Gaurko hitza

Recent Updates Page 179 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 7:39 pm on 2018/10/30 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gozamen 

  iz. Ondasunen bat erabiltzea, haren etekinak eskuratzea. Etxeko jaunak baserria osorik uzten du oinordekoarentzat, baina emazteak bizi deno ondasunen gozamena du. Jabetza hutsa semearentzat gelditzen da; gozamena, berriz, gurasoentzat. Ondasun horietarik bat bere-berea du, eta bestea gozamenezkoa, bizi deno. Noren gozamenezkoak dira lur horiek? (Hiztegi Batua)

  gozamen (c. sg. A; SP (sin trad.), Ht VocGr 376, Lar, Añ, Arch VocGr, Dv, H, Zam Voc), gozomen.

  1. Goce, disfrute (de un bien); usufructo. “Usufructuar, gozamena izan, iduki, euki” Lar. “Gozo” Añ. “Jouissance, possession d’une chose” Dv. “Norbaiti bere onthasunen gozamena uztea, laisser à quelqu’un l’usufruit de ses biens. Gozamena zure, iabetasuna zure anaiaren, la jouissance, les fruits pour vous, la propriété pour votre frère” H. Cf. infra (3).  Tr. Documentado al Norte desde principios del s. XVIII; al Sur se encuentra sólo en Guerrico, EConst y algunos pocos autores del s. XX. Eguiateguy y, al menos una vez, Eguzkitza emplean la forma gozomen. En DFrec hay 4 ejs. de gozamen.  [Mundu huntako gauzen] gozamena milla beldurrez eta griñez bethea dela. Ch I 22, 2. Gida ezazü […] argitarzün eternalaren gozameniala. Mst III 59, 4. Erreginak […] erran zioen: zohazi, sar zaite […] Nabothen mahatstiaren gozamenean. Lg I 361. Fede oneko posesiorik edo gozamenik ezin eduki dezake. Gco II 286 (v. tbn. I 361). Jainkoaren beraren gozamenerat […] dretxo izatea. Dh 241. Erregek eziñ artu dezake iñoren ondasunik […] ez eragotzi beren gozamenik. EConst 59. Dena zen heiena hango [baratzeko] gozamena, / salbu fruitu batena. Zby RIEV 1908, 206. Hel ahal ditian […] bethiereko dohatsütarzünaren gozameniala. Ip Hil 266. [Apez-etxe ebatsien] gozamena urririk zuzenez behar zukenari arranda pagaraz. HU Zez 189. [Jopuak] lurrak lantzen ekin arren, ez euken gozamenik be. Eguzk GizAuz 10. Sail bakotxa erabillanak, orren gozamena baño beste eskubiderik ez eukan. Ib. 10 (131 gozomen). Berebill soillaren gozamena izango dute ortaz. EAEg 14-2-1937, 1062. Jaunari errezatzen / […], zeruko gozamena / izan dezan gero. Uzt Sas 197 (v. tbn. Inza Azalp 42 zeruko gozamena). Paradisuko gozamenaren / jaube zirean jasoak. Ayesta 133. Emazteak bizi deino ondasunen gozamena duelarik. MIH 150. Jabetza hutsa […] semearentzat gelditzen da; gozamena, berriz, gurasoentzat. Ib. 150. v. tbn. Mih 120. AR 31. JesBih 447. Jaur 138. Etxba Ibilt479. Gozomen: Egiat 226. (Orotariko Euskal Hiztegia)

  Sinonimoak: iz.

  [gozatzea]: gozatze (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak).

  es iz. beneficio, provecho, ganancia, usufructo, disfrute. noren gozamenezkoak dira lur horiek?: ¿para usufructo de quién son esas tierras?

  fr iz. bénéfice, gain, profit, usufruit, jouissance

  en iz. usufruct

  pr iz. usufruto

  

  gozamen (Gaurko hitza, FlickrCC)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:04 pm on 2018/10/29 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txingote 

  iz. Giza irudiko panpina-antzekoa. 

  Orotariko Euskal Hiztegian

  txingote. “(V-gip), mamarracho, caricatura, figura ridícula (FSeg)” A.

  Sinonimoak: 

  [txingote]: txorimalo, txotxongilo (Elhuyar hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. monigote, mamarracho, esperpento
  fr iz. imbécile, fantoche, polichinelle
  en iz. sight, ridiculous person
  port iz. pingo de gente, ridículo, -a, palhaço, -a

  Ordezko txingote edo esperpento bat sortu zuen bere aginduetara lana egin zezan, bere nobelak firmatzeko eta kazetarien eskaerei erantzuteko. [Argia, 2003-09-07, 1910. zbk. | «Joxean Agirre: “Literaturarekin bakarrik bizitzeari sekulako beldurra diot”», Mikel Asurmendi] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  txingote (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:16 pm on 2018/10/27 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 ), L ( 239 )   

  lazakeria 

  iz. Utzikeria. Bistan da badela han ere zenbaiten aldetik euskararen aldeko lazakeria edo alferkeria. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lazakeria. v. laxakeria.

  laxakeria, lazakeria. Negligencia. Agian ez diogu ondoko egunetan ahantzaraziko… sobera lazatuz. Lazakeria batere, batere ez doako girixtinoari! Herr 27-2-1958, 1. Bixtan da badela han ere zenbaiten aldetik euskararen aldeko lazakeria edo alferkeria. Larre ArtzainE 299.

  Sinonimoak: iz.

      [utzikeria]: utzikeria (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) laxitud, negligencia
  fr iz. relâchement, négligence
  en iz. laxity, laxness, slackness; negligence, malpractice
  port iz. lassitude, negligência

  Bistan da badela han ere zenbaiten aldetik euskararen aldeko lazakeria edo alferkeria. (Hiztegi Batua)

  

  lazakeria (Argazkia: elcorreo.com)

   
• 

  Maite 11:55 pm on 2018/10/26 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kazetaritza 

  iz. Kazetariaren jarduera edo lanbidea. Kazetaritza lanean dihardutenak. Euskal kazetaritzaren arazoak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kazetaritza, kasetaritza, kasetalaritza.

  Periodismo. Euskal Herri guziaren zerbitzuan kasetalaritzan. Larre ArtzainE 182. Ahantz ez dadin nundik heldu giren kasetaritzan. Ib. 187. Harrigarria da, kazetaritzan adibidez, gero eta nabariago den batasuna. In MEIG VI 42. En DFrec hay 4 ejs. de kazetaritza y uno de kasetaritza.

  Sinonimoak: iz.

      [kazetagintza]: albistaritza, kazetagintza Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. periodismo
  fr iz. journalisme
  en iz. journalism
  port iz. jornalismo

  Aurten euskarazko kazetaritzan mugarri izan diren hamar proiektu komunikatibo saritu ditu Rikardo Arregi Kazetaritza Sariak. Zorionak guztiei!

  

  kazetaritza (Argazkia: Wikimedia Commons, guregipuzkoa.eus)

   
• 

  Maite 10:11 pm on 2018/10/25 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mandeuli 

  iz. Euliaren antzeko intsektu zapala, marroia eta distiratsua, batez ere zaldi eta abelgorriei ipurdi aldean eransten zaiena eta mihi zorrotz eta xurgatzailea duena (Hippobosca equina). Mandeulien ausikiak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  mandeuli (V, G; Lar, Añ), manduli (AN-ulz-egüés-ilzarb-olza, B; SP ->  vEys, Urt II 402, Dv), mandelbi (G-to), mandellu (R), mandouli (L-côte, B; H), mando-euli (V-gip, AN-gip), mandauli (AN-olza; H), mandaeuli (V-gip; H). Ref.: Bon-Ond 146; A (mandeuli, mandelbi, mandouli, manduli); Iz Ulz (mandulie), ArOñ; Etxba Eib (mando eulixa); EAEL 99; Elexp Berg (mandaeuli); Izeta BHizt2 (manduli).

  Tábano. “Mouche ânière” SP. “Mosca de burro” Lar (v. tbn. Añ, s.v. mosca). “Mosca grande negra, muy zumbadora que daña las carnes” A. “Mando eulixa dan gauza zittala!” Etxba Eib. “Abre oiek manduliz beteak” Izeta BHizt2. Cf. VocNav s.v. mandaulia y manduli. Cf. EULI MANDO. Idia leizorrek manduliek, ez ulitxek, ez ausikitzeko erremedioa. Mong 593. Lotzen edo itsasten bazaizka zaldi bere ezi-gabeari zenbait mandeuli […] ematen dio bertatik lasterrari ta irrintziari. Mb OtGai III 205. Mando eulija dogu / beste jenerua / zabal ta biribila / zapua langua. DurPl 81. Tronpa biribil biribila, mandeuliak lakoxe urrumadea egiten dabena? A Ezale 1898, 2b. “Mando euliyen bertsuak” letu biar ziyozkala. Iraola 45. Mando-euli batekiñ / barrabilletan. MendaroTx 212. Euli beltz aundi, belar-kolore, / mandeuli mutur-zorrotza. Or Eus 318 (v. tbn. Poem 531). Dautzuet ez zuela Paskualek aholku eta arralleria eskasik: […] “Emoitzioztek mando-uliak gibeletik! Hik baino lan hobea eginen ditek”. Larz GH 1959, 90. An bazirela uliak eta ezpatak edo mandauliak. Auspoa 77-78, 27. Norberak jakiten du bere mandulien berri (AN-ulz). ‘Nork edo zerk nasten dion bizitza’. Inza NaEsZarr 1266. v. tbn. Mando-euli: Otx 17. Mandaeuli: Gerrika 74.

  Sinonimoak: iz.  (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  1. eulitzar, euli beltz.
  2. eltxar

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Zool.) mosca borriquera, mosca de burro, mosca de caballo (Hippobosca equina)
  fr iz. louse fly, horse fly
  en iz. (inseto) taon
  port iz. (inseto) mutuca, butuca

  Nicolasen mezua, baina, mandeuli astun baten moduan ibili zuen bueltaka larunbat eta igandean eta ez zuen Mariori gertatzen zitzaiona kontatzeko behar zuen indarrik izan. [Ordu bietan frontoian, Jokin Ansorena (Alberdania, 2010)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  mandeuli (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:17 pm on 2018/10/24 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  estimatu 

  ad. 1 du ad. Aintzakotzat hartu; eskertu. Zentzua da gizakiak gehien estimatu behar duen gauza. Bere burua gehiegi estimatzen du. Mespretxatzen dute estimatua izatea merezi duena. Asko estimatzen dut zure borondatea. —Nahi al duzue tragoxka bana? —Ez jauna; lan orduetan edatea galarazia dugu, baina estimatua dago. 2 (Era burutua izenondo gisa). Jainkoaren alaba estimatuen eta maiteena. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad.

  [prezatu]: aintzakotzat eduki, aintzakotzat hartu, aintzat eduki, aintzat hartu, balioetsi, buruan hartu, estimu egin, ezertan eduki, ezertan hartu, gogoan hartu, hartakotzat eduki, kontuan eduki, kontuan hartu, kontuan izan, prezatu Ipar., baloratu Heg., kontu atxiki Bizk., goietsi jas. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. estimar, apreciar, valorar, agradecer (2) du ad. estimar, sentir afecto/cariño, considerar (3) du ad. estimar, considerar, juzgar, pensar; tener/dar por
  fr (1) du ad. estimer, apprécier (2) du ad. avoir de l’estime pour
  en (1) du ad. [eskertu] to appreciate; to be grateful to/for, to be thankful to/for (2) du ad. [afektua sentitu] to have esteem for, to hold in esteem, to esteem
  port (1) estimar, apreciar (2) estimar

  —Nahi al duzue tragoxka bana? —Ez jauna; lan orduetan edatea galarazia dugu, baina estimatua dago.  (Hiztegi Batua)

  

  estimatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:17 pm on 2018/10/23 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  akidura 

  iz. Nekea, unadura. Jainkoa otoiztuz onets ditzan haren akidurak eta izerdiak. Ezin erranezko akidura bat nabari zuen bere gorputzaren atal orotan. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  akidura (L, BN-baig, S; -kh- Dv -> A, H). Ref.: Lh (akhidura); Satr VocP.

  Cansancio, fatiga. “Fatigue extrême, épuisement” Dv. “Fatigue, lassitude” H (s.v. akhitzea). “Cansancio, fatiga” Satr VocP. v. ahidura. Zure akidurez, libra gaitzazu, Jesus. Dh 80. Ibili naiz nekhe, akhidura, beila, gose, egarri, barur asko, hotz, buluztasunen erdian. Dv 2 Cor 11, 27 (Lç trabaillutan eta neketan, TB penetan eta lanean). Othoiztuz Jainkoa onhets ditzan haren akhidurak eta izerdiak. Laph 107. Bere eri maiteentzat deusik ez zitzaion sobera, ez elhe onak, ez akhidurak, ez eta mirakuluak. Arb Bok 327. Lehen arratsaldean, / ur-eskasez naski, / Xipak akidurari / ezin ihardoki; / Hil zen, eta lagunak / beilari jarraiki. Etcham 113. Ihizekan egiten zütian lasterrek eta han hartzen zütian akidüra eta izertaldi handiek goizik ezintü zien Haritchabalet. Const 36. Auzi zozo baten beldurra, akidura, oihaneko xakolinaren azken uztarra edo ez dakit zer, lo-kuluxka batek hartzen nu ene alkiaren gainean. JE Ber 48. Berant afaldurik, akidurak loaletu zituen eta badoazi oherat. Zub 110. Ezin erranezko akidura bat nabari zuen bere gorputzaren atal orotan. Mde Pr 162. Paganoak bentzutuak ikusiz giristinoek zer bozkarioa zuten ohartuz, ez nituen gehiago sendi gorputzeko akidurak. Ardoy SFran 337. Etxean agertzeko ez izanki deusik, / omore txarra eta akidura baizik. Xa Odol 254. Ez zituzten zapetak higatuko eta hartu zuten akidura hartuko debalde. Etchebarne 54.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

      [unadura]: ahitze, neke, iraungidura Ipar., unadura Ipar., abaildura g.e., anu g.e., neketasun g.e., hagoadura Ipar. g.e., nekadura Ipar. g.e., ahidura Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) cansancio, fatiga, agotamiento
  fr iz. fatigue, exténuation
  en iz. fatigue, tiredness, exhaustion, weariness
  port iz. (Ipar.) cansaço, fadiga, esgotamento

  Ezin erranezko akidura bat nabari zuen bere gorputzaren atal orotan. (Hiztegi Batua)

  

  akidura (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)