Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:37 pm on 2021/07/06 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  ganbelu 

  adj. Lgart. Kirtena, inozoa. Ik. gamelu. Ganbelua galanta, hi! Ganbelu batekin ezkondu zen.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ganbelu. Etim. Para el grupo nb, v. FHV 360.

  1. (V), ganbelo. Ref.: A; Etxba Eib. Camello. “Job, Hus-ko aitta zarran aberastasunen artian, ziran iru milla ganbelu” Etxba Eib. v. gamelu. Tr. Documentado sólo en la tradición meridional. Idi, ganbelu, zaldi ta abere askok. JJMg Mayatz 24. Bizkarraz ganbelua, belarriz astua. AB AmaE 238. Ganbeloaren burua / orratz zulotik iragotia. AB Olerk 99. Gaiñez egingo duzu ganbeluz eta Madiango ta Epako dromedariz. (Is 60, 6). Or MB 110 (Ker ganbelu; Dv kamelu, Ol gamelu). Gazteak gaztelu ta zarrak ganbelu. EgutAr 28-4-1959 (ap. DRA). Bai nekagarria dala ganbeluaren ibillera. Anab Aprika 38. Zazpi eguneko txangoa ganbeluz egitea. Ib. 39. v. tbn. Urruz Urz 11. JanEd II 140. Altuna 22. NEtx LBB 304. (Como primer miembro de comp.) Ez omen da “mehari” bezelako ganbelu-arraza korrika. Anab Aprika 45. Ganbelu-baba pilla ederrak. Ib. 35. Ganbelu-talde aundiak. Ib. 21.

  2. (V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg ). “(Fig.), alto, desgarbado. Ik. gandula. Ikusi al dozu emen mutill ganbelu bat?” Etxba Eib. “Ganbelu, ‘camello’ esan nahiko du. Adjetibo bezala erabiltzen da. Pertsona altu eta ganorabako xamarrei esaten zaie. Bihotz onekua da, ganbelu samarra izatia eze. ‘Camello’ esateko, kamellua esan ohi da” Elexp Berg. Txanton oilloa; orretariko gizona, ganbelua. A BeinB 59 (“camello” en el voc. del final). I, badakit nik ze aizan i, ganbelua galanta. Ag AL 34. v. tbn. Ezale 1898, 219b. Au [Mañasi], itsutua dagolako, ganbelu bategaz ezkonduko da. Ag Kr 157. Orain doguz, bai orain, / negarrak, uluak, / igazi dauskunian… / “Mando” “Ganbeluak”. Enb 206.

  GANBELU-ILE. Piel de camello. v. GAMELU-ILE. Joanek ganbelu-illezko jantzia zeukan. Or Mt 3, 4 (Ker ganbelu-ulezko).

  GANBELU-LARRU. Piel de camello. Basamortu gorrian ganbelu-larruzko txaboletan. Anab Aprika 86. Gizonak du predikatzen mortuetan / ganbelu narruzko hitz giartsua. Azurm HitzB 42.

  Sinonimoak: izond. beh.

  [kirtena]: arin, babalore, babo, bulunba, buruarin, eltze, ergel, ero, eroxka, inozo, kaiku, kaskarin, kirten, lelantoni, lerdo, memo, tonto, tontolapiko, tutulu, txatxu, txoriburu, zoro, zoroxka, zozo, zozoilo, ments Ipar., pello Ipar., xanfarin Ipar., zuntzun Ipar., tontolo Heg., txoropito Heg., atunburu Bizk., gangar Bizk., ganorabako Bizk., ganoragabe Bizk., ganoragabeko Bizk., kokolo Bizk., lapiko Bizk., lelo Bizk., mozolo Bizk., papao Bizk., pepelerdo Bizk., taket Bizk., tankalo Bizk., tentel Bizk., txotxolo Bizk., tetele Ipar./Naf., pettux Lap., ilupa Naf., pergut Zub., astapito beh., alotza g.e., haizebelats g.e., inputika g.e., narra g.e., txolin g.e., zoroko g.e., memelo Bizk. beh., koko Bizk. g.e., txotxin Bizk. g.e., pikabuztan Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Heg.) (lgart.) estúpido, -a, necio, -a, tonto, -a, lerdo, -a (2) iz. camello
  fr (1) iz. (Heg.) (lgart.) stupide, bête, idiot, -e, empoté(e) (2) iz. chameau
  en (1) iz. (Heg.) (lgart.) stupid, silly, dumb, foolish (2) iz. camel
  port (1) iz. (Heg.) (lgart.) estúpido(a), néscio(a), bobo, bocó (2) iz. camelo

  Testuinguruan

  Ganbelu batekin ezkondu zen. (Hiztegi Batua)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:34 pm on 2021/07/05 Permalink | Reply
  Tags: D ( 105 )   

  duineztasun 

  iz. Duintasunik eza. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegiaduineztasun. Indignidad. “Incapacité, indignité” H. v. duinbakotasun.

  Sinonimoak: iz.
  [duineztasun] : ik. ez duintasun, duintasun-falta.  (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (zah.) indignidad
  fr indignité
  en indignity
  port indignidade

  Poderosuago izan zan liburu euskerazko onek ekarri al leikezan mesedien gurarija, neure duineztasunen ezaueria baño. Astar I pról. (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

   
• 

  Maite 11:56 pm on 2021/07/04 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zoroko 

  adj. g.er. Zoroxka. Ai, zoroko!, nork asmatu dik hori? (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zoroko. (Dim. de 1 zoro). Locuelo. Batzuk, euren neurritik urten gura daben zoroko, itsu, asto, ganbelu dongeak diralako. Ag Kr 137. Urbian ibilli zan ederki, epero ta peku gabe, akitika ta bertsolari, zoroko ta txit umeturik, arkumetxoakin jolasean. Ag G 148. Ai, zoroko! Nork asmatu dik ori? NEtx LBB 207. Argia koxk eta kaxk, / zoroko gaiztoa. ñ. Ib. 216.

  Sinonimoak: izond. g.e.

  [zoroxka]: arin, babalore, babo, bulunba, buruarin, eltze, ergel, ero, eroxka, inozo, kaiku, kaskarin, kirten, lelantoni, lerdo, memo, tonto, tontolapiko, tutulu, txatxu, txoriburu, zoro, zoroxka, zozo, zozoilo, ments Ipar., pello Ipar., xanfarin Ipar., zuntzun Ipar., tontolo Heg., txoropito Heg., atunburu Bizk., gangar Bizk., ganorabako Bizk., ganoragabe Bizk., ganoragabeko Bizk., kokolo Bizk., lapiko Bizk., lelo Bizk., mozolo Bizk., papao Bizk., pepelerdo Bizk., taket Bizk., tankalo Bizk., tentel Bizk., txotxolo Bizk., tetele Ipar./Naf., pettux Lap., ilupa Naf., pergut Zub., astapito beh., ganbelu beh., alotza g.e., haizebelats g.e., inputika g.e., narra g.e., txolin g.e., memelo Bizk. beh., koko Bizk. g.e., txotxin Bizk. g.e., pikabuztan Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. locuelo, -a
  fr izond. inconscient
  en izond. foolish, (UK) daft
  port izond. louco(a)

  Testuinguruan

  Ai, zoroko!, nork asmatu dik hori? (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 11:00 am on 2021/07/03 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  baldintzapen 

  iz. Zerbait baldintzatzen duen gauza. Norberaren bizimoduaren baldintzapenak. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

  [baldintzapen] : baldintzatze (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. condicionamiento
  fr iz. conditionnement
  en iz. conditioning
  port iz. condicionamento

  Testuinguruan

  Ez da erraza, jakina, baldintzapen guztiei ihes egitea, baina nahiago den baldintzapena hauta daiteke behintzat. [Hau gizon bat bada, Primo Levi / Mikel Irurtia (Alberdania, 2011)]

  

   
• 

  Maite 11:57 pm on 2021/07/02 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  probestu 

  iz. Hist. Herrizaina. Ik. udaltzain. Oñatiko probestuak hedatu behar izan zuen bando hau.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  probestu. Etim. De rom. preboste, con metátesis de vocales. (G-bet), preboste, prebosta (Urt), probesto (Añ), proestu (AN-gip), prostu (G-azp), prosto (Añ (G)). Ref.: A (probestu, prostu); Lek AEF 1924, 41. Preboste; alguacil. “Comites iudicum, lotiñentak, prebostak” Urt V 397. “Ministro” Añ. Prebostak […] eta serjentak eta berziak sobera egiteko lukete. Volt 146s. Prebostari emanik esku daudela ene partidak . (Donibane Lohizune, 1664). ETZ 49. Zergaiti ze bazekian lapurrok Jangoikoaren justiziako mandatariak ta prebosteak ziriala; ta Jangoikoak alan laketurik ostu eutseezala bere ardiak ta ganerako ondasunak. Añ GGero 228. Astigarran mutil txiki bat, / probestuaren semea. Izt C 245. Izanen zirela haren prebostak han, / zeremoniaren erregelatzeko, / eta nori bere plaza erakutsteko. Gy 212. Aizateko billeran, / probestu Ageda. Xe 178. Non Oñatiko probestuak otsandetu bear izandu zuen bando au. A. Arzac EE 1884a, 9. Urteoro aukeratuko dituztela donostiarrak beren Probestu edo Erabakitzallea eta Alkatea. Etxeg RIEV 1908, 118. Inguru aietako proestu edo alguazillen agintaria. Goñi 40. Atzoko probestu horiek ez ziren noski antzinekoen antzekoak. MEIG I 228.

  Sinonimoak: iz.

  [probestu] : baliatu, erabili, aprobetxatu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Hist.) preboste (2) du ad. (GN) aprovechar
  fr ad. bien utiliser loc v, profiter de, optimiser
  en ad. make the most of
  port ad. aproveitar

  Testuinguruan

  Ustezko paradoxa ez da horren paradoxikoa. [Europako mugetan barrena, Edorta Jimenez (Txalaparta, 2000)]

  

  Probestu ahalik eta ondoen asteburua!

  — Txantxibiri (@txantxibiri) June 25, 2021

   
• 

  Maite 9:32 pm on 2021/07/01 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  ziba 

  iz. Kordel bati loturik, indarra emanez eta lurrera jaurtiz, puntu baten gainean birarazten zaion zurezko jostailua. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.

  [zurezko jostailua]: zibota (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es peonza, peón, trompo [juego]
  fr toupie [jouet]
  en (spinning) top
  port pião

  Eskolan ikasi genituen gauza asko eta asko gure memoriatik joan dira, baina bizitakoa hor geldituko da betirako, agerian edo ezkutuan. Urteak eta urteak zibarik hartu barik dagoenak lehenengo edo bigarren ahaleginean jarriko du dantzan. Bizipenak direlako ahazten ez direnak. Beharbada horregatik saldu nahi dizkigute esperientziak eta ez markak. [Detaile txikiak, Zihara Enbeita (Larrepetit, 2015-06-18)] (Berria.eus)

  

   
• 

  Maite 11:13 pm on 2021/06/30 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  irringarri 

  adj. Ipar. Irrigarria, irri-egingarria. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  irringarri. v. irriegingarri.

  irriegingarri. 1. (T-L), irringarri (B, BN-arb), erriegingarri. Ref.: Izeta BHizt (irringarri); Gte Erd 268. (Adj.). Ridículo, cómico, que produce risa. “Burlesque” , “ridicule” T-L. Ez dire nihorentzat hirri egingarri. Hb Esk 6. Hanbatenaz irriegingarriago [soinekoa] zenbatenaz bera baita luzeago. Laph 95. Dona Johane Lohitzün izan denal entzün düke üskara bitxi eta erriegingarririk. ArmUs 1900, 63. Etzaizkizu bitxi, eta irringarriapur bat. JE Ber 73. Lehengo xapel turruta luze irri-egingarri hetarik bat buruan. Zerb Ipuinak 519. Bere alderdi bitxi eta irri-egingarritik. Vill Jaink 132. Turko gaizoak irringarri bilakatu ziren. Lf in Casve SGrazi 10. v. tbn. Prop 1876-77, 56. Elsb Fram V. HU Zez 73. Zub 43. Mde HaurB 83. Ardoy SFran 218. Irringarri: Bordel 173. Beude, beude, irringarriak oro irriz daude. (BN). Lander Eusk 1925 (IV) 47. 2. (Uso sust., precedido de gen.) Mundu guziaren irriegingarri. Laph 126. Oroen irri-egingarri bilakatzen ari zira. HU Zez 62. Dakitenen irringarri. HU Aurp 216. Eskualdun guzien irri-egingarri gintazke. Lf Murtuts 24. 3. (Uso adv.). De modo ridículo. Eskuara murdukatu nahiz, hirri-egingarri ere ari zauzku arrotzak. Barb Sup VII. Gero aitabitxi-amabitxiak irri-egingarri. Ox 40.

  Sinonimoak: izond. Ipar.

  [irri-egingarria]: barregarri, burlagarri, grazioso, irrigarri, komiko, irri-egingarri Ipar., irrigai g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (Ipar.) risible, ridículo, -a, irrisorio, -a
  fr izond. (Ipar.) risible, hilarant, ridicule
  en izond. (Ipar.) laughable, ridiculous
  port izond. (Ipar.) risível, ridículo(a), irrisório(a)

  Testuinguruan

  Ez nuen ez susmagarri ez irringarri gelditu nahi. [Mailuaren odola, Aingeru Epaltza (Elkar, 2006)]