Recent Updates Page 2 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 9:42 pm on 2018/06/16 Permalink | Reply
    Tags:   

    zintzurkoi 

    adj. Ipar. Sabelkoia. Igandea ostatuan iragaten duen gizon zintzurkoia. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    zintzurkoi (L, BN ap. A; Lar, Dv, H). Comilón, tragón. “Comedor” Lar. “Gourmand, adonné à la gourmandise” H. “Tragón, comilón” A. Horra gizon bat zintzurkoia eta arno edalea. HeH Lc 7, 34 (Lç gormant, He jankorrean dabillana, TB yale, Brunet, Leon jale, Dv ezin asezko gizon, Ol yatun, Ker jatun, Or, BiblE tripazai(n)). Zintzurkoien asetzen hari denak ahalkea arthikitzen dio bere aitari. Dv Prov 28, 7 (Ol zintzurkoi; Ker galdu, BiblE jende galdu). Horrela ditu etxekoak asaldatzen eta zorigaizten, bezperetara jarraiki behar orde igandea ostatuan iragaiten duen gizon zintzurkoiak. Arb Igand 132.

    Sinonimoak: izond. Ipar.

        [sabelkoia]: sabeltzain, tripazain, tripontzi, golos Ipar., sabelkoi jas., sabeldarraio g.e., gormant Ipar. beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es izond. (Ipar.) glotón, -ona, comilón, -ona, tragón, -ona
    fr izond. gourmand, -e ; glouton, -onne
    en izond. greedy, glutton, big eater
    port izond. (Ipar.) glutão(ona), comilão(ona)

    Igandea jatetxean iragaten zuen gizon zintzurkoiak.

    zintzurkoi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 9:12 pm on 2018/06/15 Permalink | Reply
    Tags:   

    txiribiri 

    iz. 1. Bizk.Tximeleta. || 2. iz. Bizk. Txirbila, txirlora. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    1 txiribiri (V; Mg Nom 66 (V), Dv (<ch-> V)), txiribiria, txiribili, txiribia (V-m; Mg PAbVoc -> Izt 71r, Añ (V)), txiripiri (V), txiribira (Izt 71r). Ref.: A (txiribiri, txiribia, txiripiri); EI 359; X. Kintana Iker-10, 1997, 160.

    1. Mariposa. v. txiribita. Txiribirija baten lana da sedia. Ur Dial 4 (It inguma, Dv pinpiriña, Ip jinkollo). Ar bat txiribirija biurtutia. Ib. 8. Erubeari kusku-barruan txiribiri-egoak sortu ekiozan. A Latsibi 147. Txiribiri ta erliak duaz / baltzik bidiak betien. Enb 42. Begiko zaizkit txiribili ain / margoztuen jira-birak. EA OlBe 26.

    2. “(V; msOch), pelele, persona ligera” A. Sakristau txiribiri / gizon-antzekoa. Azc PB 258.

    2 txiribiri (V-gip, G-goi), txiribi (V-gip), txirimiri (G-azp). Ref.: A; Iz ArOñ (txirimiri); Etxba Eib; Elexp Berg (txiribi).

    1. Viruta. “Anton arotzanetik ekarrizuz txiribiri batzuk, sua ixotu deigun” Etxba Eib. “Txiribixa ona da sua pizteko” Elexp Berg. v. txirbil, txibiri.

    2. Tinta-txiribiri sendoetan eta xipoaren ikutuz loraketa doi-doietan. “En densas volutas de tinta”. MEIG IX 123 (en colab. con NEtx).

    3. txirbi. “Txirbixa, se quita cuando se está hilando un tropiezo del lino como pincho” Iz ArOñ.

    Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

        [tximeleta]: Bizk.inguma, jainkoilo, mitxeleta, sorgin-oilo, tximeleta, apex Ipar., pinpirin Ipar., mitxirrika Gip., pinpilinpauxa jas., tximirrika g.e.
        [txirbila]: txirbil, txoskin, txirlora Bizk., kizkur Gip., zirringila Ipar. g.e.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. viruta, cepilladura (2) iz. (B) mariposa
    fr (1) copeau (2) papillon
    en (1) shaving (2) butterfly
    port (1) maravalhas, lasca, estilha (2) mariposa, borboleta

    “Pentsa, tornuan ari ninduan eta pixt! begian txiribiri bat sartu zaidak.” [Elurretan hotsak, Pablo Sastre (Susa, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    txiribiri (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 10:36 pm on 2018/06/14 Permalink | Reply
    Tags:   

    pello 

    adj. Kaikua, zozoa. Tratulariak ere ez baitziren osoki pelloak. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    pello (L, BN, S; Dv), peilo. Ref.: A (peillo); Lh; Lrq.

    “Sot, niais” Dv. “Tonto, bobo” A. “Idurigabeko pello (Hb), homme qui détrompe les gens” Lh. “Nigaud” Lrq. Cf. Gy 13: Peillo, damurik ez hintzen / Hire erretor yaunak predikatzen duen / Yainko haren kontseilluko. “C’est dommage, Garo [= 'nombre de uno de los personajes de Le Pédant joué (1645) de Cyrano de Bergerac]“. Cf. Prop 1897, 207: Ez da Xinatar ezkontzen ez denik. [...] Erran nahi da han ere badela Juanaño bezanbat Peilloño Nihork etzuen ezagutzen, bainan egin zioten hainitz galde, eta ikusi zuten gorthean guziek etzela Peilo. Hb Egia 75. Martinak senharrari: / zer pelloa haizen! / Ez hakiena zerbeit / hoberik galdetzen? Zby RIEV 1908, 772. Bainan nola tratulariak ere ez baitziren osoki pelloak [...]. Prop 1892, 18. Paria nezake nahi duzuena, badela bana bertze, barnez eta izaitez egiazki bera tzarra den batentzat, hots, espanturik gabe, hamar bat pello. HU Eskual 24-4-1908, 1. Sinets-arazi diote “pello” gaizo batzueri, Rusia griñatua dela Chinaren aintzinamenduaz. Herr 7-1-1960, 1. v. tbn. Othoizlari 1957, 138.

    Sinonimoak: izond. Ipar.

    [buruarina]: arin, babalore, babo, bulunba, buruarin, eltze, ergel, ero, eroxka, inozo, kaiku, kaskarin, kirten, lelantoni, lerdo, memo, tonto, tontolapiko, tutulu, txatxu, txoriburu, zoro, zoroxka, zozo, zozoilo, ments Ipar., xanfarin Ipar., zuntzun Ipar., tontolo Heg., txoropito Heg., atunburu Bizk., gangar Bizk., ganorabako Bizk., ganoragabe Bizk., ganoragabeko Bizk., kokolo Bizk., lapiko Bizk., lelo Bizk., mozolo Bizk., papao Bizk., pepelerdo Bizk., taket Bizk., tankalo Bizk., tentel Bizk., txotxolo Bizk., tetele Ipar./Naf., pettux Lap., ilupa Naf., pergut Zub., astapito beh., ganbelu beh., alotza g.e., haizebelats g.e., inputika g.e., narra g.e., txolin g.e., zoroko g.e., memelo Bizk. beh., koko Bizk. g.e., txotxin Bizk. g.e.(UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es izond. (batez ere Ipar.) tonto, -a, necio, -a, majadero, -a
    fr sot, sotte, stupide
    en stupid, silly, foolish
    port tonto, -a; néscio, -a

    Tratulariak ere ez baitziren osoki pelloak.   (Hiztegi Batua)

    pello (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 10:58 pm on 2018/06/13 Permalink | Reply
    Tags:   

    zoro-haize 

    iz. Zoroaldia.

    Orotariko Euskal Hiztegian

    ZORO-HAIZE (V-gip; zoraize V-m). Ref.: Etxba Eib (zoro-aizia); Zubk Ond (zoraize); Elexp Berg (zoroaize). a) “Vena de hacer locuras. Zoro-aiziak emon detsa eta ez dago sosegauko dabenik” Etxba Eib. “Venada, locura pasajera” Zubk Ond. “Gaur kriston zoroaizia daukau ta Ondarruara goiaz” Elexp Berg. “Zoroaiziak emun zotsan da moja sartu zan” Ib. Zoro-aize larregi, negarra dator atzeti. (V-m). EZBB II 144.

    “Soró-aixia xakok, asomo de locura, principio” Iz ArOñ.

    b) “Zoroaize, bobo, imbécil” Asp Leiz2.

    c) “Gaur kriston zoroaizia dabill (hegoaizea dabilean zoroaizia dabilela esan ohi da)” Elexp Berg.

    Sinonimoak: iz.

        [eroaldia]: eroaldi, zoroaldi

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. locura (pasajera), venada, período de locura
    fr iz. folie passagère
    en iz. bout of madness
    port  loucura (passageiroa)

    Zoro-haize larregi, negarra dator atzetik. (V-m). EZBB II 144.  (Orotariko Euskal Hiztegia, mold.)

    zoro-haize (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 11:14 pm on 2018/06/12 Permalink | Reply
    Tags:   

    faunkeria 

    iz.  Ipar. g.er. Hutsalkeria. Munduko faunkeriak maitatu dituena. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    faunkeria (Dv  -> A, H). Vanidad. “Action molle, sans vigueur corporelle” Dv. “1. [...] Munduko faunkeriak, les vanités du monde (Bijrin). 2. absence volontaire ou naturelle d’énergie ou de force au travail, à la fatigue, mollesse” H. Munduko faunkeriak maithatu dituena. Birjin 41. Oro eztira faunkeriarik <frank->baizen. Ib. 70. Bilhatzen ditutzuen ohore, onthasun, atsegin, gurikeria, gozotasun horietan guzietan eztuzue edirenen gezurrik, itxurapenik eta faunkeriarik baizen. Dh 194.

    Sinonimoak: iz. g.e.

    [huskeria]: Ipar.ezerezkeria, ezgauza, huskeria, txikikeria, zirtzilkeria, ezdeuskeria Ipar., fitskeria Ipar., hutsalkeria Ipar., pegesa Ipar., pegeseria Ipar., xehekeria Ipar., apurkeria g.e., pitinkeria g.e.

    [harrokeria]: arrandia, burgoikeria, buruiritzi, handikeria, handiuste, hantuste, harrokeria, harropuzkeria, harrotasun, oilarkeria, burujope Ipar., espantu Ipar., furfuria Ipar., superbiotasun Ipar., urguilu Ipar., laineza Gip., astintasun g.e., haizekeria g.e., handipuzkeria g.e., handurreria g.e., hantukeria g.e., harroketa g.e., ilarrainkeria g.e., banaloria zah., baneria zah., banitate zah., faza Ipar. g.e., haidorkeria Ipar. g.e., hanpuruskeria Ipar. g.e., harrogoa Ipar. g.e., morga Ipar. g.e., burupe Ipar. zah., handigoa Ipar. zah., hankortasun Ipar. zah., superbia Ipar. zah., urguileria Ipar. zah., soberbia Heg. zah.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) vanidad, soberbia (2) acto sin vigor, debilidad, flaqueza
    fr (1) fanfaronnade, vanité, orgueil (2) un rien, une bêtise, affaire sans importance
    en (1) arrogance, vanity, pride; ostentation (2) trifle, unimportant thing
    port (1) vanidade, soberba (2) fraqueza, debilidade

    Gorde gaitezen, bada, guztiok inolako faunkeria eta handiustetik.

    faunkeria (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 11:23 pm on 2018/06/10 Permalink | Reply
    Tags:   

    katebegi 

    iz.  1 iz. Katearen maila. Ik. gartza. Kateak mutur bakoitzean katebegi bana du. 2 iz. Irud. Bertsolaritzan katebegirik ahulena da gai-jartzaileena, esker onaren aldetik. Etorkinak dira lan merkatuaren eta langabeziaren azken katebegia. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian:

    katebegi (V-ger-oroz-m, Gc, B ap. A), katenbegi (V ap. A), katanbegi (V-ger ap. A), gatebegi (L-ain ap. A; T-L).

    Eslabón. “Ojete a que se ata la cadena, sirve de último eslabón” A. “Katenbegi, anillo de cadena” Ib. “Chaînon, gathebegi” T-L. Kate-begi batugabeak, elkarbidetuta dauden hutsarteak. “Eslabones desunidos”. MEIG IX 123 (en colab. con NEtx).

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es último eslabón de la cadena, ojete al que se ata la cadena
    fr anneau de chaîne
    en last link in a chain
    port último elo de a cadeia

    Entzun:

    Katearen katebegiak gara.

    katebegi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 11:39 pm on 2018/06/09 Permalink | Reply
    Tags:   

    langa 

    iz. 1 iz. Esparru edo bide bateko sarbidea eragozteko zeharka jartzen den haga multzoa, ireki eta itxi egin daitekeena; bereziki, haga horietako bakoitza. Ik. kereta. Txantxangorri bat hesiko langan. Etxeburuko langa gaindituta. 2 iz. Kirol batzuetan, ateko goiko haga. Pilotak langan jo zuen. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    langa (G; Lar, Añ, H (V, G, L)). Ref.: A; AEF 1955, 79. Tr. Documentado en la literatura meridional, sobre todo del s. XX. En DFrec hay 3 ejs. Etim. De lat. planca.

    1. Cancilla, portilla. “Puerta, para entrar en los sembrados que están cerrados” Lar. “Puerta, barrera” Añ. Cf. Echaide Orio 121: “Puerta de un vallado”. Cf. VocNav s.v. langa. Ataka, langa, langamalla, langatea. Izt C 234 (en una lista de vocablos relacionados con la agricultura). Orduantxe zetorren Patxi etxe azpiko langatikan aurrera. Apaol 81. Tarte estuduna zan langa ori ta ezin atera zuan arkuma kanpora. Muj PAm 71. Belar-zelaian esiak asko / mallak ugari langetan. EuskOl 1933, 9. Langa berêla atzemanez, / jauzi batean gaiñeti igaro. Or Eus 313. Langatik berriz otsegin dio. Ib. 313. Etxeburuko langa gaindituta. TAg Uzt 115. Astoa langan bezela, ez aurrerako ez atzerako (G-to). A EY III 55. Txantxangorri bat esiko langan, / ardi ta bildots zainketan. Gand Elorri 62. [Eiztariak] langak irikitzeko / ederrak mutillak! Uzt LEG II 307.

    Ez degu errenditu nai / legeak jartzen dun langan. Basarri 171.

    Portería de fútbol. Tarteka [baloia] iristen zan, / bai, bi langetara. Zendoia 151.

    2. (V-arr-m-gip). Ref.: A; Iz ArOñ; Etxba Eib; Elexp Berg. Cada una de las traviesas que forman una cancilla. “Traviesa, leño largo y grueso” A. “Erromadiari kendu langa bat eta ondoren jarraittu zeskun jabiak” Etxba Eib. “Palanca, palos que se ponen en los portillos (Amescoa)” J.L. Elcarte. Beijak sartu dituzube langa arteko ziskubetan? Mg PAb 108. Ol zut auentzat setiñezko langak egin bear dituzu. Ol Ex 26, 26 (Dv, Ur (h)aga, Bibl trebes, BiblE zehar-egur). Ateraldi baten zazpi mille langa edo trabez atara eudiezan. Akes Ipiñ 24. Gure Elburua goian dagola / kurtze latz baten langetan. Gand Elorri 143.

    3. (V-gip ap. A; H). “Barre avec laquelle on maintient une porte fermée” H. “Tranca” A. Ertsi begi nasai kanpoko atea, barrutik langa sendoa ezarriaz. Erkiag BatB 144.

    4. “Entretoise d’un chariot” H.

    Sinonimoak: iz.

        [hesia]: hesi, lezoi, pezoi Ipar., barrera Heg., luhesi g.e., baragailu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) z. cancilla; barrera, puerta movil (2) iz. (Kir.) travesaño, larguero
    fr iz. barrière, traverse, barre transversale
    en (1) iz. a pole that is placed over two stakes or posts as a boundary to discourage people, animals, etc. from entering a field, or to block the way; barrier, gate (2) iz. [kiroletan] crossbar
    port (1) barreira  (2) iz. (Kir.) travessão

    100.000 lagunen langa gaindituko du giza kateak.  Arantxa Elizegi Egilegor (Berria.eus, 2018-06-09)

    langa (Argazkia: Gure Esku Dago)

     

← Older posts

Newer posts →

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel