lok. 1. Erabat leher eginda edo nekatuta.
Sinonimoak: lok.
oso nekatuta, leher eginda. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):
es hecho polvo; hecho unos zorros; maltrecho, -a
fr être épuisé ou crevé
en to be all in (fam)
Ia eguzkia sartu arte ez naiz gelditu. Ahaztua nuen zer den libertatea. Ilunkeran, porru eginda jaitsi dut azken aldapa, baina pozik. [Dioramak, Patxi Iturregi (Elkar, 2006) Orr.: 112] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)
ad. Pairatzen den egoera mingarri edo desatsegina adierazi, kexatu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak: ad. Ipar.
[auhenka aritu] pleini izan Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):
es quejarse, lamentarse
fr se plaindre, se fâcher
en to complain, to gripe, to grumble, to grouse; [intziri egin] to groan, to moan;
Antzekoak dira gure jendeak, ez dira pleinitzen, ez dute amore ematen, gosetea, pobrezia eta biolentziak pairatuagatik. [Ezer gabe hobe, Itxaro Borda (Susa, 2009)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)
iz. palto (T-L), paltto.
Abrigo. “Paletot” T-L. 
Ea, erauz-azu paltoa lehenik. Lf Murtuts 39. Holako mahain batean jartzea, palttoa khendurik ere. Herr 24-7-1958, 2. Paltoa kendu nuen. Soldado paltoa. JEtchep 109. Palto urdin bat lepoan lumero batzuekin, mantoaren partez. Herr 6-1-1966, 1. (Hiztegi Batua)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):
es abrigo
fr manteau, pardessus
en coat
Egin klik irudiaren gainean, hutsuneak betetzeko ariketa egiteko.
Perttoli pertona buru arinari, ergelari, kaskarinari erraten zaio, Nafarroa Beherean. Eztabaida dago hitza nondik ote datorren: batzuen ustez Martial Henri Berdoly XIX. mendeko politikari errepublikarraz trufatzeko sortutako hitza da; beste batzuen ustez, hitz hori lehenago agertua da, eta Zaldubik eta Hiriart-Urrutik Berdoly izendatzeko hitz horrengana jo zuten, hitz jokoa egin asmoz.
(BN-baig-lab ap. A; H), pertoli (BN-ciz ap. Gte Erd 287). (Aplicado a personas). “Au fig. et à la forme diminutive, il se dit d’une personne changeante, sans consistance, légère” H. “Persona ligera, correvedile” A. Gte Erd 287 recoge pertoli en BN-ciz para la acepción “tonto”. (En los dos primeros ejs. parece tratarse de nombre o sobrenombre). Haitz baten itzalean / ontsa jan edana, / Perttoli jakintsuna / zagoen etzana: / “Haitzean hezkur eta / khuia nun emana!” Ez zitzaioen ongi / Jainkoaren lana. Zby RIEV 1908, 761. Perttoli jaun abila / hortan lokhartu zen. Ib. 761. [Paulo laborariak] behin alorretik etxeratzean kausitzen du bere emazte perttolia gizon arrotz batekin. Othoizlari 1958, 154. Jende perttoli, pika-buxtan batzuek hedoietan gora altxatzen zituzten gisa hortako balentria ederrak! Etcheb MGaric 229. Uste ukeitea bertzeak gu baino hobeak direla, perttoli; bainan asmatzea gu baino bihurriagoak direla, zoro eta zozo. SoEg Herr 19-10-1967, 1. Zer ttorttola gaixua udako lekuetarat joaiteko xoxo gaixo bat bezala? Zer perttolia! GH 1973, 83. (Orotariko Euskal Hiztegia)
Entzun:
Berdoly baino lehen hitza existitzen zela frogatzeko daturik badea nehon?
Dokumentu honetan http://euskaltzaindia.net/dok/ikerbilduma/73408.pdf 47-48. orrialdeetako orri azpiko oharretan azalpen batzuk ageri dira. Froga garbirik ez, ordea.
Podcastaren lotura: http://soundcloud.com/enekobidegain/perttoli
Ez dakit zergatik, baina kodeak huts egin du eta ez zen audioa entzuten. Ea orain! Eneko, ze ideia polita audioarena!! Mila esker! 🙂
Errobiren kantore batek Perttoli du izena.
Agur.
Errobiren kantore baten izena orobat.
Ez addiorik.
N.
iz. 1. Haria; bereziki hari edo kable bat osatzen duten izpietako bakoitza. 2. (BN) Landare-begia. 3. Ik. piro. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
firu* e. piru (Hiztegi Batua)
Sinonimoak: iz.
[haria] hari
[zuntza] albainu, hari-piru, harizpi, hari-zuntz, zuntz (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):
es (1) yema, botón (landareena) (2) hilo [generalmente de un cable u otro hilo]; fibra; filamento (3) hebra
fr fil, filament, fibre, brin
en thread, filament; fibre (Br); fiber (Am)
Hala-hala metatzen zituzten, bertze gune batzuetan, presoen eta hilen bizar egiteko pintzelak, edo pintzeletatik gelditzen zirenak giderra eta, hari loturik, pintzelaren piru lodi batzuk, gehienak zentimetro bat baino luzeago ez zirenak, erroraino higatuak. [Anbroxio, Eneko Bidegain (Elkar, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)
Baina ezin dut nere historiaren azken urte hauen pirua tiratu. [Azken apeza, Piarres Aintziart (Elkar, 2005)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)
piru (FlickrCC, Angelo González)
“piru” esaten diote Bera eta Bortziri inguruan ahateari.
Lore Erriondok esan digu Facebooken, Hondarribian ere halaxe esaten zaiola ahateari. 🙂
iz. Organismo batean heriotza edo asaldura larriak eragiten dituen substantzia toxikoa, izaera biologikoa zein kimikoa izan dezakeena. Sugearen pozoia. Arratoiak hiltzeko pozoia. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak: iz.
[edena] eden Bizk., beneno Heg. beh., lupu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):
es veneno, ponzoña
fr poison, venin
en poison
Edo beste modu batez esateko: pozoi tanta bat irentsi duk, eta tanta horrek beste pozoi tanta askoren erasoen aurrean eri-ezin egin hau. [Sukar ustelaren urtea, Edorta Jimenez (Txalaparta, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)
Norastorgarlensiu, 
Eneko Bidegain, and 1 other are discussing. 
xme are discussing.
Reply