Gaurko hitza

Tagged: M Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:23 pm on 2021/04/24 Permalink | Reply
  Tags: M   

  martxantera 

  iz. Baserritik hirira produktuak eramaten dituen emakumea.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  martxantera.

  1. martxandera (V-arr ap. Totor Arr ). “Mujer que lleva productos del campo a la ciudad” Totor Arr. Esne-saltzaille, merkatari-baserritarrak, eleizpeko martxanterak. Alzola Atalak 139.

  2. “Salsera, brujilla. […] Aidian erabiltzen dau anaia martxantera orrek” Elexp Berg.

  Beste hizkuntza batzuetan (Orotariko Euskal Hiztegia eta Google Translate):

  es Mujer que lleva productos del campo a la ciudad
  fr Femme qui transporte des produits de la campagne à la ville
  en Woman who carries products from the countryside to the city
  port Mulher que transporta produtos do campo para a cidade

  Testuinguruan

  Durangoko Andra Mari elizpean egoten ziren emakume saltzaileak martxanterak dira. Gozokiak, jostailuak eta umeentzako beste hainbat gauza saltzen zituzten. Belaunaldiz belaunaldi, ofizioaren eta afizioaren lekukoa alabei transmitituz, 60 urte baino gehiago egon dira bertan. Joan den igandean, Durangoko Udalak antolatuta, omendu egin zituzten orduko saltzaile denak. [Durangoko historiaren lekukoak, Maialen Arteaga (Bizkaiko hitza, 2021-04-23)]

  

  Durangoko #martxanterak, @MaialenArteaga I @BizkaikoHitza. @euskaljakintza #gaurkohitza rako egokia iruditu zait.https://t.co/ga6EEMviYs

  — Marijo Deogracias (@desplazatua) April 23, 2021

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:16 pm on 2021/04/11 Permalink | Reply
  Tags: M   

  mamikatu 

  du ad. mamikatu, mamika, mamikatzen ||Ipar. Birrindu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  mamikatu. Destrozar, hacer trizas. v. mamitu (2). Urde xerria! […] Zangoaren azpian mamikatzen ahal bahut!… Leon GH 1934, 306. Hau (Durruti) begitartea ilhun, pilota iduri mamikatu behar zuela eskuetan, othoitz batean bezala. Gazte 1958 (Dic.), 8 (ap. DRA).

  Sinonimoak: ad. Ipar.

  [birrindu]: alferrik galdu, apurtu, arraskatu, birrin-birrin egin, desegin, desolatu, errautsi, hauts bihurtu, hauts egin, hondatu, porrokatu, suntsitu, trimin-trimin egin, triskatu, triskilatu, zatitu, zehatu, zirpildu, andeatu Ipar., arrabaskatu Ipar., aurritu Ipar., barreiatu Ipar., deboilatu Ipar., funditu Ipar., gaizkitu Ipar., partekatu Ipar., porroskatu Ipar., sakailatu Ipar., xehakatu Ipar., xehatu Ipar., zatikatu Ipar., zirtzikatu Ipar., banatu Bizk., birrindu Bizk., laskitu Bizk., lorrindu Bizk., trimindu Bizk., zuzitu Bizk., abarrikatu Naf., izorratu beh., galetsi jas., abarrakitu g.e., atarratu g.e., triska egin g.e., arrasatu zah., arrazatu zah., destruitu zah., narriatu zah., puskakatu Ipar. g.e., bilakatu Ipar. zah., partaiatu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. (Ipar.) deshacer(se), hacer pedazos, desmenuzar, rallar, triturar, destrozar, destruir, hacer(se) añicos
  fr ad. démêler, écraser, émietter, râper, écraser, déchiqueter, détruire, briser
  en ad. unravel, smash, crumble, grate, crush, shred, destroy, shatter
  port ad. esmiuçar, esmigalhar, triturar, esmagar, destruir

  Testuinguruan

  Mugikorra mamikatu du. #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 10:52 pm on 2021/04/06 Permalink | Reply
  Tags: M   

  maitazarre 

  iz. Jas. Maitasuna. Euskal Herriarenganako eta, bereziki, Nafarroarenganako maitazarrea izan zuen gidari bere jarduera politikoan.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  maitazarre. (H (+ -th-)), maitasarre (A, que cita a O), maitatzarre, maitesarre (T-L) Amor. “Dilection- T-L. La forma maitasarre que Azkue atribuye a Oihenart es en realidad (según el sistema ortográfico de éste) -zarre. Nik, supertuz, / badut gertuz / maitazarre zugana. O Po 3. Alako sukar ta maitasarre goria. Ol Imit IV 14, 2 (SP amorio, Mst amurio, Pi maitasun). Gizasemien biotzetan alkarganako maitasarre edo. karidadea biztu. Eguzk GizAuz 189. Zugana anpatu arte euskal-maitazarre! SMitx Aranz 36. Yaubek Berak aiekiko maitasarrez ta adeiberaz yarein, eraiki ta eraman ditu. Ol Is 63, 9 (Dv maithakunde). Eta oiñetan auspez, oro maitasar. Gea “Iturria” (ap. DRA). Gure maitasarreak eta bearkiak eskatzen dutenez. Amez Hamlet 22. Gurasoa semearengana baño maitatzarre itzaltsuagoz. Or in Zait Plat 154. Maitasarrea deutsa mutil oneri. Erkiag BatB 182. Apari pozgarri maitasarrean. Gazt MusIx 187. Aren maitasarrea orduoro geitzen zait. Ibiñ Virgil 64.

  Sinonimoak: iz. jas.

  [maitasuna]: askonahi, maitasun, maitatze, nahitasun, amodio Ipar., askogura Bizk., onerizko jas., amore g.e., maitakuntza g.e., maitantza g.e., onerizte zah., oniritzi zah., maitagune Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. amor, cariño, afecto
  fr iz. amour, affection
  en iz. love, affection
  port iz. amor, carinho

  Testuinguruan

  Ez zen hari musu ematera ausartu, ez baitzekien, ez berarengan, ez harengan, musu batek zer iratzarriko ote lukeen: maitazarrea ala haserrea. [Denbora galduaren bila I. Swann-etik, Marcel Proust / Joxe Austin Arrieta (Alberdania-Elkar, 2010]

  

   
• 

  Maite 9:41 pm on 2021/03/04 Permalink | Reply
  Tags: M   

  murko 

  iz. Pitxerraren antzeko ontzia, batez ere apaingarri gisa erabiltzen dena. Sevres-ko murkoa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  murko. v. 1 mulko.

  murko.

  I. (Sust.). (V-ger-ple-arr-oroz-gip, G; Lar Sup , Aq 569 (G), Añ, Hb, H (V, G)), murku (V-gip), morko (V-gip; H). Ref.: A ; Urkia EEs 1930, 9; Iz ArOñ (morko); Elex Berg2 . “Jarro” Lar Sup. “Cangilón, botijón” Aq 569. “Jarra” Añ. “Landan ura gorde ta erateko lurrezko ontzi txikia” Urkia EEs 1930, 9. “Botijo” Elexp Berg2. v. burko. . Dindika murkoa betatu doa. RS 94. (v. tbn. 191) Morko andi batzuek bete erazi zituen urez. Mg CC 196. Eta onetarako [olioa] ifintzen da lurrean lur konketan edo lur murkoetan. It Dial 106 (Ur lur murko; Dv korkoil, Ip lürrezko butilla). Musturdun morko edo murko biribil lurrezkoagaitik. A Ezale 1897, 167a. Sulla, morko ta beste urontzi batzuek. Ag G 15. Sevresko murkua. “El jarrón de Sèvres” . Laux AB 31. Murku zar arkapeko, arkapeko murku zar. (V-gip) A EY III 365 (trabalenguas). An urrean egoan morko zabal batean eskuak busti zituan. Erkiag BatB 95 (v. tbn. 104).
  v. tbn. Otx 112. Gand Elorri 211. Etxde Egan 1961 (1-3), 95. (msOch 319, Izt 36v), morko (V-ger-m ap. A). “Jarro desportillado” msOch 319. “Vasija grosera, jarra desportillada” A. “(V-ple), orinal, vaso de noche” A.

  I I (Adj.).

  1. morko. Desportillado, (vasija) deteriorada. Lurrezko pitxar morko ta leiarrezko edanontzi batzuk. Ag Kr 19. Kazuelatxoan intxaur-saltzea, / txarro morkuan txunpletin. “Aita San Migel” (ap. DRA).

  2. (V-ger-ple-arr-oroz ap. A), morko (V-ger-m ap. A). “Persona grosera” A. || MURKO EGON. “Murku dao, está de morro (enfadado)” Iz ArOñ.

  Sinonimoak: iz.

  [suila]: edarra, pegar, suil, ferreta Ipar., txanbil g.e., txantxil g.e., lusuil Gip. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. vasija, cántaro, jarra
  fr iz. récipient, pichet, cruche
  en iz. vessel, pitcher, jug
  port iz. vaso, jarro

  Testuinguruan

  Ming dinastiako murko baten truke 1,22 milioi euro ordaindu dute Londresko Bonhams enkante etxean. [Berria, 2009-05-16, «Murko txinatar bat 1,22 milioi eurotan erosi dute» [Kultura]]

  

  Murko dago! #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 10:41 pm on 2021/02/07 Permalink | Reply
  Tags: M   

  menostu 

  ad. Gutxietsi. 

  Orotariko Euskal Hiztegian

  menostu. (G-azp), menustu (V-gip), belustu (V-gip). Ref.: A (aie); Gketx Loiola; Iz ArOñ y Elexp Berg (menustu). “Deteriorarse. (De aplicación, diría que exclusiva, a la ropa)” Gketx Loiola. “Disminuirse una cosa, ajarse (una ropa) con el uso. Belústu, belúsketan, ponerse deslucidas para presentar, v. gr., las manzanas con los magullamientos, etc.” Iz ArOñ. “Perder la calidad, venir a menos. Menustu dok pa eskastu eitten danian. Edozer gauza, erropia, personia, pareta bat, ero edozer gauza” Elexp Berg. Desmerecer. “Nai duzun bezin gizon ona da; bainan tanta laket duelakotz menosten da: ajea du edanera (B), […] por lo que le gusta el vino desmerece: tiene vicio a beber” A (s.v. aie).

  Sinonimoak: iz.

  [menostu]: gutxietsi

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. [arropa, fruta] deteriorar(se), ajar(se), perder la calidad, venir a menos (2) da/du ad. [pertsona] deteriorar(se); envejecer(se) (3)  du ad. desestimar, menospreciar, subestimar; relegar, postergar
  fr iz. (1) se détériorer, s’estomper, devenir moins (2) (se) détériorer; vieillir (3) rejeter, rabaisser, sous-estimer; reléguer, reporter
  en iz. (1) deteriorate, fade, come to less (2) deteriorate; grow old (3) dismiss, belittle, underestimate; relegate, postpone
  port iz. (1) deteriorar (se), perder qualidade (2) deteriorar-se; envelhecer (3) rejeitar, menosprezar, subestimar; relegar, adiar

  Testuinguruan

  Hizkuntza menostu orok ikusgarri izan behar du biziberritzeko. [Euskal Encodings proiektuarentzat da Interneteko Argia Saria, argia.eus (2021-02-04)]

  

   
• 

  Maite 11:12 pm on 2021/02/06 Permalink | Reply
  Tags: M   

  melatu 

  ad. melatu, mela, melatzen 1 du ad. Fruituez mintzatuz, azukretan prestatu. 2 da/du ad. Fruitu batzuez mintzatuz, eguzkitan idortu. 3 da/du ad. Blai egin. Ik. mela-mela egin. Melatuta gelditu ginen lasterketa ikusten. 4 (Partizipio burutua izenondo gisa). Fruitu melatuak. Piku melatua baino ximurragoa. Mahats melatuak: mahaspasak. Haizea hezurretaraino sartzen ari zitzaion arropa melatuetan barna. || mela-mela egin da/du ad. Erabat busti, blai egin. Mela-mela eginda etorri da umea eskolatik. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 melatu.

  (Urt, Lh), meilatu (S? ap. A; Lecl, Dv, H; mella- Ht VocGr, Lar). (Aux. intrans.). Ocuparse de; meterse en. “Carere rebus urbanis, […] hiriko egitekoetan ez sartu, ez nahasi, ez melatu” Urt IV 246. “Emprender” Lar. “Entreprendre, se mêler de” Lh. Bat bedera mela bedi duen ofizioaz / eta giristiño dena prestu izatekoaz. EZ Man I 3. Hark bezanbat hik eztakik, kontentadi heureaz / eta elizakoak bere mela beite arteaz. Ib. 33. Gobernatzen baitire desordenatuki deus ez eginez, bainan melatuz egokikitzen ez zaiotenaz. TB 2 Thess 3, 11 (He hei behatzen ez zaizten gauzetan sartzen direnak). Atso bat ere melatu saltsa huntan zauku sartu / aspaldiko ofizioa trakaseria du. AstLas 70.

  2 melatu.

  1. (BN-mix ap. Lh ). “1.º mûrir (pomme)” ; 2. º confire (fruits, etc.)” Lh. malatu (Foix). (Part. en función de adj.). “Confit, malatü. Arhan malatia, phiko malatia” Foix. Cf. VocNav: “Meláu, dícese del fruto resequido […]. Llaman meladico al higo medio seco (Cáseda)”. v. merlatu. Egizue dekozionea piko melatuz arnoarekin batean. Mong 591. Iko melauak. A BGuzur 115. Mahats melatuz jorikako pudding tinki bat. JE Ber 28. Kamineteko ahan-malatiak nurk jan tü? GaztAlm 1934, 112. (ap. DRA) Bihotza piko melatua bezala idortzen zaio. Othoizlari 1962, 434.

  2. (V-arr-gip, G-azp). Ref.: Iz ArOñ y Elexp Berg (melau); Gte Erd 175.
  Empapar(se), calar(se). “Mojarse” Garate Cont RIEV 1935, 351. “Melauta gelditu giñan karreria ikusten” Elexp Berg. “Melauta dago (V-arr), melauta etorri da (V-arr), oillo melaua bezela etorri da (G-azp)” Gte Erd 175. v. bustipelatu, pelatu. Ala biarrez, ondo melatuta, baña atara zan [ibaitik] . SM Zirik 135. “Se utiliza, por poner un ejemplo, cuando se remojan unos pimientos rojos hasta que quedan completamente blandos (V-gip)” Oregi (comunicación personal).

  3. (V-gip). Emborracharse. “Aura domekero melauta ibiltzen da” Elexp Berg.

  4. (V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg ). (Uso sust.). “Se dice del remojón. Arrate egunian artu genduan melau ederra arrasalde erdixan eiñ eban zaparradiakin” Etxba Eib. “Kriston melatua artu giñuan Urbixatik Arantzazura bittartian” Elexp Berg.

  MELA-MELA EGIN (V-gip ap. Elexp Berg ), MELATU–MELATU EGIN (V-gip ap. Etxba Eib ). a) Calar(se), empapar(se). “Melau melau eiñda eldu gara txabola batera, izan dan zaparradiagaz” Etxba Eib. “Mela-mela eindda etorri da umia eskolatik” Elexp Berg. Jausi zan […] masia eiten euazen askara. […] atara eben irabolikaz mela-mela einda. SM Zirik 75. b) Emborracharse. “Illuntzeko zortziretarako mela-mela eindda zeuan” Elexp Berg.

  Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [konfitatu]: konfitatu    

  [blai egin]: Bizk. basi-basi egin, basitu, blai egin, blai-blai egin, busti, mela-mela egin, pelatu Ipar., urtatu Ipar., tximu egin Gip., pelakatu g.e., txipatu , zipa egin , txipa egin

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. (Ipar.) [fruituak] madurar (2) da/du ad. [fruituak] secar(se) al sol (3) da/du ad. [almibarretan egosi] almibarar (4) da/du ad. (B) mojar(se); empapar(se)
  fr (1) da/du ad. [fruituak] mûrir (2)  da/du ad. [fruituak] dessécher ; confire (3)  da/du ad. [almibarretan egosi] baigner dans du sirop
  en (1)  da/du ad. [fruituak] to ripen (2) da/du ad. [fruituak] to dry (3) da/du ad. [almibarretan egosi] to preserve in syrup
  port (1) da/du ad. (Ipar.) [fruituak] madurar (2) da/du ad. [fruituak] caramelizar (4) da/du ad. (B) molhar-se; ficar ensopado

  Testuinguruan

  Ustezko paradoxa ez da horren paradoxikoa. [Europako mugetan barrena, Edorta Jimenez (Txalaparta, 2000)]

  

  Melatua #gaurkohitza? @euskaljakintza https://t.co/IZXs0Km3Vq

  — Benito Fiz Diez (@bontxi) February 6, 2021

   
• 

  Maite 10:37 pm on 2021/01/24 Permalink | Reply
  Tags: M   

  musuketa 

  iz. g.er. Musuak ematea.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  musuketa.

  1. Besuqueo. Limurkeriz eta musuketaz aurrak gaizki ezitzen ari aiz. Etxde JJ 99. Lizunkerizko musuketan eta limurketan. Ib. 122.

  2. “Quantité de baisers” Lh (que cita a Harriet, aunque no lo encontramos en éste). 3. (Adv.). “En quête de baisers” Lh.

  Sinonimoak: iz.

  [musukatzea]: musukatze, musukeria g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. beso, besuqueo
  fr iz. baiser ; bisou, bise (fam.); bécotage, baisers langoureux
  en iz. kiss; kissing, (colloquial) smooching
  port iz. beijo

  Testuinguruan

  Musua baino musuketa izan da, begirada luzeekin tartetua. [4×4 operazioa, Xabier Amuriza (Lanku, 2013). Egungo Testuen Corpusa]