Gaurko hitza

Updates from ekaina, 2018 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:12 pm on 2018/06/15 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txiribiri 

  iz. 1. Bizk.Tximeleta. || 2. iz. Bizk. Txirbila, txirlora. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 txiribiri (V; Mg Nom 66 (V), Dv (<ch-> V)), txiribiria, txiribili, txiribia (V-m; Mg PAbVoc -> Izt 71r, Añ (V)), txiripiri (V), txiribira (Izt 71r). Ref.: A (txiribiri, txiribia, txiripiri); EI 359; X. Kintana Iker-10, 1997, 160.

  1. Mariposa. v. txiribita. Txiribirija baten lana da sedia. Ur Dial 4 (It inguma, Dv pinpiriña, Ip jinkollo). Ar bat txiribirija biurtutia. Ib. 8. Erubeari kusku-barruan txiribiri-egoak sortu ekiozan. A Latsibi 147. Txiribiri ta erliak duaz / baltzik bidiak betien. Enb 42. Begiko zaizkit txiribili ain / margoztuen jira-birak. EA OlBe 26.

  2. “(V; msOch), pelele, persona ligera” A. Sakristau txiribiri / gizon-antzekoa. Azc PB 258.

  2 txiribiri (V-gip, G-goi), txiribi (V-gip), txirimiri (G-azp). Ref.: A; Iz ArOñ (txirimiri); Etxba Eib; Elexp Berg (txiribi).

  1. Viruta. “Anton arotzanetik ekarrizuz txiribiri batzuk, sua ixotu deigun” Etxba Eib. “Txiribixa ona da sua pizteko” Elexp Berg. v. txirbil, txibiri.

  2. Tinta-txiribiri sendoetan eta xipoaren ikutuz loraketa doi-doietan. “En densas volutas de tinta”. MEIG IX 123 (en colab. con NEtx).

  3. txirbi. “Txirbixa, se quita cuando se está hilando un tropiezo del lino como pincho” Iz ArOñ.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [tximeleta]: Bizk.inguma, jainkoilo, mitxeleta, sorgin-oilo, tximeleta, apex Ipar., pinpirin Ipar., mitxirrika Gip., pinpilinpauxa jas., tximirrika g.e.

      [txirbila]: txirbil, txoskin, txirlora Bizk., kizkur Gip., zirringila Ipar. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. viruta, cepilladura (2) iz. (B) mariposa
  fr (1) copeau (2) papillon
  en (1) shaving (2) butterfly
  port (1) maravalhas, lasca, estilha (2) mariposa, borboleta

  “Pentsa, tornuan ari ninduan eta pixt! begian txiribiri bat sartu zaidak.” [Elurretan hotsak, Pablo Sastre (Susa, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  txiribiri (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:36 pm on 2018/06/14 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pello 

  adj. Kaikua, zozoa. Tratulariak ere ez baitziren osoki pelloak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  pello (L, BN, S; Dv), peilo. Ref.: A (peillo); Lh; Lrq.

  “Sot, niais” Dv. “Tonto, bobo” A. “Idurigabeko pello (Hb), homme qui détrompe les gens” Lh. “Nigaud” Lrq. Cf. Gy 13: Peillo, damurik ez hintzen / Hire erretor yaunak predikatzen duen / Yainko haren kontseilluko. “C’est dommage, Garo [= ‘nombre de uno de los personajes de Le Pédant joué (1645) de Cyrano de Bergerac]”. Cf. Prop 1897, 207: Ez da Xinatar ezkontzen ez denik. […] Erran nahi da han ere badela Juanaño bezanbat Peilloño Nihork etzuen ezagutzen, bainan egin zioten hainitz galde, eta ikusi zuten gorthean guziek etzela Peilo. Hb Egia 75. Martinak senharrari: / zer pelloa haizen! / Ez hakiena zerbeit / hoberik galdetzen? Zby RIEV 1908, 772. Bainan nola tratulariak ere ez baitziren osoki pelloak […]. Prop 1892, 18. Paria nezake nahi duzuena, badela bana bertze, barnez eta izaitez egiazki bera tzarra den batentzat, hots, espanturik gabe, hamar bat pello. HU Eskual 24-4-1908, 1. Sinets-arazi diote “pello” gaizo batzueri, Rusia griñatua dela Chinaren aintzinamenduaz. Herr 7-1-1960, 1. v. tbn. Othoizlari 1957, 138.

  Sinonimoak: izond. Ipar.

  [buruarina]: arin, babalore, babo, bulunba, buruarin, eltze, ergel, ero, eroxka, inozo, kaiku, kaskarin, kirten, lelantoni, lerdo, memo, tonto, tontolapiko, tutulu, txatxu, txoriburu, zoro, zoroxka, zozo, zozoilo, ments Ipar., xanfarin Ipar., zuntzun Ipar., tontolo Heg., txoropito Heg., atunburu Bizk., gangar Bizk., ganorabako Bizk., ganoragabe Bizk., ganoragabeko Bizk., kokolo Bizk., lapiko Bizk., lelo Bizk., mozolo Bizk., papao Bizk., pepelerdo Bizk., taket Bizk., tankalo Bizk., tentel Bizk., txotxolo Bizk., tetele Ipar./Naf., pettux Lap., ilupa Naf., pergut Zub., astapito beh., ganbelu beh., alotza g.e., haizebelats g.e., inputika g.e., narra g.e., txolin g.e., zoroko g.e., memelo Bizk. beh., koko Bizk. g.e., txotxin Bizk. g.e.(UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (batez ere Ipar.) tonto, -a, necio, -a, majadero, -a
  fr sot, sotte, stupide
  en stupid, silly, foolish
  port tonto, -a; néscio, -a

  Tratulariak ere ez baitziren osoki pelloak.   (Hiztegi Batua)

  

  pello (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:58 pm on 2018/06/13 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zoro-haize 

  iz. Zoroaldia.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ZORO-HAIZE (V-gip; zoraize V-m). Ref.: Etxba Eib (zoro-aizia); Zubk Ond (zoraize); Elexp Berg (zoroaize). a) “Vena de hacer locuras. Zoro-aiziak emon detsa eta ez dago sosegauko dabenik” Etxba Eib. “Venada, locura pasajera” Zubk Ond. “Gaur kriston zoroaizia daukau ta Ondarruara goiaz” Elexp Berg. “Zoroaiziak emun zotsan da moja sartu zan” Ib. Zoro-aize larregi, negarra dator atzeti. (V-m). EZBB II 144.

  “Soró-aixia xakok, asomo de locura, principio” Iz ArOñ.

  b) “Zoroaize, bobo, imbécil” Asp Leiz2.

  c) “Gaur kriston zoroaizia dabill (hegoaizea dabilean zoroaizia dabilela esan ohi da)” Elexp Berg.

  Sinonimoak: iz.

      [eroaldia]: eroaldi, zoroaldi
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. locura (pasajera), venada, período de locura
  fr iz. folie passagère
  en iz. bout of madness
  port  loucura (passageiroa)

  Zoro-haize larregi, negarra dator atzetik. (V-m). EZBB II 144.  (Orotariko Euskal Hiztegia, mold.)

  

  zoro-haize (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:14 pm on 2018/06/12 Permalink | Reply
  Tags: F ( 50 )   

  faunkeria 

  iz.  Ipar. g.er. Hutsalkeria. Munduko faunkeriak maitatu dituena. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  faunkeria (Dv  -> A, H). Vanidad. “Action molle, sans vigueur corporelle” Dv. “1. […] Munduko faunkeriak, les vanités du monde (Bijrin). 2. absence volontaire ou naturelle d’énergie ou de force au travail, à la fatigue, mollesse” H. Munduko faunkeriak maithatu dituena. Birjin 41. Oro eztira faunkeriarik <frank->baizen. Ib. 70. Bilhatzen ditutzuen ohore, onthasun, atsegin, gurikeria, gozotasun horietan guzietan eztuzue edirenen gezurrik, itxurapenik eta faunkeriarik baizen. Dh 194.

  Sinonimoak: iz. g.e.

  [huskeria]: Ipar.ezerezkeria, ezgauza, huskeria, txikikeria, zirtzilkeria, ezdeuskeria Ipar., fitskeria Ipar., hutsalkeria Ipar., pegesa Ipar., pegeseria Ipar., xehekeria Ipar., apurkeria g.e., pitinkeria g.e.

  [harrokeria]: arrandia, burgoikeria, buruiritzi, handikeria, handiuste, hantuste, harrokeria, harropuzkeria, harrotasun, oilarkeria, burujope Ipar., espantu Ipar., furfuria Ipar., superbiotasun Ipar., urguilu Ipar., laineza Gip., astintasun g.e., haizekeria g.e., handipuzkeria g.e., handurreria g.e., hantukeria g.e., harroketa g.e., ilarrainkeria g.e., banaloria zah., baneria zah., banitate zah., faza Ipar. g.e., haidorkeria Ipar. g.e., hanpuruskeria Ipar. g.e., harrogoa Ipar. g.e., morga Ipar. g.e., burupe Ipar. zah., handigoa Ipar. zah., hankortasun Ipar. zah., superbia Ipar. zah., urguileria Ipar. zah., soberbia Heg. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) vanidad, soberbia (2) acto sin vigor, debilidad, flaqueza
  fr (1) fanfaronnade, vanité, orgueil (2) un rien, une bêtise, affaire sans importance
  en (1) arrogance, vanity, pride; ostentation (2) trifle, unimportant thing
  port (1) vanidade, soberba (2) fraqueza, debilidade

  Gorde gaitezen, bada, guztiok inolako faunkeria eta handiustetik.

  

  faunkeria (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:23 pm on 2018/06/10 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  katebegi 

  iz.  1 iz. Katearen maila. Ik. gartza. Kateak mutur bakoitzean katebegi bana du. 2 iz. Irud. Bertsolaritzan katebegirik ahulena da gai-jartzaileena, esker onaren aldetik. Etorkinak dira lan merkatuaren eta langabeziaren azken katebegia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian:

  katebegi (V-ger-oroz-m, Gc, B ap. A), katenbegi (V ap. A), katanbegi (V-ger ap. A), gatebegi (L-ain ap. A; T-L).

  Eslabón. “Ojete a que se ata la cadena, sirve de último eslabón” A. “Katenbegi, anillo de cadena” Ib. “Chaînon, gathebegi” T-L. Kate-begi batugabeak, elkarbidetuta dauden hutsarteak. “Eslabones desunidos”. MEIG IX 123 (en colab. con NEtx).

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es último eslabón de la cadena, ojete al que se ata la cadena
  fr anneau de chaîne
  en last link in a chain
  port último elo de a cadeia

  Entzun:
  

  Katearen katebegiak gara.

  

  katebegi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:39 pm on 2018/06/09 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  langa 

  iz. 1 iz. Esparru edo bide bateko sarbidea eragozteko zeharka jartzen den haga multzoa, ireki eta itxi egin daitekeena; bereziki, haga horietako bakoitza. Ik. kereta. Txantxangorri bat hesiko langan. Etxeburuko langa gaindituta. 2 iz. Kirol batzuetan, ateko goiko haga. Pilotak langan jo zuen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  langa (G; Lar, Añ, H (V, G, L)). Ref.: A; AEF 1955, 79. Tr. Documentado en la literatura meridional, sobre todo del s. XX. En DFrec hay 3 ejs. Etim. De lat. planca.

  1. Cancilla, portilla. “Puerta, para entrar en los sembrados que están cerrados” Lar. “Puerta, barrera” Añ. Cf. Echaide Orio 121: “Puerta de un vallado”. Cf. VocNav s.v. langa. Ataka, langa, langamalla, langatea. Izt C 234 (en una lista de vocablos relacionados con la agricultura). Orduantxe zetorren Patxi etxe azpiko langatikan aurrera. Apaol 81. Tarte estuduna zan langa ori ta ezin atera zuan arkuma kanpora. Muj PAm 71. Belar-zelaian esiak asko / mallak ugari langetan. EuskOl 1933, 9. Langa berêla atzemanez, / jauzi batean gaiñeti igaro. Or Eus 313. Langatik berriz otsegin dio. Ib. 313. Etxeburuko langa gaindituta. TAg Uzt 115. Astoa langan bezela, ez aurrerako ez atzerako (G-to). A EY III 55. Txantxangorri bat esiko langan, / ardi ta bildots zainketan. Gand Elorri 62. [Eiztariak] langak irikitzeko / ederrak mutillak! Uzt LEG II 307.

  Ez degu errenditu nai / legeak jartzen dun langan. Basarri 171.

  Portería de fútbol. Tarteka [baloia] iristen zan, / bai, bi langetara. Zendoia 151.

  2. (V-arr-m-gip). Ref.: A; Iz ArOñ; Etxba Eib; Elexp Berg. Cada una de las traviesas que forman una cancilla. “Traviesa, leño largo y grueso” A. “Erromadiari kendu langa bat eta ondoren jarraittu zeskun jabiak” Etxba Eib. “Palanca, palos que se ponen en los portillos (Amescoa)” J.L. Elcarte. Beijak sartu dituzube langa arteko ziskubetan? Mg PAb 108. Ol zut auentzat setiñezko langak egin bear dituzu. Ol Ex 26, 26 (Dv, Ur (h)aga, Bibl trebes, BiblE zehar-egur). Ateraldi baten zazpi mille langa edo trabez atara eudiezan. Akes Ipiñ 24. Gure Elburua goian dagola / kurtze latz baten langetan. Gand Elorri 143.

  3. (V-gip ap. A; H). “Barre avec laquelle on maintient une porte fermée” H. “Tranca” A. Ertsi begi nasai kanpoko atea, barrutik langa sendoa ezarriaz. Erkiag BatB 144.

  4. “Entretoise d’un chariot” H.

  Sinonimoak: iz.

      [hesia]: hesi, lezoi, pezoi Ipar., barrera Heg., luhesi g.e., baragailu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) z. cancilla; barrera, puerta movil (2) iz. (Kir.) travesaño, larguero
  fr iz. barrière, traverse, barre transversale
  en (1) iz. a pole that is placed over two stakes or posts as a boundary to discourage people, animals, etc. from entering a field, or to block the way; barrier, gate (2) iz. [kiroletan] crossbar
  port (1) barreira  (2) iz. (Kir.) travessão

  100.000 lagunen langa gaindituko du giza kateak.  Arantxa Elizegi Egilegor (Berria.eus, 2018-06-09)

  

  langa (Argazkia: Gure Esku Dago)

   
• 

  Maite 8:54 pm on 2018/06/08 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gatzozpin 

  iz. g.er. Entsalada. Ik. gatzozpindu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gatzozpin. “Ensalada (neol.)” A DBols. Zeure esku jotsijeetara bialduten dot, Jesus Kurutzekua, ibiliera ta olgeta santubeen Neurria, euki legizaneen Gatza, ta ezin legizaneen Ozpina […]. Emon egijozu bada, Jesus Maitia, Neurrizko Gatz-Ozpin oni zeure amodijuaren su bitzija. fB Olg 5s.

  Sinonimoak: iz. g.e.

      [entsalada]: entsalada (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. ensalada
  fr iz. vinaigrette
  en iz. salad
  port iz. salada

  Gatzozpin batekin entretenitu dut sabela.

  

  gatzozpin (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)