. tbn. Ixtil: HU Zez 15. JE Bur 95.

    “Ixtila bezen falsua (BNc), falso como el fango” A. Cf. infra (3). Ixtila bezen falsua, ustela. HU Eskual 9-10-1908, 1.

    (G, AN-gip-erro, L, B, BN, S; SP, VocBN, Gèze, H), ixtil (Dv, H), istilia (Lar, A (que cita a Humb)), iztil (S), txiztil (G-azp-bet), ziztil (G-to-nav, AN-5vill), eztil (B). Ref.: A (istil, txiztil, ziztil); EI 127; Izeta BHizt (eztil). Charco, charca. “Lac d’eau” SP. “Charca”, “regajal”, “reguero, de lo que se derrama” Lar. “Petite mare accidentelle formée sur le chemin par les eaux pluviales” VocBN. “Flaque” Gèze. “Nigarrez ixtil bat egin zuen” Dv. Arren bada ikhusazu ene nigar istilla. EZ Man II 36. Putzu ta istill bateko ura bezain geldi. Mb IArg I 284. Euriaren hur istiletan. Egiat 212. Odol istil. StPierre 16. Latsik eta istillik bage. Or Mi 101. Eliza-zola dena ixtila zen. Lf Murtuts 6. Kaleetako istilak. PPer Harrip 60. v. tbn. Mde Po 27. Erkiag BatB 197.

    2. (G-goi-azp ap. Gte Erd 171), ixtil, iztil (G-azp, L, BN, S ap. A), listil (Aq 465 (G) -> A), tistil (V-ple, G ap. A; Aq 465 (G)), txistil (Aq 465 (G)), txiztil (V-ger-ple-m ap. A). Gota, gotera. “Gotera” Aq. “Gota de agua que cae” A. “Ekazu ur-txiztil bat, egarriak ito bear nau-ta, traiga usted un poco de agua (una gota) […] Txiztilla ta txipristiña eztira bardinak: txiztilla jauzi egiten da, txipristiña barriz betik gora dator” Ib. Ixerdirik beiñ urtengo eztautsa / tistillik bere gorputzian. Ezale 1898, 117a. Istilla zeriokeon alderdi guztietatik tanga tanga. Ag G 128. Tan… tan… tan… / istill-otsak illunpetan. NEtx LBB 251. Txapa zarren bat buru parian / ixtilla zaiola. Uzt Sas 69.

    3. iztil. (Adj.). Corrompido. Cf. Zub 42: Bide ixtil eta lohitsuan, si ixtil no está por ixtiltsu. Bizizale zuhur eta geroago lehiatsuago batetik [aberastasunak gizona] eginez gozazale iztil bat. JE Ber 85.

    Falso. Zoin diren ixtilak eta ustelak [gobernamenduko gizonak], egosiak, barnean dutenaren gordetzaleak. HU Zez 109.

    Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

        [lokatza]: Ipar.basa, lohi, lokatz, baltsa Ipar., lupetz Bizk., parta Ipar. g.e.
        [putzua]: putzu, txongolo, potxingo Bizk.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. (Ipar.) lodo, fango, barro (2) iz. charco, charca, poza
    fr iz. boue, mare, bourbier
    en (1) iz. [lohia] mud (2) iz. [putzua] puddle, pool
    port (1) lodo, lama, barro  (2)  charco, poça

    Etxe aurrean zegoen istil bat ere ikus zitekeen, argiak bete-betean hartzen baitzuen. [Arima hilak, Nikolai Gogol / Jose Morales (Ibaizabal, 1998)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    istil (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 10:05 pm on 2019/01/23 Permalink | Reply
    Tags: I   

    izendapen 

    iz. Izendatzea. Herrien borondateak egin ohi du bere buruzagien izendapena. Euskaltzaindiaren mandatua eta izendapena du horretarako. Izendapen zerrenda. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    izendapen (Dv ->A).

    1. Nombramiento. v. izendatze (2). Errien borondateak egin oi du bere buruzagien izendapena. Vill Jaink 187. Txiki gelditzen dira / izendapen guztik. Insausti 339. En DFrec hay 4 ejs.

    2. Denominación. [Herrien] izendapen kontuan guztiok, han eta hemen, bateratsu ibil gaitezen. MEIG VIII 115.

    Sinonimoak: iz.

    [izendapen] : izendatze (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. nombramiento, designación; asignación (2) iz. denominación, nombre (3) iz. mención, cita (4) iz. (Erl.) preconización
    fr (1) iz. nomination, désignation (2) iz. dénomination, appellation (3) iz. mention, citation
    en (1) iz. [kargurako] appointment; nomination (2) iz. [izena] name
    port (1) iz. nomeação, designação; atribuição, designação (2) iz. denominação, nome

    Izendapen kopuruari begiratuta, bi film iritsiko dira faborito nagusi gisa 91. Oscar sariak emateko ekitaldira. Hamarna hautagaitza lortu dituzte bai Alfonso Cuaron zinemagile mexikarraren Roma-k, bai Yorgos Lanthimos zuzendari greziarraren The Favourite-k.  [Bi film hamarna izendapenekin, Ainhoa Sarasola (Berria.eus, 2019-01-23)]

    izendapen (Argazkia: boletia.com)

     

← Older posts

Newer posts →

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel