Gaurko hitza

Updates from azaroa, 2015 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:42 pm on 2015/11/29 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  birakari 

  izond. 1. Biraketa–higidura duena. Ate birakaria. 2. BOT. Ardatz baten inguruan kiribiltzen den landare igokaria.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: izond.

      [biratzen dena]: birakor  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. giratorio, -a; rotatorio, -a
  fr izond. tournant, -e, giratoire, pivotant, -e ; rotateur, -trice
  en izond. revolving
  port adj giratório(a)

  Entzun:

  PERLARIK EZ

  Mishima, Steinbeck, zuek bazenuten zuen perla
  eta ezin didazue horrela hitz egin.

  Lehen bestela zen, Yukio, badakit.
  Ez iezadazu berriro lepora nire ganoragabekeria, John.
  Lehen ustekabean egunaren kakotik zintzilik
  topatzen zenuen perla ttipia.
  Lepoko edo belarritako batetik alde egindako perla.
  Koltxoipean birakari aurkitua hautsontzian
  utziko zenuen, ahaztura ereiten duenak bezala
  kimua mingarriegia izango ez den esperantzan.

  Hautsontziko perla, begien parean jarri eta hari goizero
  etorkizuna galdetzen saiatu.
  Txirrinak jotzen zuenero bihotz taupadak
  bizkortu eta jotzen zuena postaria ez zela sinestera
  kondenatzen zintuen,
  perla madarikatu perla bedeinkatu hark.

  Baina jada ez da halako emakumerik geratzen.
  Desertatzen zintuztenean, ohepean
  belarritako bat propio ahaztuta uzten zuten
  emakume haiek.

  Badaezpada.
  Damututa ere, itzultzeko aitzakia bat izateko.

  Norbait dabil sute-eskaileran, Harkaitz Cano  (Susa poesia, 2001)
  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:55 pm on 2015/11/28 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bilatzaile 

  Interneteko baliabideen, bereziki webguneen, edukia indexatzen duen programa, erabiltzaileari aukera ematen diona web nabigatzailearen bidez gako-hitzak idatziz informazioa bilatu eta zehaztutako parametroen arabera aurkitutako dokumentuak kontsultatzeko. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es buscador, motor de búsqueda
  fr moteur de recherche, chercheur
  en search engine
  port

  Entzun:

  Bilatzailean topatu nuen albiste harri buruzko informazio ugari. 

   

  

  bilatzaile

   
• 

  Maite 8:40 pm on 2015/11/27 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  eraendu 

  du ad. 1. Gobernatu. Bere herria ondo eta zuzen eraentzeko. 2. Arautu; lege, xedapen, etab. bat indarrean egon. 3. HIZKL. Hitz batek ondoko beste bat molde honetara edo hartara behartu. Latinezko “ex” morfemak, ablatiboa eraentzen du.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  eraendu (G? ap. A), eraandu (G-goi ap. JMB At).

  1. Gobernar(se), administrar(se). “N. etzan gauzai gora egitekoa = etzekian eraentzen (gobernatzen)” Ayerb EEs 1915, 222. “1. ordenar, mandar. 2. aconsejar, orientar” JMB At. v. erondu. Bost ballera oietan, […] beren gañ eraentzen ziran. Lard 138. Israeltarrak eraendu edo gubernatu bear ziran Jainkoak antziñatik […] erakutsirik zeukan eran. Ib. 120. Jainko gure jaunari nai degiola gauza oek guziak zuzendu ta eraentzea. Aran SIgn 209. Erresuma eraentzen zuten andizkiakin. Ib. 7. [Jesusen Lagundiya] zuzendu, eraendu ta anditu zuben. Aran EE 1883b, 75. v. tbn. EE 1885a, 73. Eskualde bakoitza bere naierara eraenduz (gobernatu). Zait Plat 116. Agindupekoari eta eraen dezanari. Ib. 135. Mundu guztia nola eraendu (gobernatu) / samur oi zuan asmatu. And AUzta 117. Zeruak eraendu bear bagaitu –uste zuten nunbait–, zeru orren mandatariei gobernua uztea baiño zer egokiagorik? Vill Jaink 191.

  (Part. en función de sust.). Gobernado, súbdito. Beste inoren oberenik eztuela begiratzen, agindupekoarena eta eraenduarena baino. Zait Plat 137.

  2. (BeraLzM). Alquilar, arrendar. [Mandoak] iduri baitzuen […] eraendua zela (Quijote IX). Or RIEV 1929, 8 (AIr RIEV 1918, 603 alogeran artua). Ansorenak antxe eraendu edo alkilatu egiten zuen gela koxkor bat. Zubill 130.

  Sinonimoak: ad. Gip. zah.

      [gobernatu]: gobernatu, jaurri g.e., errejitu zah. (UZEI Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. (zah.) (batez ere G) gobernar, administrar (2) du ad. (zah.) (batez ere G) alquilar, arrendar (3) du ad. (Hizkl.) regir
  fr (1) gouverner (2) vtr louer;
  en (1) (monarchy) rule vtr (republic) govern (2) (republic)govern
  port (1) governar (2) vtr alugar, locar

  Entzun:

  Homeotermoek eraendu egiten dute barne tenperatura, bero-fluxuak kontrolatuz. [Homeotermia, Juan Ignacio Pérez eta Miren Bego Urrutia (zientziakaiera.eus)]
  

  

  eraendu (Argazkia: zientziakaiera.eus, moldatua)

   
• 

  Maite 10:06 pm on 2015/11/26 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  santujale 

  izond. Jainkojalea. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [santujalea] : jainkojale (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. santurrón, -ona, beato, -a, chupacirios
  fr izond. bondieusard, -e, bigot, -e ; grenouille de bénitier
  en ADJ (= )sanctimonious
  port adj santarrão(ona)

  Entzun:

  Eman niri bihurri amarrutsu bat santujale ments baten ordez, nahi duzunean. [Brooklyngo erokeriak, Paul Auster / Oskar Arana (Alberdania, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  santujale (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 8:08 pm on 2015/11/25 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  indarkeria 

  iz. Norbait menderatzeko indar zakar eta basa; zerbait indarrez lortu nahi duenaren gehiegikeria, indarraren erabilera gaitzesgarria. Indarkeriarik gabeko borroka.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  indarkeria.

  1. Fuerza (en sdo. peyorativo), violencia. Beste batzuetan inguruko erriak indarkeriz erri ori azpiratzea yasoten da. GMant Y 1933, 188. Hek bezain ahalmen-gabea baitzen jende zuzenen indarkeriaren aurrean. Mde HaurB 86. Izkilluak artu bearrean ziran ollarkeriz eta indarkeriz agintea ostu zun gizontxoa bere errege alkian iraun-erazteko. Etxde JJ 180. Eztezakezu eleketan indarkeririk erabili. Zait Plat 133. Indarkeria, bake txarra / dakust urian parra parra. Akes Ps 54, 92 (ap. DRA; la ref. es incorrecta). Gure pazientziarekin geiago egingo degu, gure indarkeriarekin baiño. BAyerbe 158. Erresistentzia bipila izana baitzen etsaiaren indarkeriaren aintzinean. Larre ArtzainE 142. Batasunerako, nik ez nuen bortxarik ez indarkeriarik nahi hasi berri hartan. MIH 395. Hauek ez dute fitsik ere galdu nahi indarkeriaren indarkeriaz sakeleratu dutenetik. MEIG IX 24. v. tbn. FEtxeb 55. En DFrec hay 70 ejs., meridionales.

  2. Salvajada. Ezeban inddarkeririk edo basatikeririk egin gura ixan. Otx 107.

  Sinonimoak: iz.
  [indarkeria] : bortxakeria, gogorkeria (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es violencia
  fr (agresividad, fuerza) violence
  en violence
  port violência

  Entzun:

  Indarkeria matxistarik ez! Aski da!

  

  indarkeria (Irudia: amorebieta.com)

   
• 

  Maite 6:40 pm on 2015/11/24 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  akuilulari 

  iz. Demetan, idia akuilatzen duen laguna. Idi-demara akuilaririk onenei deitu diete. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  akuilari (-ll- AN), akulari (V, L (-kh-); -kh- Dv), akullatari (Lar), akululari (V-gip). Ref.: A (akulari); Iz ArOñ (akúlaarixa); Etxba Eib (akulularixa); Elexp Berg (akululari).

  Aguijoneador; incitador, estimulador. “Incitador” Lar. “Celui qui pique avec l’aiguillon. Fig.: celui qui stimule” Dv. “Azuzador” A. “Los arreadores o aguijoneadores (de los bueyes) [en las pruebas]” Iz ArOñ. “Boyero. En las pruebas de bueyes, el que aguijonea a los animales. Akulularixa bada ezbadakua, akulua motza eta irixak ule-latzak, eziñ gauza aundirik atara orretara” Etxba Eib. “Idi probetan alde aundixa dago akulularixa zelakua dan” Elexp Berg. Datorren astelenean idi-indarketa bat egongo ei da ta onetarako Bizkaiko ta Gipuzkoako akularirik onenak deituak izango ei dira. Ezale 1897, 15a. Alperrari lan eragiteko bearrizan ori akulu zorrotza da: muker eta nagienak be azkartu ta bizkortzeko akulari ta zirrikatzalle on-ona. Eguzk LEItz 13. Jarri alde banatan / akulari biak, / o ze golpe kruelak / idien lepoan! EusJok II 114. Banango idiekaz / erridien kontra, / arri nagosi eta / akulari bana. Ib. 117.

  Sinonimoak: iz.
  [akuilari] : akuilatzaile, zirikalari, zirikatzaile, piztaile (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Euskalterm, 5000 eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) aguijoneador/ra, aguijador/ra (2) irud. azuzador/ra, incitador/ra, estimulador/ra
  fr (1) bouvier, aiguillonneur (2) stimulateur
  en a person who stimulates, motivates or encourages
  port incitador(a), estimulador (a)

  Entzun:

  AKUILARI: Hizkuntza eskubideen aplikazioa

  Honatx Hizkuntz Eskubideen Behatokian azken hilabeteotan prestatzen ibili garen mugikorrerako aplikazio berria: Akuilari. Dagoeneko aplikazioa eskuragai dago Google Play Store-n (Android) eta Itunes App Store-n (Apple iOS). Zertarako erabili dezakezu? Euskara erabiltzeko duzun eskubidea ez badizute errespetatu edo euskara erabiltzeagatik kaltetua izan bazara, kexa jartzeko. Zure hizkuntza-eskubideak bereziki ongi zaintzen dituzten entitateen jokabide eredugarria txalotu eta zoriontzeko. Beste erabiltzaileek Behatokira helarazi dituzten gertaerak ikusteko eta sare sozialetan partekatzeko. Kexak eta zorion mezuak konfidentzialtasunez bideratuko dira, zure datuak publiko egin gabe. Akuilari Hizkuntz Eskubideen Behatokiarekin harremanetan jartzeko tresna praktiko eta azkarra da. (Akuilari.eus, Sustatu.eus)

   Aplikazioa jaisteko:

  • App Storen
  • Google Playn

  

  akuilari (Irudia: akuilari.eus)

   
• 

  Maite 5:23 pm on 2015/11/23 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lepo 

  

  lepo (Wikimedia Commons)

  iz. 1. Burua enborrari lotzen zaion gorputzaren zatia, gehienetan mehea. Norbaiti lepoa bihurritu, estutu. Lepoa moztu, ebaki kendu. 2. Gorputz baten zatirik estu eta meheena; ontzien goiko zati meharra. Umetokiaren lepoa. Lepo luzeko botilak. 3. Jantzietan, lepoa inguratzen duen zatia. Atorra-lepoa. 4. Bi gailurren artean gertatzen den altitude txikiagoko aldea, igarobide izan ohi dena. Ibañetako lepoan. Everesteko hegoaldeko lepoa. 5. (batez ere B) Sorbalda. Gurutze astun bat ipini zioten lepoan. 6. (B) Bizkarra, gorputzaren zatia. Lepo okerra zuen emakume hark. • lepo barometriko. METEOROL. Presio ia uniformeko eskualdea, azal isobaroak zela-forman dituena eta, txandaka gurutze-eran kokatutako bi depresio eta bi antizikloiren artean agertzen dena. • -EN LEPORA. (B) -en gain, -en bizkar. Irabaziak banatzeko ardura bere lepora hartuko balu. || -EN LEPOTIK. -en kontura, -en bizkar. Gure lepotik bizi nahi dutelako. || LEHENGO LEPOTIK BURUA. Aldatzen ez dena adierazteko esapidea. Eta dirudienez lehengo lepotik dugu eta izango dugu burua. || LEPO EGON, JAN. Goraino egon, jan. Plaza lepo zegoen. Bazkari hartan lepo jan zuten. || LEPOA EGIN. Apustua egin. Lepoa egingo nuke hori horrela dela. || LEPORAINO. Goraino, erabat. Leporaino asea. Trena leporaino betea zetorren.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
  

      [sama]: lepo-zintzur Ipar., idun Bizk., sama Bizk.

      [jantzietakoa]: idun Bizk., fola zah.

      [sorbalda]: Bizk.besaburu, besagain, soinburu, soingain, sorbalda, sorburu, espalda Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. cuello, pescuezo (2) iz. (hed.) cuello (3) iz. collado; paso (4) iz. (batez ere B) hombro (5) iz. (B) espalda
  fr (1) iz. cou ; gorge ; [zenbait animaliarena] encolure (2) iz. [d’une bouteille, d’un vêtement] (hed.) col ; encolure (3) iz. gorge, défilé, col [de montagne] (4) iz. (Anat.) col (5) iz. (batez ere B) dos, épaule
  en (1) iz. neck (2) iz. [jantziena] collar; neck (3) iz. (mountain) pass (4) iz. [sorbalda] shoulder
  port (1) iz. pescoço (2) iz. (de camisa) colarinho m.  (3) iz. [sorbalda] costas

  Entzun:

  Gure bizimodu azkarrak eta makinen aurrean eserita egon beharrak postura txarrak ekartzen dizkigute eta, haien ondorioz, sorbalda, bizkar eta lepoko minak. [Neckpoc unpoltsing, Joxe Rojas,  (Teknopata.eus, 2015-11-22)]