Gaurko hitza

Recent Updates Page 2 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 8:18 pm on 2019/10/11 Permalink | Reply
  Tags: B ( 381 )   

  bilakabide 

  iz. Zerbaitek bere bilakaeran segitzen duen bidea. Eritasunaren bilakabideaz jabetzeko. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  bilakabide. “Proceso de evolución” Diccionario Vasco-Castellanori (1981) dagokio. “>PMuj. Bistan da hemen, grafiaren aldetik, ez dela inongo hizkuntzan mailegu hitzekiko . egoerarik, erabat etxekotu ez ditugun bitartean, hitz horiekiko bilakaera nahiz bilakabidea baizik. MEIG VII 191s. En DFrec hay un ej. más.

  Sinonimoak: iz.

  [bilakabide] : bilakaera, prozesu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. evolución, proceso de evolución, devenir
  fr iz. evolution, devenir, développement
  en iz. evolution; development; transformation
  port iz. evolução

  Liburutik liburura pixkanaka gauzatu den bilakabide baten ondorio da liburu berria, egilearen ustez.  [Berria, 2006-11-21, «Neureak izateaz gain, neureak dirudite liburuko poemek», Juan Luis Zabala [Kultura]] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  bilakabide (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   

  Reply Cancel reply

  Required fields are marked *

  Name *

  Email *

  Website

• 

  Maite 11:14 pm on 2019/10/10 Permalink | Reply
  Tags: D ( 83 )   

  desobiratu 

  ad.  Exhumatu (Elhuyar hiztegia)

  Sinonimoak: iz.
  

  [desobiratu] : exhumatu, desobiratu, hobitik/lurpetik atera (Elhuyar hiztegia)
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. exhumar
  fr du ad. exhumer, déterrer
  en du ad. (formal) exhume, disinter, (colloquial) dig up
  port du ad. exumar

  Franco hobitik ateratzeko azken oztopoa kendu du Gorenak. Hala, Espainiako Gobernuak desobiratzea gauzatzeko aukera du jada. Auzitegiak Gobernuaren dekretuaren gaineko kautelazko galarazpena indargabetu du. [Franco hobitik ateratzeko azken oztopoa kendu du Gorenak (Eitb.eus, 2019-10-10)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  desobiratu (Argazkia: EFE)

   
• 

  Maite 11:19 pm on 2019/10/09 Permalink | Reply
  Tags: N ( 52 )   

  neurrigabe 

  iz. 1 adj. Neurririk edo mugarik ez duena. Ik. mugagabe; amaigabe. Neurrigabea da Jainkoa; neurriduna, gure adimena. Maitasun neurrigabea. Jainkoaren ontasun neurrigabea. 2 adj. Neurririk edo erarik ez duena. Ik. eragabe. Gurari neurrigabea. Irabazi neurrigabeak. || neurrigabeko adj. Neurrigabea. Zure neurrigabeko miserikordiagatik. Munduko aberastasunen neurrigabeko gutizia. Populu harroa eta neurrigabekoa. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: izond.

  [mugagabea]: amaigabe, amaigabeko, azkengabe, azkengabeko, baztergabe, baztergabeko, bukatugabe, infinitu, mugagabe, mugagabeko, izarigabe Ipar., izarigabeko Ipar., askigabe jas., neurge g.e., fingabe zah., fingabeko zah., kabugabe Heg. zah.(UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. inconmensurable, enorme, inmenso, -a, ilimitado, -a (2) izond. excesivo, -a, desmedido, -a, desmesurado, -a, intemperante
  fr (1) izond. incommensurable, immense, illimité, -ée (2) izond. excessif, -ive ; démesuré, -e ; immodéré, -e
  en (1) izond. immense, enormous, huge (2) izond. excessive
  port (1) izond. incomensurável, enorme, imenso(a) (2) izond. excessivo(a), desmedido(a)

  Zigor neurrigabe hau ez al da gizartearentzat kaltegarria? [Delituez eta zigorrez, Cesare Beccaria / Juan Martin Elexpuru (Klasikoak, 1999)]
  

  

  neurrigabe (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:26 pm on 2019/10/08 Permalink | Reply
  Tags: E ( 322 )   

  egokiro 

  adb. Egoki. Egokiro hitz egitea. Egokiro antolatua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  egokiro. (G ap. A ; Lar, Añ, H). “(Con) razón” , “adecuadamente”, “cómodamente”, “propiamente”, “pertinentemente” &c. Lar. v. 1 egoki (II).
  Egokiro ta guztien gustora ederki itz egiteko. Cb Just 117. Ala ikusiko degu, egokiro, Donostia merkataritzako erria zala. Etxeg RIEV 1908, 113. Oial andi loretua lepotik bera egokiro ipiñita. Ag G 70. Norbaitek egokiro erantzutea bearra zan. GMant LEItz 73. Nekazarien izkuntza egokiro bildu ta biurtzeko. Lh Itzald II 115. Igidin biok alkarrekin egokiro batzen dira. Eguzk RIEV 1924, 595. Guztiz egokiro pentsatu zutela. Txill Let 120. Egokiro erreskadatuak ateratzen zaizkitzu [fitxak] . Vill Jaink 40. Leku aretan aisago ta egokiroago ibilten asi zalako. Erkiag BatB 76. Egokiro antolatu du Axularren liburua. MIH 165.

  Sinonimoak: adond.

      [egoki]: aukeran, erara, eraz, itxuran, itxuraz, taxuz, hautura Ipar., alagala Bizk., hautan Ipar./Naf., hautara Ipar./Naf., egoki zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. adecuadamente, convenientemente; correctamente; acertadamente
  fr loc adv. de manière adéquate
  en adb. appropriately, properly, correctly; right; well; fine
  port adb. apropriadamente, adequadamente

  Datuak egokirogorde dira. Euskarabildua 2019

  

  egokiro (Irudia: euskarabildua2019)

   
• 

  Maite 9:26 pm on 2019/10/07 Permalink | Reply
  Tags: B ( 381 )   

  batño 

  iz. zenbtz. Adkor. Bat. Ik. batto; batxo. Etxez etxe egin zuten itzulia dupa-eske, baina ez zuten batño baizik kausitu ahal izan.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  batño. baño (BN ap. Dictionnaire basque-français (1926-1938). “>Lh ; Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A). Dim. de bat. v. batxo.  Aski; othoi, indazu baño. Hb Eskaraz eguia (1858). “>Egia 133. Atarratze jauregian / zitroina da loratzen / Dongaraieko primiak / batño du galdetzen. (Sal). Balad 74. Alakok erregu batño erein zuen babaz. / Aleak ondo bat eman; ondoak, leka bat. Or Euskaldunak (1934). “>Eus 49. Bat-ño eskatu diot Jaunari, ta artan isituko naiz: nagola Aren etxean. “Unam” . Or Urte guziko Meza-Bezperak (1949). “>MB 167. Berriz ere etxez-etxe egin zuten itzulia dupa-eske; bainan ez zuten baño baizik kausitu ahal izan. Lf Murtuts eta bertze… Artho churitzetako zonbait ichtorio chahar (1945). “>Murtuts 16. Haurrekilakoa zen izeba bat xoko-jarleku batñoan zegoen. Mde Miranderen idazlan hautatuak (1976). “>Pr 83. Ardurenian jiten zen bi astorekin. Baño jatekoz kargatua eta bertzea berak azpian ekartzen zuena. Erramun harginaren oroitzapenak (1989). “>Etchebarne 32.

  BATÑO BAT. Khantoren egiliak eztizü beldürrik / Ez bortian, ez etxen, gal dezan ardirik; / Batño bat beitzian arras ñaphürtürik. “Il (n’)en avait (qu’)une” . ChantP 334. BATÑO ERE (En oraciones negativas). Dim. de BAT ERE.  Gure azken ikusaldian erran zenerautan euskaltzale eta abertzaleeen artean ene ideietako batño ere ez nuela khausituko. Mde Miranderen idazlan hautatuak (1976). “>Pr 63s. BATÑO EZ. Dim. de bat ez.  Presuna ohorezko / batño hunat ez jin. Euskal baladak (1983). “>Balad 234.

  Sinonimoak: zenbtz. Ipar.

      [batxo]: batto Ipar., batxo Heg., baño BN (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es zenbtz. zehazt. (batez ere Ipar.) un, una; uno, -a
  fr zenbtz. zehazt. (batez ere Ipar.) un, une
  en zenbtz. zehazt. (batez ere Ipar.) a, an
  port zenbtz. zehazt. (batez ere Ipar.) um(uma)

  Etxez etxe egin zuten itzulia dupa-eske, baina ez zuten batño baizik kausitu ahal izan.  (Hiztegi Batua)
  

  

  batño (Argazkia: sensacionrural.es)

   
• 

  Maite 11:54 pm on 2019/10/06 Permalink | Reply
  Tags: E ( 322 )   

  engainu 

  iz. Engainatzea edo engainatua gertatzea; horren ondorioa. Ik. iruzur. Gezurra eta engainua. Deabruaren engainuetatik begiratzeko. Engainuz lapurtzea. Ea engainurik egin duten tratuan. Morala deitzen dugun hori engainu bat besterik ez dela izan. Uste okerra eta engainuzkoa. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

  [engainatzea]: iruzur, iruzurkeria, marro, amarrukeria Ipar., engainamendu Ipar., enganio Ipar., zimarkunkeria Ipar., trankart Bizk., trikimailu Bizk., tranpa beh., atzipe g.e., baira g.e., fraude g.e., irusako g.e., ziliboka g.e., artifizio zah., tronperia Ipar. beh., martingala Heg. beh., zimarku Ipar. g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. engaño; error, ilusión (2) iz. desengaño
  fr iz. duperie, illusion, tromperie
  en iz. deceit, deception
  port (1) iz. engano (2) iz. desengano, decepção, desilusão

  Ez du jasango beste joanera bat, beste engainu bat. [Maitea, Toni Morrison / Anton Garikano (Alberdania, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  engainu (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:06 pm on 2019/10/05 Permalink | Reply
  Tags: K ( 279 )   

  kapable 

  iz. (L, BN eta GN) 1. Ardiak lepoan daraman zintzarria. 2. (hed.) Pertsona berritsua, txotxoloa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kapable.

  Tr. Documentado en autores septentrionales ya desde Leiçarraga. La forma kapaule se encuentra en pastorales suletinas. En DFrec hay 3 ejs. de kapable, septentrionales.

  1. (B ap. Izeta BHizt ; Urt II 221, Chaho, Éléments de grammaire basque, dialecte souletin, suivis d”un vocabulaire basque-français & français-basque (1873). ‘”>Gèze), kapaule. Capaz (de hacer algo). ” Kapable da, il est capable de…” Lf Grammaire basque (1944). “>Gram 125. ” Etzara hortako kapable ” Izeta BHizt. v. kapaz. .  Gure haragia eta odola eztiradela kapable ez abastant hire Resumaren heretajez poseditzeko. Lç Ins A 3r (v. tbn. F 5v y F 6v). Adoratzen zaitut kapable naizen humilitate eta errespetu gustiarekiñ. Eguia Catholicac (1686). “>Gç 118. [Jaun Errotorari] baitagoko jujatzea nor den hartako gai edo kapable. Bayonaco Diocesaco Bi-garren Catichima (1733). “>CatLav 266. (V 133) Nor izanen da gai eta kapable haiña enganiotik atheratzeko? He Gudu izpirituala (1750). “>Gudu 65. Errendatzen derizüt homajerik barnena zointzaz ene bihotza kapable beita. Andere Dona Maria Scapulariocouaren confrariaco bulla [...] eta maniac edo chediac (1780). “>Mercy 22. Jinkuaren ezagützeko eta maitatzeko kapable dena. Catichima [...] Laneufville Aquiceco Jaun Apezpicu [...] Ohoregarriaren manuz araimprimatia (~1780). “>CatLan 31. Erreflexionerik bothitzenak eta kapableenak Arimen Jainkoaganat altxatzeko. Guiristinoqui bicitceco eta hiltceco moldea (1784). “>Brtc 3. Kapable dela eta suhable afera horri ihardesteko. Revol 152. Kapaule balin bagira / zier zerbütxü errendatzera. La tragérie de Charlemagne. Pastorala (~1800). B. Oihartzabal (arg.). “>Xarlem 1434. Jauna nihaurganik enizala kapable deus hunik egiteko zure sokorria gabe. Uskara Libru berria (~1837). “>UskLiB 66s. Gure bihotzen honkitzeko kapable diren erreflekzioniak. Ib. 63. Zeren ezkütüzü kapaule / deus ere erraiteko. Sainta Catherina pastoralaren XIX mendeko bi eskuizkribu. A. Loidi (arg.). “>SaintaCath 355. Bere phartiaren kapaule <-aou-> thirazale. Pastoral Pantzart (ap. ASJU 1989, 573n). Gure baitharik ez ginen kapable estatu hartarik atheratzeko. Meditazioneac urtheco ebanjelioen gainean (1840) liburuari dagokio. “>Jaur 147. Gure konbentzitzeko eztira kapable. Bordel bertsularia. J. M. Satrustegi (arg.). “>Bordel 120. Ilobak handitzen ari zirelarik behatzen zuen zoinek erakusten zuen artzaingoko gosturik hoberena [...]. Hiru mutiko gehienak, etzazkon iduritu [...] kapable zirela. Mendekoste gereziak eta beste (1963). “>JEtchep 53. Arrotzak etxean izaki ta hetaz arta hartzeko ez kapaule. Herr 17-8-1961, 4. Orain pentsazu kapable bazera, / zenbat dan nere adiña. InMattin 73. Bera ez duk kapable lan heien egiteko. Erramun harginaren oroitzapenak (1989). “>Etchebarne 90.

  2. (Sin complemento). Capaz, apto, apropiado, hábil. ” Kapablea da, c’est un homme de valeur” Lf Grammaire basque (1944). “>Gram 125. ” Gizon kapablea eta aski azkarra ” Izeta BHizt.
  Apez aprobatuari edo kapableari kofesio osoa egitea. Debocino escuarra, mirailla eta oracinoteguia (1635). Harizmendik asko aldatutako argitalpenak ere badaude (~1640, ~1690). “>Harb 32. Hura düzü segürki / mündüko kapaulena. Sainta Catherina pastoralaren XIX mendeko bi eskuizkribu. A. Loidi (arg.). “>SaintaCath 356. Ni balinbaninz andere zunbat bezala kapable / zurekila konbersatzera, jauna enüke herabe. ‘Instruit comme certaines’ . L”oeuvre poétique de Pierre Topet-Etchahun. J. Haritschelhar (arg.). ‘”>Etch 542. Kapablea den gizona obretarik ageri. Xa Odolaren mintzoa (1976). “>Odol 157. Senpere ez zen gero nola nahiko parrokia, bainan Lapurdiko hautuenetarik bat, aspaldidanik kapablenez dohatua. Lf Euskal literaturaz (1935-1984). “>ELit 288. Izaten ahal baniz behin ere / zure eretzian kapable, / egin ahala eginen deizut / zuri beti ere. AstLas 35.

  Sinonimoak: izond. Ipar.

      [kapaza]: kapaz Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (Ipar.) capaz
  fr izond. (Ipar.) capable
  en izond. (Ipar.) capable, able
  port izond. (Ipar.) capaz
  

  Ez naiz kapable deus onik egiteko.  (Hiztegi batua)

  

  kapable (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)