1 iz. Ipar. Itxura. Aurten mahatsak mustra ederra du. 2 iz. Antzezpen edo kideko baten, bereziki pastoral baten, errepikatzea, saioa. Ik. mustraka. || tobera mustra, tobera-mustra iz. Ezkontza hausteren bat-edo gertatzen denean, herriko plazan antolatzen den antzerkia. Ik. xaribari. Tobera-mustra batzuk muntatu. (Hiztegi Batua)
2. Exposición, muestra, feria (de ganado). Merkatuz-merkatu goatea mustrarat; / gero karnizeriara. Gy 262.
3. + munstra.Representación. ” Tobera-mustrak ” AEF 1931, 53. Ihautiria edo tobera-mustra alde batetik. JE Bur 182. Tobera-munstra batzu / muntatu. Etcham 104 (v. tbn. tobera munstra en Etxde JJ 171 y Lf ELit 83). Haren zezen adarrekin kontent geratzen baldin bada, orduan tobera mustra bat muntatzen zaio [gizonari] . Arti Tobera 278. Bainan nola iragaiten da pastorala? Jendearen biltzeko, arizaleek. munstra egiten ohi dute, hots, ibilketa bat bidez bide. Lf in Casve SGrazi 12.
ik. Martin arrantzale. > iz. Ibaien eta aintziren ondoan bizi den hegaztia, moko luze eta zuzena, zango motzak eta luma urdin, gorri, zuri distiratsuak dituena (Alcedo atthis). (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
MARTIN-TXORI (V-m-gip). Ref.: A; Elexp Berg (markiñota). MartÃn pescador. v. supra MARTIN-ARRANTZALE.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. cansancio, debilidad fr iz. fatigue, faiblesse en iz. tiredness, weakness port iz. cansaço, fraqueza
Testuinguruan
Desafio horrekin herri kirolak deitu ohi diren horiek —bada hitz hori erabiltzearen kontra dagoenik eta ulertzekoak dira arrazoiak— hedabideetan hizpide izan dira egun batzuetan, eta erakustaldiaren biharamunean, mangazioa gorputzeko atal guztietara zabaldua zuela aitortu arren, baita azkazaletara ere, zintzo eta tente agertu zen Arria V.a ETB1eko Biba zuek! saioko platora, Maddalen Arzallus eta Xabier Sukiaren galderei erantzuteko pronto.. [Ikusteko baino entzuteko nahiago, Juan Luis Zabala (berria.eus, 2021-06-09)]
da/du ad. Ipar.mafrunditu, mafrundi/mafrunditu, mafrunditzen || Mafrundiak joa gertatu; mafrundia eragin. Zoaz janztera mafrunditu aurretik. Deusek ez du hala mafrunditzen nola berotik hotzera iragateak.(Hiztegi Batua)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
esda ad. (Ipar.) resfriarse, constiparse, acatarrarse frda ad. s’enrhumer enda ad. get a cold, catch a cold, get sick, become sick portda ad. encatarrar-se, resfriar-se, constipar-se
Testuinguruan
Abots mafrunditu batez, Mikel agurtu zuen. [Skyroom, Ramuntxo Etxeberri (Elkar, 2004)]
Zoaz janztera mafrunditu aurretik. [Skyroom, Ramuntxo Etxeberri (Elkar, 2004)]
1 iz. Urteko bosgarren hila. Maiatza, Ama Birjinaren hilabetea. Maiatzeko Pazkoa. Maiatzeko hilaren hamaseigarren egunean. Maiatz hilaren azken egunez. Maiatz hotzak dakartza pozak (esr. zah.). 2 iz. (Data adierazteko, -en atzizkia hartzen duela). Maiatzaren lehena. 1901eko maiatzaren 9an. || (Aposizioan, -k atzizkia hartzen duela eta zenbakia artikulurik eta kasu markarik gabe). Gaur, maiatzak 25, larunbata. Datorren ostegunean, maiatzak 20, izendatuko da epaimahaia.
maiatz lehen iz. Maiatzaren lehen eguna. Maiatz lehenaren bezperan.
Etim. De lat. (acus. pl.) Maias (sc. Kalendas vel sim.).
1. (gral.; Volt 131, Lcc, Mic 7v, SP, Ht VocGr 312, Lar, Aq 247, VocS 137, Mg Nom 68 (V, G), Añ, Lecl, Arch VocGr, VocBN , Gèze, H), maihatz (Urt II 229, Dv, H (L, BN, S)), maietz (V, G [no bet], AN-larr-araq-ulz-olza-gulina, B, Sal), mariatz (V-gip), marietz (V-gip), mairatz (BN-ad), maetz (Sal), maitza (V-ger-ple-arrig), meietz (G-nav), meddetz (AN-araq). Ref.: Bon-Ond 136; VocPir 22 y nota 18ss.; A; EI 312; Ond Bac 403; Lrq; Echaide Nav 59; Iz Ulz, IzG, To y UrrAnz (ilbeltza), Als (eakus, maiyetz), ArOñ (marÃatz); Etxba Eib (maietza); Satr CEEN 1969, 80s; Elexp Berg (maietz); Gte Erd 46 y 86.
Mayo. “Para significar la abundancia de merluza por el mes de Mayo, etorriko da Maiatza, jango <s-> deguna legatza” Aq 247. “Maiatz otz, ez autz ez biotz (R), mayo frÃo, ni paja ni duramen; litm.: ni corazón. Maiatz pardo, ogitan ardo; maiatza otz, ez gari ta ez agotz (Sal), mayo pardo (produce) pan y vino; mayo frÃo, ni trigo ni paja. Maiatza, erdiz otzak illa ta erdiz beroak errea (V-arr-oroz-och-m), mayo, a medias muerto de frÃo y a medias abrasado de calor. Maiatzeko artoaren ardurea ta bost semealaba daukazana eztabil musika-billa (V-ger), la que cuida del maÃz de mayo y de cinco hijos no anda en busca de músicas (para pasar el tiempo). Maiatzeko zazpi egun zazpi ilabeteren lagun, erran nai du, garia, maiatzeko zazpi egunez, obro azkatan dela ezik ez antzineko zazpi ilabetez (R)” A. “Maiatza pardo, ekaina klaro; ordian izain da ogi ta arno. // Maiatz luzia, maiatz gosia, arek il zian nere alaba gaztia. // Txikiya ba nintzan, aundiya ba nintzan, maiatzian zorruan nintzan. // Maiatzaren zazpi egun, zazpi ilabeten lagun. // Maiatza otz, urtea zorrotz. Maiatz eurite, urte ogite. // San Migel Maiatzeko, gure sorua laiatzeko (G-nav)” Satr CEEN 1969, 80s. v. loreil, orril.
(Como primer miembro de comp.). Maiatz-eguzki alaiari ongi-etorrika diardute. Mok 3. Maiatz-axio, geldi ago! ‘Ventolina de mayo’. Laux AB 70. Oraintxe dira maietz-pestak. Ib. 89. Paris-ko ‘Maiatz-Aretoan’. MEIG IX 141 (en colab. con NEtx).
2. (S ap. Alth ). “Maiatza, maiatzeko edo libertateko zuhaitza” Alth in Lander RIEV 1911, 600. LEHEN MAIATZ. Primero de mayo. v. MAIATZ LEHEN. Ofrezitu zinduten ezi len maiatzeko eraguren zinuela [poderea] . “Para el mes de mayo” . MRos 10.1r.
Reply