Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:40 pm on 2019/12/09 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  orube 

  iz. Etxeak eraikitzeko lur eremua; etxe batek hartzen duen lur eremua. Ikastetxea eraiki zuten orubean. Prest genituen orubeak, nahitaezko genituen fabrikak eraikitzeko. Etxeak orube bat zuen aldamenean. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  orube. (V-ger-m-gip, G; Mg PAbVoc, Izt 22v, H (G)), oru (G; H (G)), erube (AN-gip), orubee (V-gip), orobe (G-to), oroi (G-goi), orue (Lar, H), oruba (H), urube (Lar, H), urue (H), urua (H (det.)). Ref.: A (orobe, oroi, oru, orube); AEF 1928, 25; Arin AEF 1928, 64; BU Arano (erube); Iz ArOñ (orubee). Solar, terreno edificable o edificado; solar, superficie de un territorio. “Sandratein onduan, etxe zarren oroia antxe dao (G-goi)” (Comunicación personal). Cf. IC III 299: “Este nombre de Orue quiere decir ‘casar y solar y palacio conocido'”.

  Tr. Documentado en textos meridionales de los ss. XIX y XX. La forma mejor documentada es orube . Hay oru en Iztueta (junto a orube ), Lardizabal y Mocoroa; orue en Otxolua y oroi en Barandiarán. En DFrec hay sendos ejs. de orube y orue.

  Amurrio, Oruve. (1095). Arzam 377. Orube edo suelo maitagarri onetako jostaketa agiriko guziak. Izt D 10. Gipuzkoako orubean diraden erri guzietako gorde leku bakoitzean ifiñi derilla obra beraren araude edo ejenplar bat. “Solar” . Izt, carta a JJMg 11s. Doain andi ta ederraz janzia dala Gipuzkoako orua. Izt C 509. Jerusalengo oru edo lur guzia goldez egin eta aretu zuen. Lard 546. Auñemendian dago Aitor-en ezurrak estaliko dituen orubea. Etxeg EE 1882c, 562. [Haiti ta Santo Domingo] banatu zireanean, bien artean orube edo lur-une andi bat gelditu zan. Ezale 1897, 39b. Ama Mariaren orube ta jauregitxoak ikusiko dozuz. Ag Kr 214. Ez da ze arritu eliz barru jiran sei anei (milla) kristau artzea onelako orube zabalak. Ayerb EEs 1912, 35. Gipuzkoako orube edo lurgaña. IPrad EEs 1915, 120. Orube ospetsua iñoiz, etxe aberatsa, zaldun azkarren bizilekua. Ag EEs 1917, 169. Orubiak (etxiak edo ostantzeko eregitasunen bat egiteko duin diran lurrak) etekiñik emon barik dagoz. ForuAB 149. Badakizute nola deitu oi zioten etxe bat egiteko lain zan lur soil zati bati? Oru. Orretatik zetorren esatea “oru bat lur”. Moc EEs 1929, 157. [Txabol] geienak lerro-zuzenezko oroi luzea dute. JMB ELG 69. Aberriaren oroia zopizartzen eta azterkatzen jardun degu. Ib. 9. Ikastetxea eraiki zuten orubea. Zait Plat 19. Etxeak, hirugarren edo laugarren bizitza, orue bat zuen aldamenean. MIH 131. Prest, berriz, orubeak nahi-eta-ezko genituenak eraikitzeko. MEIG VI 76.

  Baliteke zuek lege izatea, baña orube txarreko legeak zerate. “No sois el Derecho.” EEs 1916, 52.

  orue (Lar, H), urube (Lar, H). Corral. “(Meter las) cabras en el corral, jaroerazo, auntzak urubean sartu ” Lar. “Desacorralar, urubetik kanporatu ” Ib. Oruera urtenik, etxaguntza ganetik egaz ebillen kurrillo-talde andi bat ikusi eban. “Cortile” . Otx 155.

  Sinonimoak: iz.
  

  [orube] : lursail (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. solar
  fr iz. terrain à bâtir, surface autour d’une construction
  en iz. plot; building site
  port iz. (porção de terra) terreno; canteiro

  Etxeak orube bat zuen aldamenean. (Hiztegi Batua)

  

  orube (gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:22 pm on 2019/12/08 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  labainkatu 

  ad. da. labainkatu, labainka/labainkatu, labainkatzen || Labaindu. Ur gainean labainkatzen den ontzia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  labainkatu. Deslizarse. v. labaindu.  Ur-gañean ontzia labainkatzen dan baño bigunago. TAg Uztaro (1937). “>Uzt 76.

  Sinonimoak: ad.

  [irristatu]: irrist egin, irristatu, labain egin, labaindu, limurtu, txirristatu, laprast egin Bizk., laprastatu Bizk., lerratu Ipar. jas. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da ad. deslizarse, resbalar(se)
  fr ad. glisser, patiner
  en ad. slip, skid
  portad. deslizar, escorregar

  Ur gainean labainkatzen den ontzia. (Elhuyar hiztegia)

  

  labainkatu (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:00 pm on 2019/12/07 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lasaitasun 

  iz. 1 iz. Estutasunik, kezkarik edo larritasunik eza. Baina estutasunok lasaitasun bihurtu ziren bat-batean. Lasaitasun gehiagorekin era hobean bizitzeko. Bake eta lasaitasun giroa behar baitu gure hizkuntzak. Hau da lasaitasuna hartu dudana, ongi zaudela jakin dudanean! Lasaitasuna erraz galtzen duzu, gizona. 2 iz. Lasaia denaren nolakotasuna. Bidearen lasaitasuna. Soinekoaren lasaitasunagatik. 3 iz. Ohitura onek eskatzen dutenarekiko hertsitasunik eza. Ik. lasaikeria. Solas eta azturen lasaitasuna. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lasaitasun (H), lasatasun. Tr. Documentado en textos meridionales desde mediados del s. XVIII. En DFrec hay 9 ejs. de lasaitasun.

  1. Libertinaje, licencia, relajación. “Lâcheté, défaut de zèle. Iaunaren aginduen egitean lasaitasuna, […]; défaut de soin, d’ordre. Eginbideetan lasaitasuna, […]; défaut de raisonnable épargne. Iantzian, iateko apaintzean lasaitasuna, […]; liberté, libertinage, défaut de retenue et de modestie dans les manières, discours, actions. Solasetan, […], egitetan, azturetan lasaitasuna” H. v. lasaikeria. Zure barrengo libertade geiegi ta eragabeko lasaitasun ori autsi, ta ukatzea zuk bear dezu. Cb Eg III 389. Etsai gaiztuen tentaziyuak / ezpaninduke josiko, / pekatuaren lasatasunak / nuke adieraziko. (Interpr?). Xe 363.

  Dejadez. Orietatik dira beren gaistakeriz edo lasaitasunez zorpetik ateratzen ez diranak. Mb IArg II 534.

  2. (G, AN ap. A; Lar, Añ (G, AN), H). “Flojedad <-x-> que no aprieta” Lar y Añ. “État, qualité de ce qui est lâche, desserré, détendu, délié, dénoué, détaché, laissé en liberté, élargi, rendu ample” H. “Desahogo, anchura” A. Amabi lagun kabitzen zireala bertan lasaitasun andian eseririk naierara. Izt C 136 (v. tbn. 3). [Ataka bat] zeñetatik gizona jatxi ditekean eroso lasaitasun guztiarekin. Ib. 66. Meriñakia azpitik eta / gero soñeko berriya, / lasaitasunak galdu ez ditzan / kortsiatua gerriya. Xe 318 (v. tbn. 312). Gelak txikik. […] Kutxa ta maletatxo […] aiek naiko ziran bi gelatako lasaitasuna galtzeko. JAIraz Bizia 40.

  3. (Lar, H), lasatasun. Tranquilidad, calma; alivio, desahogo. “Holganza” Lar. Bihotzaren lasaitasun andi batekin arkitzen naz. Mb JBDev 177. Esan-al guztien gañekoa da […] Gipuzkoako nekazaritzak egin daben aurrerapena eta bertako atxurlariak artu duten lasaitasuna. Izt C 182. Lo etzan zan, biotzeko lasatasun guziarekin. Lard 503. Egittasun on orren gogo-betea edo lasatasuna (satisfacción) daukagu. Echta Jos 269. Bizitza onak ematen duan animako lasaitasun eztian. Ag G 67. Pellok barkatu dio / mundu guztiyari, / nundik etorri zaio / lasaitasun ori? Tx B 155. Baña esturasunok lasatasun bigurtu ziran bat-batez. Otx 129. Lasaitasuna errez galtzen dezu, gizona. […] Mediku batek bere buruaren jabe beti izan behar du. Lab EEguna 67 (SuEm 196 lasatasun). Bidaztien lasaitasunarentzat […] kaltegarriak diran lanariak kanopan utzi eraztera. EAEg 27-10-1936, 150. Nolanai ere eztiok lasaitasun txikia emango. Etxde JJ 277. Jauna artuko du, barruko pakea ta lasaitasuna iritxiko. MAtx Gazt 92. Au da lasaitasuna artu dedana, ongi zerala jakin dedanean! NEtx LBB 80 (v. tbn. en contexto similar Arr GB 96 lasaitasuna artu). Ondo pentsatu ezkero, zer da / mendiko lasaitasuna? Uzt Sas 169. Batek bestia besarkatuaz / lasaitasun ederrian. Uzt ZArg 1-9-1974, 2. Jarrai zak tiroka, al deken lasaitasun ederrenez. Alkain 50. Bake eta lasaitasun giroa behar baitu gure hizkuntzak. MEIG VII 171. [Leku eta pertsona izenak] ez baitira […] hitzak erabil daitezkeen bezalako lasaitasunez erabiltzekoak. Ib. 81. v. tbn. Sor Bar 25. Ill Pill 29. Mde HaurB 76. Or Aitork 38. Vill Jaink 143. Berron Kijote 17. Ostolaiz 67. Insausti 25. Lasatasun: Elizondo KristPE 13. BBarand 162.

  4. Desfallecimiento. “Lasitud <-ss->, lasamiento” Lar.

  Sinonimoak: iz.

      [baretasuna]: baretasun, naretasun, sosegu, deskantsu Ipar., jabal Ipar., jabaltasun Ipar., nasaitasun Bizk., donario Gip., trankiltasun g.e., sosegamendu zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. tranquilidad, calma, sosiego; apacibilidad (2) iz. alivio, desahogo, consuelo
  fr iz. accalmie, tranquillité, calme
  en (1) iz. calm, calmness, peace, quietness (2) iz. relief, removal of anxiety/pain; consolation, comfort
  port (1) iz. tranquilidade, calma (2) alivio, desabafo

  Hau da lasaitasuna hartu dudana, ongi zaudela jakin dudanean!  (Hiztegi Batua)
  

  

  lasaitasun (Gaurko hitza, CCO Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:25 pm on 2019/12/06 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  autoekoizpen 

  iz. Zerbait, ohiko enpresa eta bideetatik kanpo, norberaren baliabideak erabiliz ekoiztea; bereziki, musika-diskoak edo bestelako grabaketak ohiko grabazio estudio eta diskoetxe handietatik kanpo grabatzea eta argitaratzea. Disko bat argitaratzea gauza merkea eta erraza da gaur egun eta autoekoizpenaren bidean ari gara; une honetan arazoa banaketan dago. (Hiztegi Batua)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. autoproducción
  fr iz. autoproduction
  en iz. self-production
  port iz. auto-produção

  Autoekoizpenak badu lekua azokan. [Nork berea egin eta azokara, Ainhoa Sarasola (Berria.eus, 2019-12-06) ]
  

  

  autoekoizpen (Argazkia: Marisol Ramirez, Foku)

   
• 

  Maite 11:05 pm on 2019/12/05 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  minfiru 

  iz. Mihiaren higidura mugatzen duen hari modukoa. 

  Orotariko Euskal Hiztegian

  minfiru. “Frenillo de la lengua” A Apend.

  Sinonimoak: iz.
  

  [minfiru] : s.m. (Anat.) frenulu, brida; [de la lengua] mihi-frenulu, mihi-hari, mihipeko, mihiazpiko (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. frenillo [de la lengua]
  fr iz. frein
  en iz. frenulum, frenum
  port iz. freio da língua

  Minfirua eten dio medikuak.

  

  minfiru (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:55 pm on 2019/12/04 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  ohildu 

  ad. ohildu, ohil/ohildu, ohiltzen|| du ad. Zub. Egotzi, bota; uxatu. Lurreko Paradisutik ohildu zituen. Deabruak ohiltzen ditu. Katua ohoina izanagatik, ez dezaala ohil heure gelatik (esr. zah.). (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. Zub.

      [egotzi]: bota, egotzi, jaurti, jaurtiki, aurtiki Ipar., iraitzi Ipar., eragotzi Ipar. zah.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. (Z) echar, expulsar, mandar (2) du ad. espantar, ahuyentar (en sentido real y figurado)
  fr du ad. expulser, faire fuir, chasser
  en du ad. to expel, to eject
  port expelir

  Ondoren, kanpora ohildu ninduen eta kabina hornitu berrian gelditu zen bakarrik. [Durduzaz eta dardaraz, Amélie Nothomb / Joxan Elosegi (Igela, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  ohildu (Argazkia: @desplazatua, Twitter)

   
• 

  Maite 11:35 pm on 2019/12/03 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  adierazpen 

  iz. 1 iz. Adieraztea, azalpena. Hitz ezezagunen adierazpena. Ikasgaiaren adierazpenean. 2 iz. Jendaurrean zerbait aditzera emateko egiten den izkribua. Ik. agiri. Euskaltzaindiak bere VIII. Biltzarraren ondoan adierazpen hau agertzen du. Gobernuaren adierazpena. 3 iz. Norbaitek bere barnean duena adieraztea, bereziki hizkuntzaren bidez. Adierazpen askatasuna. Sentimenen adierazpena. Adierazpen teknikak. 4 iz. Ikur edo zenbaki bidezko forma matematikoa. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

  [azalpena]: adigarri, argibide, argigarri, argipen, argitasun, argitzaile, argitzapen, azalbide, azalpen, definizio, esplikabide, esplikazio, garbitasun, adibide zah., azalde zah., azalduera zah., deklarazio zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. expresión, manifestación (2) iz. declaración, manifestación (3) iz. (Mat.) expresión (4) iz. (Zuz.) declaración, deposición
  fr (1) iz. expression (2) iz. déclaration, proclamation
  en (1) iz. expression (2) iz. declaration; statement
  port (1) iz. expressão, manifestação (2) iz. declaração, manifestação

  

  adierazpen (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

  
  

  Amaitu da Euskaltzaindiaren biltzarra. Euskara batuaren aldeko adierazpen bat aurkeztu dute, eta dozenaka erakundek eta eragile sozialek sinatu dute, tartean BERRIA Taldeak. Euskara batuari buruzko iritzi ezkorrekin kezka agertu dute adierazpenean, eta transmisioari begira jarri: “Belaunaldi berriei dagokie euskuratu dieguna osatu, hobetu eta hurrengoei transmititzea”.[“Belaunaldi berrien esku jarri behar dugu euskara batua”, Garikoitz Goikoetxea (Berria.eus, 2018-10-06]
  

  

  adierazpen (Argazkia: Berria.eus)