Updates from ekaina, 2018 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 11:24 pm on 2018/06/07 Permalink | Reply
    Tags:   

    bitantza 

    iz. Janaria, elikagaia. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    bitantza (-nz- Lar), pitantza (-nz- Lar).

    Sustento, pitanza. “Pitanza” Lar. “Pre de soldados, egunoroko bitanza” Ib. “Hatería, hato, provisión de pastores para una semana, otamena, arzai-bitanza, asteko janaria” Ib. “Comida que se da para algún tiempo” Ib. Eta zein da zerbitzari leiala eta zuhurra, nabusiak muthillen konpainiaren gaineko ezarri duena, haei denborán bitanza deienzat? “Nourriture”. Lç Mt 24, 45 (Dv janari, Ol azkurri). Eta baldin anaiea edo arrebá billuziak badirade, eta peitu eguneko bitanzaren. Lç Iac 2, 15 (He bizikai). Bitanzá dugularik eta zerzaz estal ahal gaitezen. Lç 1 Tim 6, 8. Biziaren erremedioa, ene bideko pitanza, ene hatsaren konfortua, ene lanaren pagua. Harb 215. Gipuzkoako irurki edo terzioai etzekiotela eman Erregegandik artzen zuten egunoroko ogia eta bitanza. Izt C 380. Baldiñ bazen nonbait / Tenpesta edo harri formatzen nolazpait, / Segur hartarik partea, / Eta boltsa gutitzea, / Zurezko Yainkoak bethi zaramala / Bere pitantza ber-bera. Gy 313.

    Sinonimoak: iz.
    [bitantza] : janaria, elikagaia 

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. sustento, pitanza, ración de comida diaria
    fr pitance
    en daily rations
    port iz. sustento, manutenção, alimento

    Biziaren erremedioa, ene bideko bitantza, ene hatsaren konfortua, ene lanaren pagua. Harb 215.  (OEH)

    bitantza (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 8:36 pm on 2018/06/06 Permalink | Reply
    Tags:   

    bestainez 

    lok.  Zub. Bestela. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    bestainez (-añez VocBN ->A, Hb y Foix ap. Lh, Dv, H), bertzainez (-iñez BN, Sal, R), besteinez (-eñez Foix ap. Lh; Casve), besteñiz. Ref.: A (bertzaiñez, zirindu).

    1. De lo contrario, si no. “Bestañez, autrement” VocBN. “Intza txukatu artio eztizie alatu bear ardi ta axuriak, bertzaiñez zirinduren xu (Sal)”. A s.v. zirindu. v. bestela. Kek, eskiua arrapatu zabein, eta gentu nabaja; berzainez, eztakid zer izanen zen kan. Mdg 126. Gaizo hori delegatiek ororek enthelegatzen othe die? Behar ere bai, besteñiz elukie berek hanitx balio ez eta haien izentazalek. Eskual 4-12-1908 (ap. DRA).

    Si no, en otro caso. Olibetako baratzian ixuri zien gotera bat bera, edo bestañez gure arerosteko egin zukeen gauzarik ttipiena, aski zukezun mundiaren […] arerosteko. AR 172.

    2. bertzainez. De algún modo (?). Klarki behar gira, baldin konbeni bada berzaiñez, oposatü medisenziari. CatLan 98. –Eztea behin ere permis Igande-Bestetan tribaillatzia? –Bai, permis da, berzainez bada nezesitaterik, jardiretsi onduan permisionia. Ib. 88.

    3. besteinez (Casve). Por otra parte. “D’ailleurs” Casve. v. bestalde. Ãœskaldünak bakia dü bethi galthatzen, / Zeren libertatia gerlak dian khentzen; / Besteñiz deüsek eztü nihun ikharazten. Anduarain UskIb 89 (en A Apend se cita erróneamente besteriz).

    Sinonimoak: lok. Zub.

        [bestela]: bestela, ezperen, ezpabere Bizk., bestenaz Ipar./Naf., ezpere zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es lok. (Z) de lo contrario, si no
    fr lok. sinon
    en lok. otherwise, or, or else, if not
    port lok. em caso contrário;

    Ordaintzeko eskatu zion, bestainez artxibo guztiak ezabatuko zizkiola.

    bestainez (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 8:44 pm on 2018/06/05 Permalink | Reply
    Tags:   

    neurrigabekeria 

    iz.  Neurrigabetasun gaitzesgarria. Ik. gehiegikeria. Harengan ez zegoen bere espirituaren neurrigabekeriari eutsiko zion hormarik. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    neurrigabekeria (Dv -> A). “Action qui n’est pas mesurée” Dv. “Acción inmoderada” A. Iñarrosaldien neurrigabekeriz eta eztenkaden gordinkeriz. “Destemplanza”. Zink Crit 58.

    Sinonimoak: iz. g.e.

        [gehiegikeria]: gehiegikeria, larregikeria, larkeria Bizk., esajerazio Heg. beh., desmasia Ipar. g.e., gehiegi Ipar. zah., soberania Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. desmesura; descomedimiento, inmoderación
    fr iz. démesure
    en iz. excess; immoderation, lack of moderation
    port iz. descomedimento

    Iruñeko Udalak bat egin du Gobernuaren eta Parlamentuaren balorazioarekin, eta «zigorren neurrigabekeria» salatu du. [Altsasuko auziko zigorrei «neurriz kanpoko» iritzi die parlamentuak, Gotzon Hermosilla (Berria.eus, 2018-06-05)]

    neurrigabekeria (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 11:12 pm on 2018/06/04 Permalink | Reply
    Tags:   

    harriabar 

    iz.  1 iz. Ale larriko txingorra, harri jasa. Ik. harri 7; harri erauntsi; harrite. Harriabarra dator Gorla aldetik. Harriabarra ari du. Harriabar handia egin zuen atzo. 2 iz. Kalte handia, ezbeharra. Bere zorigaitz eta harriabar guztien iturburua. Harriabar galanta datorkigu (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    harriabar (V, G, AN, L; O-SP, SP, Dv, H), harrabar (H; arr- SP, H). Ref.: A; Etxba Eib; Iz ArOñ.

    Pedrisco, granizo grueso. “Grosse grêle ou pierre qui tombe de l’air” O-SP 229 y SP. “Harri abar bezain gogorra” SP. “Arriabarra” Izt C 236 (en una lista de palabras relativas al tiempo atmosférico). “Pedrisco perjudicial” A. “Arriabar baarik pasau da udia, sin daños de pedrisco. Arriabarra, el pedrisco” Iz ArOñ. Harriet atribuye a Pouvreau harrabarra “grand bruit, grand tapage”, pero no lo encontramos en éste. v. harri (2). Eta harriabar handirik talentbat bezalakorik iauts zedin zerutik gizonetara, eta blasfema zezaten Iainkoa gizonék harriabarrezko plagaren kausaz. Lç Apoc 16, 21 (He babazuza, TB, Echn (h)arri erauntsi, Dv, Ip harrite). Zerutik jatxitako arri-abarrak ukitu gabeko asko bizirik gelditu, eta bazter guzietara zabaldu ziran. Lard 116. Artzainek gure mendietan egin izan dute egundainoko gerlate, uholde eta harri-abar guziek baino bidegabe gehiago. Dv Lab 307.

    “(V-ger-m-ple, G-to, Sal, R), nubes de pedrisco” A.

    (V, G, AN). Ref.: A; Iz ArOñ; Etxba Eib. Desgracia, calamidad. “Au da arriabarra, la destrucción cuando el viento echa los maíces” Iz ArOñ. “Adversidad, ruina. Arriabarra galanta badatorkigu zuk eiñ dozunagaz” Etxba Eib. “Arriabarra batu detsa bere buruari jokuakin” Ib. “Arriabarra batu, atraer la desgracia, la ruina” Ib. Bere zorigaitz ta arriabar guzien iturburua aurrean zeukan-eta. EEs 1923, 22. Egundo ikusi dudan arriabar lazgarriena. Zait Sof 31.

    Sinonimoak: iz.

        [ale larriko txingorra]: harri, inatazi, txingor, babazuza, harrite Ipar., kazkabar, zizerkor Naf., abazuza Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. pedrisco, granizo grueso (2) iz. (hed.) infortunio, desgracia, adversidad
    fr (1) iz. [txingor lodia] grêle (2) iz. (hed.) infortune, disgrâce, désolation
    en (1) iz. hail (2) iz. [zoritxarra] misfortune
    port (1) iz. granizo (2) infortúnio, desventura

    Oraindik jabetzen ez Swann Verdurintarrenean gainera zetorkion harriabar zemaitsuaz, eta haien zarpailkeriak on-onean ikusten jarraitzen zuen, Odetterenganako amodioa medio. [Denbora galduaren bila I. Swann-etik, Marcel Proust / Joxe Austin Arrieta] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

    harriabar (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 8:21 pm on 2018/06/03 Permalink | Reply
    Tags:   

    ortzantz 

    iz. Ipar. Trumoia. Horra non goibeltzen den zerua eta laster ortzantza karraskan abiatzen. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegia

    ortzantz (AN-burg, L, BN; Dv (s.v. ortzi), H (BN, S)), orzantz (BN-ciz-mix, S; Dv (S); -nz Saug Voc, Arch VocGr, VocBN), ozantz (BN-ciz, S; Gèze (-nz-), Dv), ozazantz (H (S)), ortzi-azantz. Ref.: Bon Trueno 416; A (ortzantz, orzantz, ozantza); Satr VocP; Echaide Nav 30.

    Etim. De *or(t)z-azantz ‘ruido del cielo’, con pérdida disimilatoria de -z-. Esta etimología fue ya propuesta por Sauguis (cf. supra Saug Voc).

    Tr. Documentado en textos septentrionales de los ss. XIX y XX. La forma general es or(t)zantz; hay un ej. de ortzi-azantz (forma sin duda facticia) en Barbier (junto a orzantz y ortzanz).

    1. Trueno. “Orzanza, igurziria […], iduri du orzeazanza eta agian orzea heuskara zaharrian zerua erran nahi zen” Saug Voc. “Syncope de orz, azanz, signifiant bruit de nuage (tonnerre)” VocBN. “Ortzantz (ortz-en otsa?)” JMB ELG 82. Cf. HeH Mt 16, 3n. v. ortots. Ortziak edo ozantzak hurranik ari balin badira, ez jar, ez bilha atherbea arbolen azpian. Egunategi 1878, 9 (ap. DRA). Horra non goibeltzen den zerua eta laster ortzantza karraskan abiatzen. Arb Igand 100. Eguerditan orzantzaren burrunba ilhuna buruen gainean zabilakigun, artetan karraska izigarri batzuekin. Eskual 19-2-1909, 3. Azken arbolak […] karraskan ari ziren ondarreraino suntsitzen. Ortzi-azantza ematua zen. Barb Piar I 119. Tximista ta orzantzetik begiratzeko (BN-ciz). A EY I 165. Ortzantza apirileko, arnoa barrikako (BN-ciz). A EY III 163. Ortzantz eta ximixtek, ilun pean, egiten dute karraska. JEtchep 49. Berehala ortzantza burrunbaka hasten da. Ib. 49. Geldituko dira ortzantzak eta ez da gehiago harririk izanen, lurra Jaunarena dela jakin dezazun. Bibl Ex 9, 28 (Urt ihurtziri, Dv ihurtzuri, Ur turmoi, Ol yuzturi, Ker, BiblE trumoi).

    2. “Orzantz (BN), tempestad” A.

    3. Rayo, relámpago. Hil beitira ehün eta lauetan hogei eta zazpi jente düründaren edo ühülgiaren edo ihurziriaren arrakontrütik. Hirur hitz ziberotar horik badütügü manexen eta laphurtarren orzantza hitzarentako. Eskual 31-7-1908, 4.

    4. Firmamento. Ortziak Jainkoaren ederra diago ta ortzantzak Aren eskuek egiñak otsegiten ditu (Ps 18, 2). “Firmamentum”. Or MB 48. Bigarren egunean egiñik, ortzantza, zeru izena duna. “Firmamentum”. Or Aitork 351. (Fig.). Zure idaztiaren ortzantzari atxikirik. Or Aitork 395.

    Sinonimoak: iz.
    [etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. (Ipar.) trueno
    fr tonnerre, coup de tonnerre
    en thunder
    port trovão

    Ortzantz karraska bat aditu zen. [Zeruetako erresuma, Itxaro Borda (Susa, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    ortzantz (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 11:51 pm on 2018/06/02 Permalink | Reply
    Tags:   

    kakaranzulo 

    iz. Airean, burua behera eta zangoak gora, egiten den itzulia.

    Orotariko Euskal Hiztegian

    kakaranzulo (V-m ap. A).

    1. “Voltereta. Kakaranzulo egin (V-m), dar una voltereta” A. v. kakazulo.

    2. “(V-m), echar a perder una cosa” A (que no señala cual es la expr. verbal completa).

    Sinonimoak: iz. Bizk. g.e.

        [itzulipurdia]: aztalka, buruzgain, itzul-amilka, itzulipurdi, txilipurdi, zilipurdi, zintzilipurdi Bizk., pinpoil Lap., irabio g.e., kikimera Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. (B) voltereta, vuelta de campana
    fr iz. culbute, cabriole, pirouette
    en iz. somersault
    port iz. pirueta Æ’, cambalhota Æ’.

    Abiada aldatuz, biraketa bizkortuan, bat-batean bukatu zuen bere kakaranzuloa. [Loroaren teorema, Denis Guedj / Jon Muñoz (EHU, 2005), mold.] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

    kakaranzulo (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 11:28 pm on 2018/06/01 Permalink | Reply
    Tags:   

    berpiztu 

    ad. berpiztu, berpitz, berpizten 1 da/du ad. Hilik zegoena piztu. Jesus berpiztu ondoan. Hilen artetik berpiztu zenean. Hildako guztiak berpiztuko ditu. 2 da/du ad. Hilda bezala zegoenak berriz bizitasuna edo bizkortasuna hartu; hilda bezala zegoenari berriz bizitasuna edo bizkortasuna eman. Landak berpizten dituen udaberria. Hilzorian zegoen hizkuntza berpiztu nahian. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

        [hilik zegoena piztu]: biztu, piztu, arrapiztu Zub., pizberritu g.e.
        [bizkortu]: birjaio, birsortu, bizkortu, suspertu, sustatu, amatu Ipar./Naf.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) da/du ad. resucitar; renacer (2) da/du ad. reanimar(se), revivir, reavivar
    fr (1) da/du ad. renaître, ressusciter (2) da/du ad. réanimer, raviver
    en (1) da/du ad. to resuscitate, to revive, to resurrect; to rise from the dead (2) da/du ad. to resuscitate, to revive, to resurrect
    port (1) ressuscitar; renascer (2) reanimar, reviver

    Berpiztu egin da tupustean.

    berpiztu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

Newer posts →

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel