Gaurko hitza

Tagged: K Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:41 pm on 2020/01/09 Permalink | Reply
  Tags: K   

  kibizta 

  iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, kibizta-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. begizta]. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kibista. (V-ger, G-azp-goi-to-bet ap. A (s.v. kibil)), gibesta (V-gip ap. Iz ArOñ ). Lazada; nudo. v. begizta, kibizto. Eta soka bati kibistea egin da, desesperaturik, urkau zon bere burue. (Mt 27, 5; G-goi) Otag in BOEg 2848. Animen alde an ekin zion / gau ta eguneko lanean, / iru kibistatiko kordoia / jantzirik bere soñean. Basarri Auspoa 55, 37. Kibistaren diztirarik-eza. “La falta de brillo del entrelazo” . MEIG IX 122. (en colab. con NEtx) Alde honek, agian, antzinateko urruti-lokarri baten kibista zekarkidan. Ib. 139.

  Sinonimoak: iz.
  

  [kibizta] : begizta,  txori, begiten, txibista

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. lazada, lazo
  fr iz. nœud, laçage
  en iz. bow, bowknot
  port iz. laçada, laço

  Gosari orduan mizkin, oso garaiz abiatu da gorbata berdearen kibistari estutu bat emanda.  [Bada, Andoni Egaña (Berria, 2020-01-09)]
  

  

  kibizta (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:51 pm on 2019/11/30 Permalink | Reply
  Tags: K   

  kordokatu 

  ad. kordokatu, kordoka/kordokatu, kordokatzen 1 da/du ad. Kordoka dagoena bere oinarrietan higitu; kordoka jarri. Jauregia zimenduetaraino kordokatua da. 2 da/du ad. Irud. Atsekabeek osasuna kordokatu diote. Zure beldur santuan kordokatu gabe egon nadin. Ezin kordokatu zuten haren xedea. Ezin kordokatuzko fede batez. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  Sinonimoak: ad.  (Adorez Sinonimoen Hiztegia)
  

  1. lokatu, kolokatu, kolokan jarri. Ant. irmo jarri.
  2. kulunkatu, zabunkatu, junpatu, zarabandatu.
  3. durduzatu, zalantza egin, durdurikatu, duda-mudatan egon, zalantzan egon

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es ad. da/du ad. (Ipar.) agitar(se), conmover(se), tambalear(se)
  fr ad.
  en ad.
  port ad.

  Haizerik handienak ere ez du etxe hori kordokatuko. (Elhuyar hiztegia)

  

  kordokatu (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:16 pm on 2019/10/31 Permalink | Reply
  Tags: K   

  kalabaza 

  iz. Heg. Kuia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kalabaza.

  1. (V-gip, AN-egüés-ilzarb-olza, Ae, Sal, R; Lcc, Lar, Añ, Lcq 91), kalabaz, kaalauza (AN-5vill). Ref.: Bon-Ond 150; VocPir 693; CEEN 1969, 219; Elexp Berg. Calabaza. Kalabazak denboraz / dakarren loriak, / enamora dezake / aren koloriak (Hernani, 1847). ETZ 236. Ango aragiak, arraiak, baberrumak, kalabazak, porruak, tipulak, eta baratzuriak gogoratzen zitzaieztela. Lard 87. Asi zitzaion Jenobeba bere kalabaz puskara esnea jatzitzen eta abereak batere uzkurtasun gabe kalabaz aiek esnez betetzen utzi zion. Arr GB 45. Merkhatu egunetan saltunen kalabazetarik hartzen dute eta erematen berek behar dutena. Prop 1906, 93. Salgei eukozan baserritar batek kui edo kalabaza ori andi bi. Kk Ab II 117. Artoa eskas, ta kalabaza jaki, / gu nola bizi geran Jaungoikuak daki. Or Eus 370. Kurkubita da kalabaza txiki bat. And AUzta 39. Etxeko soluan artu dogun kalabazia. Gerrika 275. En DFrec hay 3 ejs. de kalabaza. v. tbn. JanEd II 138. Bilbao IpuiB 118. –Zer ondasun, Don Anjel? –Berriz ere D[on] eta kalabaza erria.Apaol 34.Ala bada, sar dedilla kalabazan; eta, ala ez bada, agertu dedilla Bitoriko plazan. (Eztabaida buka dedin esan oi da). EZBB I 29. Ezin dezaket geiago idatzi gertakizun orretzaz. Ala bazan, ez bazan, sartu dedilla kalabazan. BAyerbe 130.

  2. Calavera. Beste batzuek jaten zuten gizonen kalabazareki egiñikako kazoletan akordatziagatik jatien ere eriotzas. (Lakuntza, 1838). ETZ 233.

  3. (V-gip ap. Elexp Berg ). Calabaza, suspenso. Cf. KALABAZA(K) EKARRI. Bildur zan oporraldi luzeak ondatuko othe zioten, libururen bat udan ikasteko utzirik kalabaza batez. Osk Kurl 203. Ez pentsa nik kalabazak dotriñan bakarrik artzen nituela. Zendoia 44. Rechazo, negativa, calabaza. Cf. KALABAZA(K) EMAN. Alperrik gogoratu / gaztetako gauzak, / lengo laztanen ordez / orain kalabazak. BEnb NereA 233. Tabernako neskak, berriz, kontu asko ta kalabaza ugari. BBarand 83. Jende-klase orrentzat / bazuan [neskak] afana, / bestearentzat pronto / kalabaza bana. Insausti 314. v. tbn. Zendoia 44.

  Sinonimoak: iz. Heg.

      [kuia]: kuia (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Heg.) h. kuia calabaza, calabacera (2) iz. (Heg.) [fruitua] h. kuia calabaza (3) iz. (Heg.) (lgart.) calabaza, penco, cate, suspenso
  fr iz. (Heg.) h. kuia citrouille ; courge ; calebasse ; potiron
  en iz. h. kuia pumpkin
  portiz. abóbora

  Itzalitako kalabazak piztera goaz! gaubeltza.eus

  

  kalabaza (Irudia: gaubeltza.eus)

   
• 

  Maite 10:38 pm on 2019/10/30 Permalink | Reply
  Tags: K   

  kirastu 

  ad. kirastu, kirats/kirastu, kirasten 1 da ad. Usain guztiz txarreko bihurtu. Hatsa kirastu zaio. Usteldua eta kirastua dagoen bekataria. 2 du ad. Usain guztiz txarra bota. Hilen gorputz ehortzigabeek bazter guztiak kirastu zituzten. 3 du ad. Ipar. Mindu, samindu. Holako egitateak kirasten baizik ez ditu bihotzak. 4 (Era burutua izenondo gisa). Lazaro, lau eguneko hil kirastua piztu zuenean. Usain kirastua. Arranoak haragi kirastura bezala. Aho kirastuaz. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
  

   [usain txarreko bihurtu] ad.: usaindu Ipar., atsitu Bizk., urrindu Ipar./Naf., urrindatu Ipar. g.e.

   [atsitu] izond.: kiratsu, urrintsu, kirasdun Ipar., atsitu Bizk., hats g.e., kirats Ipar. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. volverse maloliente/fétido/hediondo, volver maloliente/fétido/hediondo; heder, apestar (2) da/du ad. (Ipar.) afligir(se), amargar(se), apenar(se) (3) du ad. apestar, corromper
  fr (1) da/du ad. devenir fétide, devenir puant, -e ; puer, (s’)empester (2) da/du ad. (s’)affliger, faire de la peine (3) du ad. empester, corrompre
  en (1) da/du ad. to stink out, to reek; to become stinky/smelly/foul-smelling (2) da/du ad. [mindu] to hurt, to sadden, to upset
  port (1) da/du ad. feder (2) da/du ad. (Ipar.) penalizar-se, ter pena, afligir-se (3) du ad. corromper

  Usain kirastu bat uzten du bazterretan.  [Azken tranbiaren itzala, Jose Inazio Basterretxea, Elkar, 2011] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  kirastu (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:51 pm on 2019/10/29 Permalink | Reply
  Tags: K   

  kuma 

  iz. Batez ere Bizk. Sehaska. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 kuma. Etim. De lat. (o rom.) cuna . En las formas kuma, kuba, se ha restablecido la oclusión oral, tras pérdida de -n- , con las labiales m y b , tras u . La palatal ñ en suletino es necesariamente posterior al paso de u a ü .
  1. (V, G-goi, AN-araq; -ea det., Aq 815 (G), Añ (V), -ia det., Mg Nom 68), guia (Lcc), kua (AN-ulz, Sal), kuba (AN; Aq 1059 (AN)), kuia (-ui G-goi, -uixa G-nav), kuina (S; Lecl, Chaho; k(h)üña S; Gèze, H, kh- Arch Gram 10, Chaho, H), kuna (AN-larr-5vill-araq-ulz-erro, Ae, Sal, R; -ea det., Añ (V)). Ref.: VocZeg 286; A (kuma, kua, kuba, kuiña, kuna, khuña); EI 385; Lrq /khün’a/; Echaide Nav 197; Iz ArOñ ; Etxba Eib ; Elexp Berg. Cuna. “Cuna de niño, segian guia ” Lcc. Beste Moisen bat, kumareanik / gizonau egon da señaladurik. EgiaK 86. Khüña bat ohatzeko ükhen gabe. Bp II 19. Kumearen ordeaz daratza pesebrean. Acto 367. Ikusirik Seintxuba / zelan kuman datzan. Iraultza 169. Bere kúna jaiótzean, ganbéla. LE Ong 47r. Establia batetan sorthurik, khuna batetan ezarria. CatLoi 120. (ap. DRA, s.v. kuña) Ni khüñati marrakaz, beinian gosia. Etch 172. Hanitzetan, ahozpeturik ene khuñara, ene boztarioaz irriz ari izan zira. Arch Gram 45. Zugaitik ume biurtuta egon zan kuman. Ur MarIl 114. Kumatik artutakuan. AB AmaE 164. Jesüs haurraren lehen khüna. Ip Hil 101. Seaskan edo kuman ipiñi eik geure laztan ori. A BeinB 46. Khuñatako, lastoa berbera. Menditte “Eguberriko kantika bat” (ap. DRA). Umia kuman eukitzen eben. And AUzta 75. v. tbn. Khüña: Chaho AztiB 10. UNLilia 18.
  Lugar de nacimiento. Bertsolarien kunen jaio ta / bertan pozez azikoa. FEtxeb 88.

  2. Torno, cabrestante. ” Khüña (S; Foix), treuil” Lh. KUMA-EGILE. Fabricante de cunas.Khüña egile aski bai behar lizate. Xikito 8.

  2 kuma. (kh- Dv→A). Sopor. “Assoupissement” Dv. “Sueño” A. v. lokuma. Alferkeriak ekhartzen du khuma, eta arima nagia gosez egonen da. Dv Prov 19, 15 (Ol logale, Ker logura, BiblE lozorro). Huna non ez den, ez khuman, ez lotan sarthuko Israel zaintzen duena. Dv Ps 120, 4. Hordituren ditut, khumara eror eta bethiko loan sar ditezen. Dv Ier 51, 39.

  Sinonimoak: iz. Bizk.

      [sehaska]: sehaska, ohako Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (batez ere B) [sehaska] cuna (2) iz. Ik. kume
  fr iz. berceau
  en iz. cradle
  port iz. cunha

  Kuma hutsik topatu zuten.  #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 9:06 pm on 2019/10/05 Permalink | Reply
  Tags: K   

  kapable 

  iz. (L, BN eta GN) 1. Ardiak lepoan daraman zintzarria. 2. (hed.) Pertsona berritsua, txotxoloa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kapable.

  Tr. Documentado en autores septentrionales ya desde Leiçarraga. La forma kapaule se encuentra en pastorales suletinas. En DFrec hay 3 ejs. de kapable, septentrionales.

  1. (B ap. Izeta BHizt ; Urt II 221, Chaho, Éléments de grammaire basque, dialecte souletin, suivis d”un vocabulaire basque-français & français-basque (1873). ‘”>Gèze), kapaule. Capaz (de hacer algo). ” Kapable da, il est capable de…” Lf Grammaire basque (1944). “>Gram 125. ” Etzara hortako kapable ” Izeta BHizt. v. kapaz. .  Gure haragia eta odola eztiradela kapable ez abastant hire Resumaren heretajez poseditzeko. Lç Ins A 3r (v. tbn. F 5v y F 6v). Adoratzen zaitut kapable naizen humilitate eta errespetu gustiarekiñ. Eguia Catholicac (1686). “>Gç 118. [Jaun Errotorari] baitagoko jujatzea nor den hartako gai edo kapable. Bayonaco Diocesaco Bi-garren Catichima (1733). “>CatLav 266. (V 133) Nor izanen da gai eta kapable haiña enganiotik atheratzeko? He Gudu izpirituala (1750). “>Gudu 65. Errendatzen derizüt homajerik barnena zointzaz ene bihotza kapable beita. Andere Dona Maria Scapulariocouaren confrariaco bulla […] eta maniac edo chediac (1780). “>Mercy 22. Jinkuaren ezagützeko eta maitatzeko kapable dena. Catichima […] Laneufville Aquiceco Jaun Apezpicu […] Ohoregarriaren manuz araimprimatia (~1780). “>CatLan 31. Erreflexionerik bothitzenak eta kapableenak Arimen Jainkoaganat altxatzeko. Guiristinoqui bicitceco eta hiltceco moldea (1784). “>Brtc 3. Kapable dela eta suhable afera horri ihardesteko. Revol 152. Kapaule balin bagira / zier zerbütxü errendatzera. La tragérie de Charlemagne. Pastorala (~1800). B. Oihartzabal (arg.). “>Xarlem 1434. Jauna nihaurganik enizala kapable deus hunik egiteko zure sokorria gabe. Uskara Libru berria (~1837). “>UskLiB 66s. Gure bihotzen honkitzeko kapable diren erreflekzioniak. Ib. 63. Zeren ezkütüzü kapaule / deus ere erraiteko. Sainta Catherina pastoralaren XIX mendeko bi eskuizkribu. A. Loidi (arg.). “>SaintaCath 355. Bere phartiaren kapaule <-aou-> thirazale. Pastoral Pantzart (ap. ASJU 1989, 573n). Gure baitharik ez ginen kapable estatu hartarik atheratzeko. Meditazioneac urtheco ebanjelioen gainean (1840) liburuari dagokio. “>Jaur 147. Gure konbentzitzeko eztira kapable. Bordel bertsularia. J. M. Satrustegi (arg.). “>Bordel 120. Ilobak handitzen ari zirelarik behatzen zuen zoinek erakusten zuen artzaingoko gosturik hoberena […]. Hiru mutiko gehienak, etzazkon iduritu […] kapable zirela. Mendekoste gereziak eta beste (1963). “>JEtchep 53. Arrotzak etxean izaki ta hetaz arta hartzeko ez kapaule. Herr 17-8-1961, 4. Orain pentsazu kapable bazera, / zenbat dan nere adiña. InMattin 73. Bera ez duk kapable lan heien egiteko. Erramun harginaren oroitzapenak (1989). “>Etchebarne 90.

  2. (Sin complemento). Capaz, apto, apropiado, hábil. ” Kapablea da, c’est un homme de valeur” Lf Grammaire basque (1944). “>Gram 125. ” Gizon kapablea eta aski azkarra ” Izeta BHizt.
  Apez aprobatuari edo kapableari kofesio osoa egitea. Debocino escuarra, mirailla eta oracinoteguia (1635). Harizmendik asko aldatutako argitalpenak ere badaude (~1640, ~1690). “>Harb 32. Hura düzü segürki / mündüko kapaulena. Sainta Catherina pastoralaren XIX mendeko bi eskuizkribu. A. Loidi (arg.). “>SaintaCath 356. Ni balinbaninz andere zunbat bezala kapable / zurekila konbersatzera, jauna enüke herabe. ‘Instruit comme certaines’ . L”oeuvre poétique de Pierre Topet-Etchahun. J. Haritschelhar (arg.). ‘”>Etch 542. Kapablea den gizona obretarik ageri. Xa Odolaren mintzoa (1976). “>Odol 157. Senpere ez zen gero nola nahiko parrokia, bainan Lapurdiko hautuenetarik bat, aspaldidanik kapablenez dohatua. Lf Euskal literaturaz (1935-1984). “>ELit 288. Izaten ahal baniz behin ere / zure eretzian kapable, / egin ahala eginen deizut / zuri beti ere. AstLas 35.

  Sinonimoak: izond. Ipar.

      [kapaza]: kapaz Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (Ipar.) capaz
  fr izond. (Ipar.) capable
  en izond. (Ipar.) capable, able
  port izond. (Ipar.) capaz
  

  Ez naiz kapable deus onik egiteko.  (Hiztegi batua)

  

  kapable (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:31 pm on 2019/09/24 Permalink | Reply
  Tags: K   

  kargugabetze 

  iz. Norbait kargutik kentzea. Legebiltzarrak abiaturiko kargugabetze prozesua gelditzeko saioa egin zuen presidenteak. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.
  

  [kargugabetze] : kargutik kentze (Elhuyar hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. destitución, cese
  fr iz. destitution, renvoi
  en iz. dismissal, discharge
  port iz. destituição,

  Legebiltzarrak abiaturiko kargugabetze prozesua gelditzeko saioa egin zuen presidenteak. (Hiztegi Batua)

  

  kargugabetze (Argazkia: New York Times)