Gaurko hitza

Tagged: T Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:52 pm on 2016/12/22 Permalink | Reply
  Tags: T   

  txadon 

  iz. Eliza, tenplu.

  Orotariko Euskal Hiztegia

  txadon (Bera, Zam Voc), txandon. Neol. creado por AG en 1897, de etxe ‘casa’ y deun ‘santo’ (AG 1063).

  Iglesia, templo. Cf. Basarri ZArg 1957, 218: “Iñolaz ez genduke Jaupa itza erabilliko ‘Meza’ izendatzeko, ezta txadona ‘eleiz’ ordez ere”; cf. tbn. MEIG VII 36: Jendeak, burutik orporaino alderdi-setaz loturik ez zegoen neurrian, gehiegizko zeritzanak ez zituen onartzen; batipat, ez zituen erabiltzen. Honako honen irudiko ipuinak ez ziren ipuina besterik. “Ze gabeukitan”, galde egin omen zion baserritar bati edozein kaletar ikasik, “izaten da jaupa txadon ontan?”. v. eliza, jauretxe (3). Tr. La forma txandon se documenta en G. Manterola (LEItz 59); cf. tbn. txandonzai en I. Goenaga. Eta gertatu zan, iru egun igazitta, txadonan idoro ebela (Lc 2, 46). AG 1418 (Arriand txadon; Ol yauretxe). Zein zaindari daukaten txadon bakoitzak. Ayerb EEs 1916, 190. Txadoneko (elexako) kanpantorretik. Altuna 15. Txadonan egin ziran otoiak / etziran ixan alperrik. Enb 134 (v. tbn. 33). Txadon-jai eder gurgarrijaurik / eztot entzun, ez ikusi. / Jaupa-eresi egillia zan / Mingolarra Josemari. Ib. 134 (207 tbn. txadon-jai). Aberrijan txadon donia. “Templo de la patria”. Laux BBa 8. Euskalerriko txadon eta basatxauno geienak Leen-elizan oi ziran deikun edo izenak dituzte. JMB ELG 104. v. tbn. Patria 1904, n.º 31 (ap. NeolAG). Euzkadi 18-12-1936 (ap. Alkain 161). Zait Sof 169.

  Sinonimoak: iz. neol.

      [eliza]: eliza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iglesia
  fr église
  en church
  port igreja

  Meza Nagusira lagundu omen zuen gure amak berea, eta meza-emaile eta predikari abade barri bat gertatu, apaiz gazte bat (izena ere esaten zuen gure amak, baina ez daukat gogoan). Garbizale porrokatua, nonbait. Sabindarra, erabat. Badakizue: “eliza” beharrean “txadon“, “meza santu” beharrean “jaupa done”, “apaiz” edo “abade” beharrean “jaupari”, eta abar.  [Berriro eta behin, Joxe Austin Arrieta (Txalaparta, 2013) Orr.: 68] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

  

  txadon (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:29 pm on 2016/12/21 Permalink | Reply
  Tags: T   

  txaria 

  iz. Egurraren punta, haren zati meheena.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  txaria. “(V-ger-m), punta de la leña, su parte más delgada. Egurrak, zelako lodi edo me-umeak, alako izenak daukaz: txaria meena, onezaz ikatzik ezin egin leike; adakia urrengoa, […]. En alguna parte (V-ger-m), gailli es aún más delgado que txaria” A.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es punta de la leña, su parte más delgada.
  fr pointe en bois
  en tip of the firewood
  port ponta de madeira

  Txariaz ikatzik ezin egin liteke. (5000 hiztegia)

  

  txaria (Gaurko hitza, Domeinu publikoa)

   
• 

  Maite 9:45 pm on 2016/12/18 Permalink | Reply
  Tags: T   

  tente 

  1. adb. Zutik, zuzen. Jarri tente! 2. izond. Tente dagoena, makurtua ez dena. Atso hori, lehen tentea bazen, urteek nola tontortu duten. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa) || tente-potente adb. Adkor. Tente, geldirik. Ate aitzinean zegoen tente-potente. || Tente-potente, txakurra buztana tente. (Hiztegi Batua)
  

  Sinonimoak: adond. beh.

      [zutik]: zut, zutik, zutunik Bizk., xut Ipar. adkor.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) adb. de pie, en pie; tieso, -a, erguido, -a, firme, enhiesto, -a (2) izond. tieso, -a, erguido, -a, enhiesto, -a
  fr (1) adb. debout, immobile (2) izond. droit, -e ; raide, rigide
  en (1) adb. erect, upright; standing (2) izond. erect, upright, vertical
  port (1) adb. de pé; esticado, -a, erguido, -a, firme (2) izond. esticado, -a, erguido, -a

  Masailak eroriak; tente kokotsa; sudurra zuzen; azala, berriz, ia leun, zimurrik gabe.  [Loroaren teorema, Denis Guedj / Jon Muñoz (EHU, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  tente (Argazkia: Dabid Martinez, #27hizki27argazki)

  Ikusi “tente” hitza, #27hizki27argazki egitasmoaren gunean.

   
• 

  Maite 9:11 pm on 2016/11/13 Permalink | Reply
  Tags: T   

  tejo 

  iz. Usain txar edo ezatsegina; bereziki, janari bat galtzen hasi berri denean sortzen dena. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  teko. v. tejo.

  tejo (V-gip), teko (AN-larr), teku (AN-5vill, B). Ref.: A (teku); Iz ArOñ; Asp Leiz2 (teko); Elexp Berg; Gte Erd 297; Izeta BHizt2 (teku).

  “Dejo, tufillo. Ozpinak untzi orri utzi dio tekua” A. “(El) mal olor de una vianda alterada” Iz ArOñ. “Teko, sabor desagradable” Asp Leiz2. “Dejo, regusto o sabor a algo extraño, diferente de la propia de un alimento […]. Kriston armaixo tejua dauka txokolate onek” Elexp Berg. “Tekua in zaio (AN-5vill), tekua egina du (AN-5vill)” Gte Erd 297. Egiya, Pipi, egiya, suzko banderillen tejua zeukak [aragiyak]. Iraola 37. “Hedor, pestilencia (V-m)” A Apend.

  Sinonimoak: iz.
  

  [tejo] : kirats 

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. hedor, tufo, pestilencia (2) iz. dejo, regusto, sabor [extraño, diferente]
  fr (1) iz. puanteur (2) iz. arrière-goût  [extraño, diferente]
  en (1) iz. stench, reek, smell (2) iz. aftertaste [extraño, diferente]
  port (1) iz. fedor, futum, pestilência (2) iz. sabor, gosto [extraño, diferente]

  Tejoa egin zaio gazta honi. (Elhuyar Hiztegia)

  

  tejo (Gaurko hitza, Domeinu publikoa)

   
• 

  Maite 11:37 pm on 2016/10/03 Permalink | Reply
  Tags: T   

  txori 

  iz. 1. Tamaina txikiko hegaztia. 2. Gorantz altxatzen den ile–multzo bildua. 3. (G eta Z) Lupua, buruko larruazaleko kistea. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [txori] : 1. koskor 2. ile-begizta (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. pájaro (2) iz. tupé, copete (3) iz. lazo, cinta anudada de adorno
  fr iz. oiseau; passereau
  en iz. bird
  port iz. pássaro

  Une batez entzun zuen doinua, baina hala ere luze iraun zuen haren baitan, txori txiki bat balitz bezala dantzan.  [Airezko emakumeak, Felipe Juaristi (Erein, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  txori (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 10:35 am on 2016/09/03 Permalink | Reply
  Tags: T   

  trikimailu 

  iz. Norbaiti ziria sartzeko edota nahi dena lortzeko egiten den azpijokoa. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. Bizk.

      [engainua]: engainu, iruzur, iruzurkeria, marro, amarrukeria Ipar., engainamendu Ipar., enganio Ipar., zimarkunkeria Ipar., trankart Bizk., tranpa beh., atzipe g.e., baira g.e., fraude g.e., irusako g.e., ziliboka g.e., artifizio zah., tronperia Ipar. beh., martingala Heg. beh., zimarku Ipar. g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es trampa, artimaña, jugarreta, conspiración
  fr machinerie, piège, machination, intrigue, conspiration
  en trick, ruse
  port armadilha,artimanha, jogada, trapaça

  Zer trikimailu dira hauek? [Sei pertsonaia autore bila, Luigi Pirandello / Josu Zabaleta (Alberdania, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Zer-nolako eromena dun hau, Deabruaren zein trikimailu? [Eraztunen Jauna III, J.R.R. Tolkien / Agustin Otsoa (Txalaparta, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  trikimailu (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 7:11 pm on 2016/08/13 Permalink | Reply
  Tags: T   

  triklinio 

  iz. Antzinako greziarrek eta erromatarrek oturuntza egiterakoan erabili ohi zuten etzateko lekua, eskuarki hiru pertsonarentzat zena. (Lur Hiztegi Entziklopedikoa)

  RAE
  

  triclinio. Del lat. triclinĭum, y este del gr. τρικλίνιον triklínion.

  1. m. Cada uno de los lechos, capaces por lo común para tres personas, en que los antiguos griegos y romanos se reclinaban para comer.
  2. m. Comedor de los antiguos griegos y romanos.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es triclinio
  fr triclinium
  en triclinium
  port triclínio

  Gainera, horien ezker-eskuin beste etxetxo batzuk jartzen dira, bakoitza bere ate, triklinio eta gela erosoekin, hain zuzen ere, etxera etortzen diren bisitariak peristiloetan ez hartzeagatik, bisitari-gela hauetan baizik. [Arkitekturaz hamar liburuak, Vitruvio / Santiago Iruretagoiena (Klasikoak, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  triklinio (Wikimedia Commons, Domeinu publikoa)