Gaurko hitza

Tagged: I Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 7:44 pm on 2019/12/20 Permalink | Reply
  Tags: I   

  irozgarri 

  iz. Euskarria, indargarria. Etxeari irozgarriak ipini. Egiaren irozgarri sendoa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  irozgarri. 1. (Lar→H). Apoyo, sustento. “Apoyo” Lar. “Arrimo” Ib. “Cargo de almas, animen kontua, irozgarria ” Ib. “Estribo de pared” Ib. “Apear algún edificio, apuntalarlo, irozgarriak, abeak ifiñi ” Ib. “Apeos, puntales, irozgarriak ” Ib. “Montar la artillería, sutunpak irozgarrietan prestatu ” Ib. Tellatuak alabaña ezin dautezke airean irozgarri gabe. AA I 362. Oen irozgarri edo pareteak bezala. AA II 253. Ama au [Eliz Ama] da egiaren irozgarri eta Koloma. Ib. 11. Zeñaren [apaiztokiaren] […] bukaera egokiak edertzen dabeen elizan txit asko; bai ta lagundu ere irozgarri sendo irmetzat. Izt C 57. Euskaldun onen irozgarria (apoyo). Iraola EE 1884a, 6. Ez luze, ez zabal, ez sakon, / baino or zaitut / guzi oien irozgarri. “Sustentando” . Or BM 30. Barka bekit ustea uste bezala, beste irozgarririk gabe, hemen azaltzea. MEIG I 255. Beste irozgarri bat ere bagenuke burubide honen aldeko. MEIG VI 193. 2. “(Adj.), qui se peut étayer, étançonner, appuyer, mantenir” H. “(Au fig.), qui se peut soufrir, endurer, supporter” H.

  Sinonimoak: iz.

      [euskarria]: euskarri, eusle, irozkai, makulu, sostengarri, sostengatzaile, sostengu, sustengu Ipar., arrimu Heg., bermagailu g.e., zutikai g.e., arrimugarri zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. apoyo, soporte (2) izond. capaz de sustentar
  fr iz. support, appui
  en iz. support
  port iz. apoio, sustentação

  Etxeari hormigoizko irozgarriak ipini dizkiote. #gaurkohitza

  

  irozgarri (Argazkia: ©Nelson Kon)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:04 pm on 2019/12/19 Permalink | Reply
  Tags: I   

  immunitate 

  iz. 1 iz. Biol. Mikrobio patogenoei eta toxinei aurre egiteko, organismoak duen berezko ahalmena. Txertoak ez du erabateko immunitaterik bermatzen, birusa oso aldakorra baita, baina arriskua gutxitzen du. 2 iz. Zenbait pertsonak edo erakundek legearen aurrean duten abantaila, zenbait kargu, betekizun eta zigorretatik libre uzten dituena; bereziki, zenbait parlamentarik dutena, legebiltzarraren onarpenik gabe auzitara eramatetik edo atxilotuak izatetik salbuesten dituena. Epaitegiak bertan behera utzi zuen atzo lehen ministroa babesten zuen immunitate legea. Washingtonek jakinarazi du Iraken dauden 172 segurtasun enpresek 2009an immunitatea galduko dutela, eta Bagdaden auzipetu ahalko dituztela. Kardinalgoa, epaitua izateko immunitatea alegia, 1618an lortu zuen; Valladoliden hil zen, 1625ean, auzitegietatik pasatu gabe.

  immunitate sistema, immunitate-sistema Organismoa mikrobio patogeno eta toxinetatik babesten duten zelula, ehun eta organoen multzoa. Kutsadurak hartz zuriaren immunitate sistema ahuldu omen du. (Hiztegi Batua)
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Med.) inmunidad (2) iz. (Zuz.) inmunidad
  fr iz. immunité
  en iz. immunity
  port iz. imunidade

  Junquerasek immunitatea zuen europarlamentari aukeratu zutenetik  (Berria.eus, 2019-12-19)]
  

  

  immunitate (Argazkia: EFE)

   
• 

  Maite 11:30 pm on 2019/12/12 Permalink | Reply
  Tags: I   

  indartu 

  iz. indartu, indar/indartu, indartzen || 1 da/du ad. Indarra hartu edo eman, indartsuago bihurtu. Ik. bortiztu; sendotu. Gaixoaldiaren ondoren, pixka bat indartu nintzenean. Baserrian hazia eta indartua. Zuhaitz mota hori lur garaietan ere ondo indartzen da. Lanak gorputza indartzen du. Haien itxaropena indartu eta sendotzeko. Nire osasuna indartzen dela holako toki batean. Ilunabarrak haizea dakar, indartuz doa gauean. Herri txikietan ere ingelesa indartzen ari da. 2 da/du ad. Gotortu. Dorrontsoro, beldurturik, Oñatin indartu zen eta Lizarragari adierazi zion Tolosari erasotzeko.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  indartu. (gral.; Lar, VocS 133, Añ, Dv, H). Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg (inddartu). Fortalecer(se), hacer(se) fuerte. “Fortificar” Lar. “Robustecerse, fortalecerse” A. “Restablecerse de una enfermedad o accidente” Etxba Eib. v. azkartu.

  Tr. Documentado sobre todo al Sur. Al Norte lo emplean autores del s. XX como J. Etchepare, Zerbitzari o Xalbador. En DFrec hay 119 ejs., todos, menos uno, meridionales.

  Anima tentazioen kontra indartzeko. CatBurg 38. Indartuko dira pasiño gaistuak, gogortuko da bijotza. Mg CO 110. Loikeriako erro gaiztoa gugan piztutzen, indartzen eta azitzen da. Gco II 39. Pozoiaren kontrako batekin alako moduan indartu zuen bere gorputza. Echve Dev 193. Konfirmetako eta indartuteko Bautismu Santuan artu gendun fedian. CatLlo 59. (v. tbn. fedean indartu Añ EL2 129) Fedia indartu nai / guk alegiñian, / sobra gutxi daukagu / gaurko egunian. PE 125. Piska bat indartu nintzanean, biotzaren erditik eskerrak emanaz. Apaol 58. Aserreak baketu, argalak indartu, gaixoari sendagarri onak emon. Ag AL 70 (v. tbn. G 142). Gorputza zelan indartuko da / jan-edan egin bagarik. Enb 194. Nehor ez, bera bizi zeno bere erakaspenez langile bat argitu eta indartu duen nausirik. JE Ber 68. Estadua bear ei da indartu, estadua eskubide guztien jabe oso egin. Eguzk GizAuz 106. Agintari izendatzeak, Guda Zaingoak indartu egingo ditu. “Revalidará” . EAEg28-4-1937, 1576. Berehala Amalezitak indartu ziren eta gaina hartzen hasi. Zerb IxtS 37. Guzia dezaket indartzen naunagan; indar nazazu, al dezadan. Or Aitork 282. Uste ori beste zio onek indartu egiten du. Zait Plat 11. Gerla denborako egoera gogorrak kasik itzali zuen nitan doi doia indartzen hasi su hura. Xa Odol 43. Eten gabeko euriarekin / urak zeuden indartuta. Uzt Sas 161. Ondarroan kirola indartzeko ipiñi zan bazkun au. Etxabu Kontu 153. Estomago aula daukanari indartu egiten dio. Ostolaiz 103. Zerbaitek indartu ninduen, egia-erran, ene beldur guzien gainetik. Larre ArtzainE 299. Ahulak ahula indar dezake. MEIG VII 172. v. tbn. VMg 11. LE Ong 24r. fB Ic I app. 3. Añ EL2 92. Izt C 114. Aran SIgn 35. Bv AsL 208. AB AmaE 342. Arr May 100. Itz Azald 160. Goñi 95. A Ardi VII. ForuAB 159. ForuAG 299. KIkV 115. KIkG 84. EusJok 17. ArgiDL 167. Jaukol Biozk 53. Alz Ram 56. FIr 140. EArzdi in Kk Ab II 6. Laux BBa 44. JMB ELG 63. Ldi IL 143. SMitx Aranz 101. Munita 141. Etxde JJ 195. NEtx Antz 33. Erkiag Arran 159. Basarri 41. And AUzta 117. Anab Aprika 63. Vill Jaink 7. Or in Gazt MusIx 40. MAtx Gazt 77. BEnb NereA 260. Ibiñ Virgil 33. Ataño TxanKan 107.

  Fortificar, reforzar (un sitio). Portugesai artu izan zien Ugarte Sakramentukoa […] eta indartu ere zeban Valparaisokoa. Izt C 474. Protegerse. Dorrontsoro, bildurturik, Oñatin indartu zan. Or SCruz 120. (Ref. al volumen de la música). Eresia tartetan indartu ta ixilduaz. NEtx LBB 195.

  Sinonimoak: ad.

      [indartsuago bihurtu]: azkartu, bortiztu, azkortu Bizk., indartsutu g.e., indarztatu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. fortalecer(se), robustecer(se), hacer(se) fuerte; reforzar(se) (2) da/du ad. (Arg.) reforzar
  fr da/du ad. (se) fortifier, (se) rendre fort, -e ; (se) renforcer
  en da/du ad. to strengthen, to fortify
  port ganhar força, fortalecer-se

  “Eremu ez-euskaldunean” eta “mistoan” euskara indartzeko aholkua eman du Europako Kontseiluak (Euskalerria irratia, 2019-12-12)

  

  indartu (Argazkia: euskalerriairratia.eus)

   
• 

  Maite 11:11 pm on 2019/10/28 Permalink | Reply
  Tags: I   

  intolerantzia 

  iz. 1 iz. Besteen ideiak edo jarrerak errespetatzen ez dituenaren jarrera. Indarkeriaren, arrazakeriaren eta intolerantziaren aurkako legea. Itsukeriaren eta intolerantziaren biktima izan direnak. 2 iz. Janari edo sendagai jakin batzuk onartzeko gaitasunik eza. Ik. jasanezintasun. Laktosarekiko intolerantzia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  Sinonimoak: iz.
  [etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. intolerancia (2) iz. (Med.) intolerancia
  fr (1) iz. intolérance (2) iz. (Med.) intolérance
  en iz. intolerance
  port (1) iz. intolerância

  Eta gero, inorantzia eta intolerantzia fede dituen gizarte honek, jakina, tolerantzia eta jakintza aldarrikatu behar inor nazkatzeraino. [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  intolerantzia (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:53 pm on 2019/09/23 Permalink | Reply
  Tags: I   

  ixi 

  interj. Bizk. Ixo. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 ixi. (V, G ap. A ), isi (V, G, L, R ap. A ), exi. (Interj. para pedir silencio).v. 1 ixo. Exi ene laztantxoa, exi . Acto 390. Isi, urlija dator. Astar II 147. Ixi, ene alabia. Ur MarIl 116. Ixiii, ama, ixiii. Otx 19. Ixi, ixi, ama-doillorkumea. (Cantar de Alostorrea). Or Eus 117 (en la vers. de Guerra CantAnt 48 ixill). Ixi! ixi! txo! txo! Osk Kurl 68. v. tbn. AB AmaE 154. Enb 163. Balad 195. Entzun, ikusi ta ixi, baketan nai badozu bixi.Otx 90.

  2 ixi. “(AN-gip), seto. Zutoi ta arbaztakin intakoa da ixia” A. v. 1 itxi (III , 2) .

  Sinonimoak:interj. Bizk.

      [ixo]: ixo, xo Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es interj. (B) ¡silencio!; chist
  fr interj. (B) silence!; boucle-la
  en interj. (B) (be) quiet!; shut up!
  port interj. (B) ficar quieto

  -Ixi! – agindu nion, harekin lehenengoz benetan haserre. [Kilkerren hotsak, Edorta Jimenez (Susa, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  ixi (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:50 pm on 2019/08/13 Permalink | Reply
  Tags: I   

  izarigabe 

  adj. Neurrigabea. Ontasun izarigabea. Haur baten zorion izarigabea. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  izarigabe (Dv, T-L). Inconmensurable, sin medida. “Qui n’a pas la mesure voulue, qui est sans mesure, démesuré” Dv. “Démesuré” T-L. [Salbatzailearen] amodio izari gabean. Lap 26 (V 48). Horrelakoa da Jainkoa ere, handia eta osoki izarigabea. Arb Igand 153. Zorion bethiereko eta izarigabean. Ib. 58. Jainkoaren ontasun izarigabea. CatJauf 122. [Jesu-Kristok] Jainko bezala eman dio bere heriotzeari merezimendu izari-gabe bat. Ib. 60. Haur baten zorion izarigabea! JEtchep 66 (v. tbn. 70).

  Sinonimoak: izond. Ipar.

  [neurrigabea]: amaigabe, amaigabeko, azkengabe, azkengabeko, baztergabe, baztergabeko, bukatugabe, infinitu, mugagabe, mugagabeko, neurrigabe, izarigabeko Ipar., askigabe jas., neurge g.e., fingabe zah., fingabeko zah., kabugabe Heg. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (Ipar.) desmedido, -a; desmesurado, -a; sin medida; excesivo, -a
  fr izond. excessif, -ive ; démesuré, -e ; immodéré, -e
  en izond. excessive
  port izond. descomedido(a), excessivo(a), desmedido(a)

  Finean eta funtsean, obra txiki erraldoi hau izarigabea da.  [Mikel Asurmendi / Argia, 2014-04-20] (Krikiken hemeroteka)

  

  izarigabe (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:52 pm on 2019/07/13 Permalink | Reply
  Tags: I   

  ikusnahi 

  iz. 1 iz. Ikusteko edo ezagutzeko gogoa. Ik. ikusgura; ikusmin. Ikusnahia pizten duten ikuskariak. Ikusnahi hutsal bat, ezagutze eta jakite izenez jantzia. 2 adj. Ikusteko edo ezagutzeko gogoa duena. Ik. begiluze; ikusbera. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ikusnahi, ikusi-nahi.

  1. Curiosidad, deseo de ver. Beste gizonen ikhusi nahirik ez ükheitia. Mst I 20, 6 (Ol ikusi nairik-eza). Mirapilliak edo ikusi-naiak asko galtzen ditu. Lard 44. Beti deitzen dute mirariak jendiaren ikus-naia. Bv AsL 102. Ageri da ez dakizula zer den basaren ikusi nahia. JE Bur 194. Jende-mordoska ugaria eraman zun ikusnaiak portualdera. TAg Uzt 133. Ikus-nai utsal bat, ezagute ta iakite izenez iantzia. Or Aitork 288. Ikusi-naia ba-geneukan, baño bertaratzeko usterik ez. Anab Aprika 37. + ekusi nai. Kuriostasunak eta lehen ez ikusiak ikusi nahiak daramatza. SP Imit IV 1, 8. Jangoikoa ekusi nai andiarekin. Mb IArg I 333. Bere alhaba ikhusi nahia zelarik beldürra beno azkarrago. Egiat 173. Ori ikus-naiez il nadin. Or Aitork 13. v. tbn. Ikusi nahi: Cb Eg II 206. Lg I 277. EA OlBe 17. Uzt Noiz 112.

  2. (Dv). “Désireux de voir” Dv. Ikusnaia nazan ezkero. Ezale 1897, 61a. Ikus-nai batzuk, kai-baztarrera, / ontziak dauden tokira. Or Eus 389. Hiri hartan bizi zen gizon aberats bat […], aspaldion Jesus ikhusi nahia. Lg II 216. Patriarkak hiltzen dire hura ikusi nahiak. Hb Egia 47. Bitoriak ikhusi nahia da. Laph 122. Etzen bazter ikhusi nahia. JE Bur 66.

  Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  iz. [ikusmina]: ikusmin, ikusmira, ikusgura Bizk.

  izond. [begiluzea]: ikusmin, ikusmira, ikusgura Bizk., begiluze, kurioso beh., ikusbera jas., kurios Ipar. zah., begi-luze

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. curiosidad, ganas/deseo de ver, ganas/deseo de conocer (2) izond. curioso, -a; deseoso de ver
  fr (1) iz. désir de voir, curiosité (2) izond. curieux, -euse ; désireux, -euse de voir
  en (1) iz. longing to see; curiosity (2) izond. [pertsona] curious, inquisitive
  port (1) iz. curiosidade (2) izond. curioso, -a

  Ikusnahia pizten duten ikuskariak  (Elhuyar hiztegia)

  

  ikusnahi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)