Gaurko hitza

Tagged: J Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 7:21 pm on 2019/08/04 Permalink | Reply
  Tags: J   

  judikatu 

  ad. judikatu, judika, judikatzen. (du) Zub. Epaitu, jujatu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  judikatu. Juzgar. Eztezazuela iudika, iudika etzaiteztenzát. Lç Mt 7, 1 (He jujatu). Berzeren zerbitzaria iudikatzen duana. Lç Rom 14, 4. Goganbehartu edo arinki iudikatu. Hm 195. Besteren jüdikatzian. Mst I 14, 1. Judikatu gabe kondenatu zaitue. Arti MaldanB 209. (BN-lab-arb, S; Foix ap. Lh). Ref.: A; Lrq. “Censurar, criticar” A. Asteko denbora iragaiten mündiaren jüdikatzen. Etch 304.

  Sinonimoak: ad. Zub.

  [epaitu]: ebatzi, epaitu, jujatu Ipar., juzgatu Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. (Ipar.) juzgar
  fr du ad. (Ipar.) juger
  en du ad. (Ipar.) to judge; to sentence
  port du ad. (Ipar.) julgar

  Judikatu gabe kondenatu zaitue. Arti MaldanB 209. (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

  judikatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:58 pm on 2019/05/02 Permalink | Reply
  Tags: J   

  jazarpen 

  iz. Jazartzea. Ik. esetsaldi. Hirurehun urtez Eliza hersturan bizi da; jazarpenik izugarrienak jasateko ditu. Juduen jazarpena. || eskola jazarpen, eskola-jazarpen Eskola bateko ikasle batek beste ikasle baten edo ikasle-talde baten aldetik tratu txar jarraitua, fisikoa nahiz morala, jasotzea. Barakaldoko eta Santurtziko udalek webgune berria aurkeztu zuten atzo, eskola-jazarpeneko kasuen aurrean biktimak aholkatzeko. || sexu jazarpen, sexu-jazarpen Norbaitek, beste norbaiti, bereziki nagusi batek mendeko bati, honek gogoko ez dituen sexu adierazpenak edo sexu eskaerak gogaikarri edo iraingarri zaizkion eran behin eta berriz egitea. Sexu jazarpenak helburu sexualak ditu, alegia, mesede sexual bat bilatzen da, nolabait esateko. Israelgo presidente ohia bortxaketa eta sexu jazarpen delituen errudun dela erabaki du Tel Aviveko Barrutiko Auzitegiak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  jazarpen (Dv, A).

  Persecución; ataque. “Persecución” A (que cita Dv Mt). v. jazarkunde. Dohatsu jazarpenak zuzenarengatik egartzen dituztenak. Dv Mt 5, 10 (Ir YKBiz 118 yazarpena; Lç persekutatzen direnak, He, Lg II 146 persekuzionea, HeH kalte, EvL, TB persekutatuak direnak, SalabBN persekuzionia, Ol esetsien, Leon gaizki erabiliak). Edozeñek […] bateko eun izango ditu mundu onetan yazarpenen erdian (Mc 10, 30). Ir YKBiz 352 (Ol (ed. 1958) y-, Or jazarpen; Dv jazargo, Ol yazarri, Arriand jazarrikaldi). Era orotako jazarpenak gaindituz –jendealdatze, presondegi […]. Mde Pr 234. Txakur bakar eta apal aren kaltezko jazarpena. Erkiag BatB 58. Auetatik aunitz, jazarpen eta zorigaitz aldiko beroz eta oñazez sortuak ditu. Gazt MusIx 63. v. tbn. Pi Imit I 18, 1 (yasarpen). En DFrec hay 7 ejs.

  “Action d’accuser” Dv.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [erasoa]: agresio, akometamendu, eraso, esetsaldi, esetsi, jaukimendu, jaukitze, pertsekuzio, atakada Ipar., bulta Ipar., jazarkunde Ipar., oldar Ipar., atake beh., hertsamen g.e., jazar g.e., jokada g.e., asaldu Ipar. zah.
  [atzemateko jarraitzea]: esetsaldi, esetsi, jazarkunde Ipar.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. persecución, embestida, agresión (2) iz. acoso (3) iz. (Kir.) [txirrindularitzan] persecución
  fr (1) iz. harcèlement (2) iz. répression, persécution
  en iz. persecution
  port (1) iz. perseguição, agressão (2) iz. acosso, assédio

  Bullyingari edo eskola jazarpenari aurre egiteko indar guztiak batzea ezinbestekoa da. #gaurkohitza

  

  jazarpen (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:47 pm on 2019/02/15 Permalink | Reply
  Tags: J   

  jagoletza 

  iz. Zaindaritza. (Hiztegi Batua)

  Orotariko EHiztegian

  jagoletza, jagolatza.

   Custodia, vigilancia. v. zaintza. Amagandik alde egin ebanik ona, ez dau mutillak orrelako txera ta jagolatza gozo samurrik izan. Erkiag BatB 198.

  Beste hizkuntza batzuetan Elhuyar eta Wordreference hiztegietan

  es  iz. vigilancia, guardia

  fr iz. gardiennage, surveillance, garde

  en iz. guard;  custody;  watch

  pr iz. guarda, custodia

  Elenarekiko ardura eta jagoletza zorroztuko zituen. Kartografien eta mikrobio narratiboen artean, AMAIA ITURBIDE (Maiatz, 2013) Orr.: 268

  

  jagoletza (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:29 pm on 2018/09/23 Permalink | Reply
  Tags: J   

  jeloskor 

  iz. 1 adj. Maite duen pertsonarekiko jeloskortasuna sentitzen duena. Senar jeloskor batek bere emaztea hil zuela. 2 adj. Bekaiztia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  jeloskor (B, S; SP, Chaho, Gèze, Dv, H, VocB). Ref.: A; Lrq; Izeta BHizt (y-).

  1. Celoso. “Jaloux” SP y Gèze. “Sujet à la jalousie. Jelos izan daite behin, bainan jeloskorra bethi da jelos” Dv. O Israeleko Iainko guziz bortitza eta arima fidelen maitatzaille jelozkorra. “Zelator”. SP Imit III 20, 3. Ezen ni nauk Eternal hire Iainkoa, Iainko borthitza, ieloskor dena. Urt Ex 20, 5 (Dv, Bibl bek(h)aizkor, Ur zelotsu). Samurra da bere kreaturen alderat; ordean denbora berean Jinko yeloskor bat da. Mih 98. Martxuan sorthiak (neskatilak) jeloskor eta desplazent izanen dirade. Mustafa 217 (ap. DRA). Aita jeloskor batek dizü kausatü: / zure ikhustetik, / gehiago mintzatzetik / hark nizü pribatü. ChantP 6. Jeloskorrik eztüzü eiheazaiñetan / ardüra kanpun tüzü kanpokuk eihean. Xikito 7. Senar jeloskor batek bere emaztea hil. Mde HaurB 38. Dena jeloskorra, nahiz ba zuen arrazoina ere. Segurrenik ezagutzen zukeen bere emaztea. Etchebarne 86.

  2. + jelozkor. Celoso, vigilante, preocupado. Bere estatuko ohoreaz ieloskor den alhargunak. SP Phil 422 (He 426 ardura duen). Zeinaren [bihotzaren] kastitateaz arima bihotzdunak paregabeki ielozkor baitire. SP Phil 261 (He 263 jeloskor).

  3. (S ap. Lrq; Chaho, H), deloskor. Envidioso. “Ombrageux” Lrq. Ieloskor izatu zen bere aizpa Leaz. Urt Gen 30, 1 (BiblE jeloskor jarri). Jeloskor naiz ezen zuentzat Jainkozko jelosia batez. He 2 Cor 11, 2 (Lç ielosi). Latin, español edo franses yeloskorrak / goibeldu, ahal guziz, eskaldun zaharrak. Hb Esk 5. Sinhesten ditutzu naski aphez eta gizon deloskor batzuek erraiten dituzten gezurrak eta zozokeriak. Almanaka Berria 1885, 14 (ap. DRA). Munduko jeloskorrak has bite, has, trufan. Ox 157. Bainan gero hara jeloskorrak haste. Etchebarne 126. v. tbn. Egiat 250. Etcham 208.

  Rival. Bi hiri [Erroma eta Kartago] yeloskorren harmadak non nahi. Hb Esk 26.

  Sinonimoak: izond. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [arduratsua]: Ipar. g.e.arduratsu, arretatsu, artadun, axolatsu, artatsu Ipar., adiguritsu Bizk., axolati jas., arduradun g.e., ardurati g.e., antsiatsu Ipar. zah., artaduri Ipar. zah., artos Ipar. zah., axolduri Ipar. zah.

      [bekaiztia]: Ipar.bekaizti, inbidiatsu, jelos, bekaizkor Ipar., inbidioso beh., ondamutsu jas., bekaitz zah.

      [jeloskortasuna sentitzen duena]: jelos Ipar. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. (batez ere Ipar.) celoso, -a (2) izond. (batez ere Ipar.) cuidadoso, -a, atento, -a (3) izond. (batez ere Ipar.) envidioso, -a
  fr izond. envieux, -euse ; jaloux, -ouse
  en (1) izond. jealous (2) izond. jealous, envious
  port (1) izond. (batez ere Ipar.) ciumento(a) (2) izond. (batez ere Ipar.) zeloso(a) (3) izond. (batez ere Ipar.) invejoso(a)

  Handik zortzi urtera, Paul hil egin dela jakingo du Abelek, eta haren hiletan berriro elkartuko da Mariannerekin. Harremanari berriro ekingo diote, baina horrek jeloskor jarriko ditu oso gertuko beste bi pertsonaia: Joseph (Joseph Engel), Marianneren semea; eta Eve (Lily-Rose Depp), Paulen arreba, gaztetxoa zenetik Abelekin maiteminduta dagoena. Umorea erabili du Garrelek lauren arteko harremanaren nondik norakoak kontatzeko. [Bi emakumeren aginduetara dabilen gizona, Ainhoa Sarasola (Berria.eus, 2018-09-23)]
  

  

  jeloskor (Argazkia: JON URBE / FOKU)

   
• 

  Maite 8:59 pm on 2018/03/17 Permalink | Reply
  Tags: J   

  jakintza 

  iz. 1 iz. Helburu jakin bat eta metodo berekia duten ezaguera sailen multzoa; horrelako ezaguera sail bakoitza. Ik. zientzia. Filosofia eta jakintza. Galileo aurreko gizona, jakintza berria sortu baino lehenagokoa. Jakintzaren muga estu zorrotzak zituen maite. Egungo jakintza. Jakintzaren adarrak. Jakintza ezkutuak. Erlijioen Kondaira: horra jakintza bat, sinesgabeek asmatua. 2 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Jakintza-arloan ari dena. Antze sailetik jakintza sailera. Jakintza motak. Nekez izango da gaur filosofiarik jakintza-oinarri sendorik gabe. Jakintza-lanak. Jakintza-liburuak. Lau gazte haiei jakintza-gai ororen ezagutza sakona eman zien Jainkoak (Ik. jakintzagai). 3 iz. Jakinduria. Euskal Herriaren jakintza. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian [mold.]

  jakintza (Lar, Añ, Dv (que cita a He)). Tr. Documentado por primera vez en Pouvreau; hay, por lo demás, muy pocos testimonios septentrionales. Al Sur su uso aumenta durante el s. XX, empleado sobre todo en guipuzcoano; antes lo emplean Mendiburu, Iztueta, Arana y D. Agirre (hay tbn. un ej. en JFlor). En DFrec hay 63 ejs. de jakintza y 3 de yakintza.

  Sabiduría, erudición; cultura. “Science, savoir” Dv.

  (V-gip ap. Etxba Eib; Lar, Añ, H). Ciencia; (menos usado) doctrina.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [zientzia]: zientzia, jakitate Ipar.

      [jakinduria]: jakinduria, jakite, jakintasun Ipar., jakitate Ipar., jakituria Bizk., jakiunde g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. ciencia, saber, erudición (2) iz. sabiduría
  fr iz. science, savoir, connaissance
  en (1) iz. science; erudition, knowledge, learning (2) iz. wisdom
  port (1) iz.  ciência,  saber, erudição (2) iz. sabedoria

  Animaren askatzea da yakintza edo kultura berezi bat sortzea. Ib. 166.   (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

  jakintza (Argazkia: Jakintza Ikastolaren 50. urteurrena)

   
• 

  Maite 9:15 pm on 2017/11/19 Permalink | Reply
  Tags: J   

  jondoni 

  iz. Ipar. Kristau erlijioko santu jakin batzuei aurretik ezartzen zaien hitza. Ik. san; done 2. Jondoni Joane eguneko sua. Jondoni Jakobe apostoluari eskainia. [Oharra: izen jakin batzuekin erabiltzen da; ik. Euskaltzaindiaren 125. araua]. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  jondoni (L, BN; Dv, H), jondone (L, BN-baig-lab, S; SP, Lar, Dv, H), endone (A), jandone (BN-ciz-arb-baig; H), jandoni (BN-ciz-mix), jaundane (H), jaundone (Lar, Añ, Dv, H, A), jaundoni (BN-baig; A), jendee (BN-arb), joandene (BN-mix), joandone, joandoni, jondane (BN-ciz-mix, S; Foix ap. Lh), juandane (BN-mix), juandene (BN-mix), juandone, juandoni (BN-mix-lab), jundane (BN-ad, S; H (S)), jundene. Ref.: A (jondane); Lrq (jondane); AtSac 25; Satr CEEN 1969, 81.

  Etim. De jaun + done (< rom. dom’ne).

  San (título antepuesto al nombre de un santo). “Al Señor San Martín, Iaun Done Martie” Gar IX, c. 2 8ss. “San” Lar y Añ. “Señor San Joseph, Jaundone, jondone Josepe” Lar. “Endone (R, arc), san, santo. Endone Mikel arkaingiuari” A. “Jondoni Joaneko euria, ogien galgarria (BN-baig)” Satr CEEN 1969, 81. Cf. “Víspera de Señor San Pedro” (1607) RIEV 1927, 154. Cf. tbn. Darric RIEV 1911, 19, que cita el fr. antiguo Monsieur-saint. En HerVal aparecen yandunaaniz (184), yondunaaniz (217) y yundunaaniz (236).

  Tr. Documentado sobre todo en autores septentrionales desde principios del s. XVII, entre los que, a partir de comienzos del s. XVIII, jondoni es la forma predominante. Tbn. se encuentra en Lazarraga (jandone) y en textos vizcaínos arcaicos (jaundone o jandone), en Larramendi (jaundone), CatBurg (jondone) y en algunos otros autores meridionales ya en el s. XX (Orixe, Lizardi, Erkiaga o Etxaide). En la tradición alto-navarra se encuentra en Beriayn y Lizarraga. Como señalan Harriet y Arradoy (SFran 14) se emplea generalmente con los santos más importantes o de mayor antigüedad o tradición; no faltan sin embargo ejs. como Jon Doni Maiorga (Barb Sup 16).

  Sinonimoak: iz.
  [jondoni] : San, Done (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (maiusk.) (kristandadeko lehen santuekin bakarrik) San, santo, -a
  fr (maiusk.) (Ipar.) saint [titre]
  en (maiusk.) (pertsona-izenaren aurretik) Saint
  port são; santo(a)

  Jondoni Joanes Batixta, pitz bedi su farrasta! [Naturaren mintzoa, Pello Zabala (Alberdania, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)
  

  Jondoni Petriren parrokian gertatu zen!

  

  jondoni (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:54 pm on 2017/08/03 Permalink | Reply
  Tags: J   

  jorrail 

  iz. Apirila. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  jorrail.

  1. Marzo.  Martxoa edo Ior[r]ailla. EZ Eliç XXIV.

  2. (V-arrig, AN-erro; Lar, Añ, Lecl (y-), Dv (V, G), H), jorril. Ref.: A; EI 312. Abril. “Avril” Arch Gram 9. “(V?, G?, AN-erro), abril” A (la fuente de las referencias V y G es probablemente Duvoisin). v. apiril. Aphiril edo jorrillaz geroztik. Prop 1906, 249 (sg. DRA; la ref. es incorrecta). Jorrail ederreko asteazken baten. Ag G 42. Jorralleko / azken-aldian. Enb 168. Yorraileko egunargitzeak. Or Mi 128. Yorraillaren 15gnerako. Ldi IL 151. Jorraillaren ogeitazortzi garreneko Oroaginduak beteaz. EAEg 5-6-1937, 1769. Iorraila zen, ain zuzen, lur-lanetan asteko illabetea. Ibiñ Virgil 81. Jorrailaren zazpian. Ardoy SFran 68. Jorrailean negu, laborariak: gaixo gu. EZBB II 22. En DFrec hay 8 ejs. de jorrail. v. tbn. BOEl 226. Prop 1906, 120. Urruz Zer 127. EEs 1918, 83. ForuAG 279. Garit Usand 45. GMant LEItz 59. Itzald II 123. Inzag RIEV 1933, 413. SMitx Aranz 256. NEtx Nola 39. Gand Elorri 32. Auspoa 39, 14. Uzt LEG II 261.

  Laister arditan Jorra-illa da. “El mes de la escarda (abril)”. Or Eus 220.

  (Modo de referirse a cada año). Emezortzi jorrill zituen aur bat. Otag EE 1881b, 60. Bixitzak / ostuten daustaz jorrallak. Laux AB 35.

  Amasei jorraildun neskatxa. Laux AB 72.

  3. (G-azp ap. EI 313). Junio.

  Sinonimoak: iz.

      [apirila]: apiril  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es abril
  fr avril
  en April
  port abril

  Amasei jorraildun neskatxa. Laux AB 72. (OEH)

  

  jorrail (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)