da/du ad. Ispiluan isladatu; isladatu. Ibaian ispilatzen zen ilargia. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak:Â ad. g.e.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es reflejar(se), espejar(se)
fr refléter
en to reflect (usually passive)
port refletir-se
Durangoko Azoka aldi berean da oasia eta ispilatzea.
ispilatu (Gaurko hitza, Domeinu publikoa)
 iz. 1. ASTRON. Berezko argia duen astroa, bere baitan gertatzen diren erreakzio termonuklearren energiaz distiratzen duena. 2. (herr.) Eguzkia eta Ilargia izan ezik, zeruan distiratzen ikusten den zeinahi argi. 3. Konbentzioz, izar-formakotzat jotzen den irudia. 4. (hed.) Ikuskizunetako, bereziki zineko, aktore ezaguna; bere jakite, trebezia, etab. direla medio, bere jardueran itzal aparta duen pertsona. Hollywood-eko izarrak. Boxeo-izarrak. 5. Bereziki maitagarria den pertsona izendatzeko erabilitako izena. Emazte maitagarria, gure etxeko izarra. 6. Bereziki hotelei dagokienez, zerbitzuen maila adieraztearren erabilitako ikurra. Bost izarreko hotela. 7. Zaldiaren kopetako zuriunea. 8. Ileak ateratzen diren gunea. 9. MIL. Zenbait hierarkia militarren ikurra. • Dabiden izar. Sei puntako izarra, judaismoaren sinboloa dena. || izar adasdun. Ik. kometa. || izar aldakor. ASTRON. Denbora–tarte laburretan distira-aldaketak azaltzen dituena. || izar bikoitz. ASTRON. Elkarrekiko duten erakarpena dela medio, bi izarrek osatutako multzoa, multzoaren masa-zentroaren inguruan grabitatzen duena. || izar gorri. 1918ko apirilaz geroztik eta iraun bitartean, armada sobietarrak erabili zuen ikurra. || izar giltza. TEKNOL. Ik. giltza. || izar iheskor. Ik. izar ( uxo). || izar loka. Ik. izar ( uxo). || Izar odoltsua. Ik. Antares. || izar uxo. ASTRON. Abiada handiz eta berehala itzaliz zeruan bat-batean azaltzen diren gorputz argitsuetako bakoitza. Normalean atmosferan sartzean erretzen diren meteoritoak dira. || izar zirrindola. TEKNOL. Ingurune horzkatua duen zirrindola. Azkoina edo torlojoa estutzean, zirrindolaren horzkak materialean sartzen dira eta berez edo dardaren eraginez askatzea eragozten dute. || izar-atmosfera. ASTRON. Marra-espektroa sortzen den izarraren azaleko eskualdea. || izar-disko. Ik. disko (3). || izar-haize. ASTRON. Zenbait izar bero eta masa handiko atmosferatik askatzen den partikula–fluxu etengabea. || neutroi-izar. ASTRON. Tamaina txikiko eta dentsitate handiko izarra. Supernoben eztandaren ondorioz sortuak dira eta beren osagai nagusia neutroiez osatutako gasa da. • IZAR EGON. Izarrez betea egon. Izar dago zerua.(Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak:Â iz.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) iz. (Astron.) estrella (2) iz. (herr.) estrella, astro (3) iz. [izar-itxurako irudia] estrella (4) iz. [zaldien orbana] estrella (5) iz. núcleo del que crecen los pelos (6) iz. [emakumeei buruz] (hed.) reina, amada, corazón (7) iz. (hed.) estrella, figura, crack
fr (1) iz. étoile (2) iz. (hed.) star, grande figure
en (1) iz. star (2) iz. [pertsona] star; well-known
port (1) iz. (Astron.) estrela (2) iz. (herr.) astro
Nork esan du izarrak atzamar puntekin ukitzea ezinezkoa dela? [Xegun Altolagirre, @xenekan)
izar (Argazkia: Xegun Altolagirre, @xenekan)
iz. BOT. Junkazeoen familiako eta Juncus generoko landare belarkaren izen arrunta. Zurtoina zuzena, zilindrikoa eta malgua, hostoak erradikalak, eta loreak berdexkak dituzte, eta ibaiertz, itsasertz eta bestelako lurzoru istilduetan hazten dira. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak: iz.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (Bot.) junco (Juncus sp.)
fr (Bot.) jonc
en (Bot.) rush
port (Bot.) junco
Ikustekoak ziren bi bazterretako itsas padurak, ihi eta lezkaz oparoak, harago hondar leun urrezko zabalei bide egiten zietenak. [Gerlari zuria, Joanes Urkixo (Elkar, 2004))] (Ereduzko Prosa Gaur)
ihi (Gaurko hitza, Domeinu publikoa)
1. iz. Samintasun keinua. 2. adond. Nekez.
Orotariko Euskal Hiztegia
inkiminki.
1. “(G, B), mueca de disgusto, p. ej. al aceptar una orden desagradable” A. [Badaki] lizunkeri gabe jostatzen, ta inkiminki gutxikin keiñu zital, seiñu txoliñak ta imurtxi txuliatuak aienatzen. EEs 1912, 220.
2. (Gc ap. A), inki-manki. “Flaquear, sostenerse a duras penas” A (pese a la trad., se trata sin duda de una expr. adverbial). Inki-manki Izartxo, bitartean, pozik alde batetik, Erkoren patxara ta iztunen ederra ikusirik, estu ta artega bestetik. Eston Iz 77.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) iz. mueca de disgusto, enfado, de desagrado (2) adond. a duras penas, ten con ten
fr (1) (2)
en (1)Â (2)
port (1)Â (2)
Inki-minkia egin du lan zail samarra agindu diotenean. (5000 Adorez Hiztegia)
inki-minki (Gaurko hitza, Domeinu publikoa)
iz. (B) Iratzea, garoa. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak:iz. Bizk.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (B) helecho
fr (Bot.) fougère
en (Bot.) fern
port (planta) samambaia, feto
Ira artean haurrak ia ezin dira ikusi. (Elhuyar hiztegia)
ira (Gaurko hitza, Domeinu publikoa)
da/du ad. Iraungi. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Orotariko Euskal Hiztegia
itzungi (V-gip-al; Lar, H), itzaungi (Lcc), itxungi (V-gip), izungi (G; Aq 1325). Ref.: A; Iz ArOñ (itzungi, itxungi, izungi); EAEL 261. Etim. Parece ser un cruce de iraungi con itzali.
Apagar (sentidos prop. y fig.). “Argixa itxungi, itxungitten, itxunketan” Iz ArOñ. v. itzali (4), iraungi. Tr. Documentado en textos vizcaÃnos desde finales del s. XVIII; hay tbn. algunos ejs. guipuzcoanos en el s. XX. Itzungirik aragiaren su guztia. msOñ 218v. [Herejia onek] itxungi eta amettan dituz fede eta karidadia. Itz Berb I 33. Biotzeko asarre biziak itzungi dute. Zait Sof 178. Inpernu-suak nundik itzungi / euskaldunaren azkua? SMitx Aranz 103. Argi biur bedi, itzungi bedi. Or QA 165. Izetu ta itzungi [farolak]. Erkiag Arran 68. Aren adimen argi ta dirdaitsua itxungi egin zitekean. Zait Plat 19. Jakintza be itzungi (amatau) egingo da. Ker EMeza 93 (ap. DRA). v. tbn. A EY IV 76s. Itxungi: And AUzta 97. Erkiag BatB 11.
itsungi. Apagar (el hambre). Bere gosea itsungi ondoren. M. Arrutza EG 1956 (1-2), 29. Sartuten neban pitxarra aboan eta itzungi egiten neban pitxarra. Or Tormes 19.
Apagar(se), olvidar, relegar. Orduko idazleen izenak ez lirake beñere izungi bear. RIEV 1931, 639.
Sinonimoak:Â ad. Bizk.
Beste hizkuntza batzuetan (5000 eta Word Reference hiztegiak):
es apagar(se), extinguir(se)
fr (s’)éteindre
en [sua] to extinguish, to put out
port apagar, extinguir
Nork itzungi du sua?Â
itzungi (Gaurko hitza, Public Domain)
iz. Irakasten duena; irakaskuntzan diharduena. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Orotariko Euskal Hiztegian
irakasle (G; H; -kh- SP, Dv, H), irakasla (V), erakasle (S; Lar, H). Ref.: A (irakasla); Lrq (erakatsle).
Maestro, profesor; que enseña. Cf. Lar: “Doctorar, irakasletu”. v. irakaslari, irakastari, irakastaile. Tr. Documentado ya en Leiçarraga; hay testimonios, aunque escasos, de todos los dialectos, siendo especialmente frecuente en autores meridionales del s. XX. Al Norte se emplean tanto irakasle como erakasle. En la tradición meridional irakasle es mucho más frecuente que erakasle, que aparece sólo en unos pocos ejs. guipuzcoanos de los ss. XVIII y XIX, y en Lizarraga de Elcano. En DFrec hay 437 ejs. (uno septentrional) de irakasle y 29 (18 sept.) de erakasle.
Sinonimoak:Â iz.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. profesor, -a; enseñante, docente; profe
fr iz. enseignant, -e; professeur
en iz. teacher; schoolteacher; [unibertsitatean] lecturer
port iz. professor, -a; docente
Zirriborro zehazgabe horien guztien artean, zehatz eta garden datorkit gogora irakasle baten oroitzapena. [Nerabearen biluzia, Xabier Mendiguren Elizegi (Elkar, 1999)] (Ereduzko Prosa Gaur)
irakasle (FlickrCC, Pablo)
Reply