Gaurko hitza

Tagged: I Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:28 pm on 2019/01/10 Permalink | Reply
  Tags: I   

  istinga 

  iz. Aintzira lohitsua. Ik. zingira. Istingak idortu eta eguzkiak lurra pitzatzen duenean. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 istinga (V-ple-arr-oroz-gip, G; vEys, H), istingia (vEys, H), istingi (V-gip), iztinga (V-gip, G-azp; T-L), iztingia (V-gip), estinga (V-gip), eztinga (V-gip). Ref.: A; EI 127; Iz ArOñ (iztinga), UrrAnz; Elexp Berg (istingi).

  1. Pantano, cenagal; charca. “Lac” T-L. Aurrera biarrian / iztingan listuak. Ud 120. Istinga edo ur putzu txiki baten eta itsaso neurtezgarriaren artean dagon banaita. Etxeg EE 1883b, 552. Eguzkiak zingira, iztinga, iztoki, oxin eta ur geldietatik edoski ta zurrut egiten dauzan kutsu guztiak. Larrak EG 1959 (3-6), 204. Istingak idortu eta eguzkiak lurra pitzatzen duenean. Ibiñ Virgil 103. Istinga iritsi-ezinekora daramaten hutsune maltzurrak. MEIG IX 129 (en colab. con NEtx).

  2. (Lar, H). “Viscosidad” Lar.

  3. iztinga (-e G-goi). “Iztinge (G-goi) […] pasto que produce paperas a las ovejas” JMB At.

  2 istinga, istringa (AN-5vill), ixtinga (H), ixtringa.

  1. Freno. “Frein pour retenir les roues d’une charrette, d’une voiture” H. “Freno, istringa. Istringa eman, darle freno” (AN-5vill). Dautzuet ez zuela Paskualek aholku eta arralleria eskasik: “Ixtringa duk ez aski largatua!”. Larz GH 1959, 90. Orga auek, istinga bezela, zokote izeneko bi zur-zati zituzten. Garm EskL I 144.

  2. “Ixtinge, fuerza que hacen las vacas en las cuestas abajo para sujetar la presión del carro cargado” Asp Leiz.

  Sinonimoak: iz.

      [zingira]: idoi, lintzura, zingira, ihiztoka Ipar., inta Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. cenagal, pantano, lodazal
  fr iz. marécage, bourbier
  en iz. bog, quagmire; marsh
  port iz. lamaçal, lodaçal, pantano, (natural) pântano

  Istinga sakonean murgiltzen ari naiz, eta oinak non tinkaturik ez. Ur handietan nago sartua, eta korronteak narama.  [Elizen arteko Biblia, Askoren artean (Idatz, 2004)]

  

  istinga (Argazkia: correodelatarde.es)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:52 pm on 2018/12/17 Permalink | Reply
  Tags: I   

  itsasadar 

  iz. iz. Ibai bat itsasoratzen den lekua, itsasaldien eraginpean dagoena. Bilboko itsasadarra igarotzeko. Txingudi itsasadarrean. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  itsasadar (V-m-gip, L, BN, S; Lar, VocBN, Dv, H (s.v. adarra)), itxasadar (S), itxaso adar (Gèze). Ref.: A; Lh; Lrq (itxasadar).

  1. Ría, brazo de mar. “Embouchure d’une rivière sur la mer; littér. le mot itsasadar signifie branche de mer. Ce mot itsasadar s’emploie jusqu’au point où la marée monte” VocBN. “Portion de mer qui s’enfonce dans la terre, golfe, baie, crique” H. Portu itsasadar zuen [bat]. “Un golphe ayant rivage”. Lç Act 27, 39 (BiblE itsasadar). Ontzian sartuta, Betsaidaronz abiatzeko eta Jenesareteko itsas-adarra igarotzeko (Mc 6, 45). Lard 400 (v. tbn. 388). Itsasotik urruntxe zagon Bilbao, baño lurra urratu ta ibaia zabalagotuz, itsas-adar pollita egin dute. Bera EEs 1915, 229. Puska bi egiten da pasaia, itxasadar bat tartean dagoalako. EEs 1915, 105. Ondarroako itxas-adarrean dagon kaia. “Ría”. EAEg 18-2-1937, 1097. Itsaso asarrea zinan, edo obeki esan, itsasadarra, oraindik ez baikiñan itsaszabalera sartu. Or QA 48. Txingudi itsasadar oni begira. Alzola Atalak 88. Oria ibaia erdin dezula / itxas-adar baten eran. Insausti 67.

  Canal (de mar), estrecho. Bi isla handi dire eta ehun bat ttipi, itxaso-adar hertsi batzuez elgarretarik bereziak. Prop 1876-77, 85. Aiphatu eskola hortaz kanpo ditudan bertze biak, itsas adar batez bertze aldean ditut. Prop 1881, 151.

  2. “(V-m) acantilado o terreno en declive sobre el mar” A.

  3. “(V-m, G-to, AN), tifón, tromba marina” A.

  4. itxaso adar (AN-5vill). “Arco iris” JMB At 64.

  Sinonimoak: iz.

      [itsasartea]: itsasarte (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. brazo de mar, ría
  fr iz. (Geogr.) (Geol.) ria
  en iz. estuary
  port iz. braço de mar, foz

  Zerbeza pare bat hartu eta kanpora irten ziren, itsasadar gaineko petrilean jesartzera.  [Ragga-ragga dator gaua, Paddy Rekalde (Susa, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  itsasadar (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:16 pm on 2018/10/27 Permalink | Reply
  Tags: I, L ( 239 )   

  lazakeria 

  iz. Utzikeria. Bistan da badela han ere zenbaiten aldetik euskararen aldeko lazakeria edo alferkeria. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lazakeria. v. laxakeria.

  laxakeria, lazakeria. Negligencia. Agian ez diogu ondoko egunetan ahantzaraziko… sobera lazatuz. Lazakeria batere, batere ez doako girixtinoari! Herr 27-2-1958, 1. Bixtan da badela han ere zenbaiten aldetik euskararen aldeko lazakeria edo alferkeria. Larre ArtzainE 299.

  Sinonimoak: iz.

      [utzikeria]: utzikeria (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) laxitud, negligencia
  fr iz. relâchement, négligence
  en iz. laxity, laxness, slackness; negligence, malpractice
  port iz. lassitude, negligência

  Bistan da badela han ere zenbaiten aldetik euskararen aldeko lazakeria edo alferkeria. (Hiztegi Batua)

  

  lazakeria (Argazkia: elcorreo.com)

   
• 

  Maite 8:57 pm on 2018/09/26 Permalink | Reply
  Tags: I, O ( 147 )   

  oldarkor 

  adj.  Oldartzeko joera duena; ausarta. Bidean ez ibil gizon oldarkorrarekin. Urte horietan, Barojaren kazetari lanak bereziki oldarkor eta zalapartatsuak izan ziren. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  oldarkor (L ap. A; H), oldakor (Lar -> H (oldal-)).

  Osado. “Arrojado […]. Es muy atrevido, oldakorra da txit” Lar. Bidean ez ibil gizon oldarkorrarekin; beldurrez-eta zure gainera erorraraz detzan beraren asturugaitzak. Dv Eccli 8, 18 (Ol izugaitz, Ker ausarti, BiblE benturazale ausart). En DFrec hay 2 ejs. Agresivo. “Zakur, zezen oldarkorra, chien, taureau, etc. dangereux. Gizon oldarkorra, homme colère, toujours prêt à asaillir” H.

  Sinonimoak: izond.

      [oldarkoia]: erasokor, oldarkoi, oldartsu Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. osado, -a; arrojado, -a; impetuoso, -a; acometedor, -a; audaz
  fr izond. agressif, -ive ; impulsif, -ive
  en izond. impulsive, impetuous; audacious
  port izond. adj ousado(a), atrevido(a); impetuoso, -a; acometedor, -a; audaz

  Euskaraz egiteko eskatzeagatik erantzun oldarkorra salatu dute Azpeitiko tren museoan. [Nahia Ibarzabal @NahiaIbarzabal (Argia.eus, 2018-09-25)]
  

  

  oldarkor (Argazkia: argia.eus)

   
• 

  Maite 11:00 pm on 2018/09/22 Permalink | Reply
  Tags: I   

  idazkariorde 

  iz. Idazkariaren ordekoa edo laguntzailea. Idazkariordearen ardurapeko zereginak. Italiako Atzerri idazkariordea. (Hiztegi Batua)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. subsecretario, -a; vicesecretario, -a
  fr iz. secrétaire adjoint, sous-secrétaire
  en iz. (asistente) deputy secretary; (ministro) undersecretary
  port iz. subsecretário, -a; vice-secretário, -a

  Ustelkeria trama bat aurkezten duen heinean, aktore talde zabal batek parte hartu du. Protagonistaren rola, baina, Antonio de la Torrek antzeztu du. Manuel da bera, autonomia erkidego bateko idazkariordea. Inguruko kideek bezala, goi mailako bizimodua darama, eta politikagintzan karrera oparoa egiteko asmoa du. Une batean, baina, bere izena ustelkeria trama bati lotuta agertuko da hedabideetan. Bere alderdiak eta ustez lagun zituen horiek bazter uzten dutela ikustean, erori behar badu ez dela bera bakarrik eroriko erabakiko du. Etsi-etsian aurrera egin nahian jardungo du une horretatik aurrera.  [Ustelen erresumari argazkia, Ainhoa Sarasola (Berria.eus, 2018)]
  

  

  idazkariorde (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:23 pm on 2018/09/03 Permalink | Reply
  Tags: I   

  istape 

  iz.  1 iz. Izterren arteko bitartea. Ik. iztarte. Hainbeste hazi dituk laharrak, istapeetan ere sartzen zaizkiguk dagoeneko. Zezenak izan behar ditu izterrak eta belaunak biribilak eta istapea irekia. 2 iz. Urratsa. Ehun bat istapera gelditua zen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  istape (SP, H), ixtape (VocBN ->  A; Dv, H), istarpe (H), iztape (H), iztarpe.

  1. Espacio entre los muslos, espacio entre las piernas; entrepierna. “Espace entre les deux cuisses” VocBN. Ixtapea idekia [zezenak]. “Les jambes écartées”. Dv Dial 93 (Ip istartia). Botoin hori batek biltzen deie osoan, aitzinerat, ixtapeko galtza. JE Bur 26. Iztarpean su-burnia. Or Eus 280. Ezarri zure eskua nere iztarpean. Ol Gen 24, 2 (Ker istarpean; Urt ixterraren azpian, Ur isterraren azpian, Dv ixterraren gainean, Bibl azpiaren pean).

  2. (L, BNc ap. A; vEys), ixtape (VocBN, H), istarpe (vEys), iztape. Paso (medida). “Zeinbat istape dira hemendik harara?” A. Ehun bat ixtape egin-eta. HU Zez 58. Hogoi eta hamar ixtapez luze, ostatu bat gaitza. JE Bur 25. v. tbn. SoEg Herr 24-7-1958, 1 (ixtape). Pues, pues, aparta Satan / berrehun iztapetan (BN-baig). Satr CEEN 1969, 160.

  3. + iztarpe. (Adv.). A bajo pata (lanzar). v. ISTAPETIK, istapeka (3). Iztarpe ta pirrikan asteke egin du uko. Or Eus 34. Postura orri izena istape esaten zioten. BasoM 31.

  Sinonimoak: iz. Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [hankartea]: iztarte, hankarte beh.

      [urrats handia]: zangarte

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Ipar.) entrepierna, bragadura, horcajadura (2) iz. [neurria] paso
  fr iz. entrejambe, entrecuisse
  en inner thigh
  port (1) iz. entrepernas (2) passo

  Ongi zagok hortxe, dio Patxik kamioia begiztatu orduko, eta Martin giltzak sakelatik ateratzen ikusi duenean, bulegoan zain egonen dela esan eta errepidea zeharkatu du istape labur eta biziak eginez.  [Iragaitzaz -ilunbistan-, Pello Lizarralde (Erein, 2008)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  istape (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:14 pm on 2018/07/01 Permalink | Reply
  Tags: I   

  izerdi(-)uharretan 

  adb. Ipar. Izerdi patsetan. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  IZERDI UHARRETAN (BN-mix-lab). Ref.: A; Gte Erd 175. Sudando en abundancia. Ene gorphutza izerdi uharretan da. Laph 219. Izerdi uharretan izigarri bero zen labeteian. JEtchep 21. v. tbn. Elsb Fram 138. Barb Sup 74.

  Sinonimoak: adlag. Bizk.

      [izerdi-patsetan]: izerdi-patsetan, izerditan, izerdiz, izerdi-bitsetan Bizk., izertzan Bizk., izerdi-lapetan Bizk./Naf. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es empapado de sudor, sudando a chorros, sudando a mares
  fr suant à grosses gouttes
  en dripping with sweat; sweating buckets
  port encharcado de suor

  Ene gorphutza izerdi uharretan da. Laph 219. (Orotariko Euskal Hiztegian)

  

  izerdi(-)uharretan (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)