iz. 1. Berpizteko ekintza eta horren ondorioa. 2. ERL. Piztuera. 3. Ik. Errenazimentu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Orotariko Euskal Hiztegian
berpizkunde. berbizkunde. Resurrección. (Neol. creado en la forma berbizkunde en 1896 por AG, de berbixi y -kunde). v. berpizte, pizkunde. Tr. La forma original es sustituida hacia 1930 por berpizkunde . En DFrec hay 8 ejs. de berbizkunde y 4 de berpizkunde.
*Jorralla. Jaunaren Berbizkundiari opaztuba. (1896). AG 992. Jesukristoren inpernuetara jastea ta bere berbizkundea. KIkV 30. Pekatuen parkamena, aragiaren berbizkundea ta betiko bizitzea. Ib. 39. Jesusen piztuera berria edo berpizkundea onela gertatu zan. Inza Azalp 75. Josukistoren Berbizkundian / Aberri berbizkundia. Enb 138. Udabarria berbizkundia, / Zorion etorkizuna, / Alde gustiei begiraturik / Dana da edertasuna. Ib. 139. Bai-baitatza eria / ogean: erio / atzapar itsusia / luzatzen ario: / berbizkunde-berria / maiteak yario. Ldi BB 156. Mezan jaunartzean Berpizkunde-poza! SMitx Aranz 141. Badakigu berpizkunde baiño leen gurutza dagola. Eskual 7-2-1959 (ap. DRA ). Alaitasuna, berbizkundia, / Ez da ikusten besterik, / urte guztiak ez du izango / udabarria langorik. BEnb NereA 226.
*Baña uste degu beronekin guztiyok juango gerala egizko berbizkunderuntz, edo itz argiyagoetan, gure adimenaren mendutze alderuntz. EEs 1916, 234. Ele-berbizkundeei buruz, berriz, Mistralek ongi (ta gaurki) darakus gizon ale baten esku naroak zer dezaken. Ldi IL 37. Berbizkunde-bidean arri zuti ta etorkizuneruntz eusko-argi-dario betirako gelditze’aal baitedin. Ib. 129. Gaurko eusko berpizkundean lankide izatea. Y 1933, 8. Sortzalleak erabakitako berpizkunde eginbearra beteaz, eusko elertia “Euskal Lore Jolas” bitartez indartu ondoren. “Misión renacentista” . Ib. 4. Abesteko Aberri- / -berpizkunde-miñak. TP Y 1933, 184. Eusko erriaren esnatzea ezin ukatu liteke. Bere berpizkundeatzaz zalantzarik ez dago. P.J. Azurza Y 1934, 49. Israel estatu berriaz eta, batezere, hebraiaren berpizkundeaz. Mde Pr 203. Beharbada berpizkundeak urrats gehiago egingo du aurrera hurrengo urteotan, Bretaina Handiko gobernuak autonomia zerbait ematen badio duke-herriari. Ib. 264. Hala ere egiantz ororen kontra berpizkunde bat ezagutu behar zuen zoritxarreko hizkuntza horrek. Ib. 257.
Ez dakit Kennedy gaztearen berpizkundearen zain daudenek zer egingo duten merchandising guztiarekin. [Berpizkundea, Goizalde Landabaso (Txalaparta, 2000)]
iz. Ipar. Bokata egiten den lekua. Herrian kontatzen zen nolako izialdura pasatu zuen Marcel txikiak, ilunpea zetorrela, behin latsagiaraino jo zuenean. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
latsagia. (S ap. Lrq ; Chaho, H (BN, S); -gi BN-mix ap. A Apend ), latsagu (S ap. Lrq ). “Lavoir, lieu ou l’on lave le linge” H. Mendikotarrek, laster badükie kabale edangia eta latsagia berri berria. Herr 28-8-1958, 4. v. tbn. Eskual 21-2-1908, 4.
1da/du ad. Fruituez mintzatuz, heldu, umotegian heldu batez ere. Ik. ondu 3; zoritu. Fruituak uzten dituzu ontzera, umotzera eta bere sasoira heltzera. Sagarrak lasto artean umotuz, hurrengo udaberriraino iraun dezaten. || Basahuntzarentzat beharko zuen belarra ondu edo umotua zeukan.
2da/du ad. (Pertsonez edo gauzez mintzatuz). Mutiko galtza-motz ezagutu nuen, orain hogeita hamasei urte; orain gizon umotua dago. Bere asmo zitala umotuz zihoan.
3 (Partizipio burutua izenondo gisa). Sagar umotuak gabonetan ateratzen dira izara artetik.
Orotariko Euskal Hiztegian
umotu. Tr. Documentado en la tradición meridional desde mediados del s. XVIII. Al Norte sólo lo emplean Etcheberry de Ziburu (umatu ) y Axular (umotu). Umotu es la forma mayoritaria en los textos, seguida en frec. de umatu. Empleado como adjetivo se atestigua además umaotu en Arrese Beitia. En DFrec hay 2 ejs. de umotu y 2 de umatu.
2. (Dv, H), umatu (H). Madurar (aplicado a personas). ” Umotu, devenir prudent” Dv. “Au fig., en parlant d’âge” H, que cita el ej. de Ax. “(Hb), mûrir, en parlant d’âge” Lh. Ez nazazula dei neure egunen erdian. Utz nazazu zahartzera, umotzera, urdintzera, eta azken adinera heltzera. Ax 187 (V 127; v. tbn. 211 (V 141)). Urtez umotu xamar naiz, bañan / gazte gordiñ izakeraz. EA OlBe 40. Mutiko galtxamotx ezagutu nun orain ogetamasei urte. Orain gizon umotua dago. Or EG 1954 (9-10), 131. Gizon umotu bat artzai yantzian. Ez-ezaguna. Or QA 65. Urtetan ongi umotuak ere bai eta […] arpegiak zimurrez egindako makiñatxo bat agure zimel ere. Etxde JJ 203.
3. (SP, Urt V 408, H (+ h-)), umatu (SP, H). Ablandar, reblandecer. “Coma laxare, beratzea, umotzea, umatzea ” Urt V 408. “Ramollir ou se ramollir, rendre ou devenir mou. Gogorra bada lurra, uriak umatuko du, […] la pluie la ramollira. Urean bustiz umatzen da, […] elle se ramollit” H.
Bi hamarkada pasatxo egin zituen Venezuelan, eta pertsona —eta profesional— gisara umotzeko ezinbestekoak izan ziren. [Umotze urteak izan ziren, Julen Aperribai – Arantxa Iraola (berria.eus, 2021-11-07)]
1 iz. Denbora-pasako hizketaldia. Berriketarako gogoa. Berriketa alfer galgarriak. Berriketa asko eta gauza onik gutxi. Beti berriketa dariola ariko litzateke. Hitzaldi aurreak eta ondoak ez dira egokiera erosoak izaten berriketa lasairako. 2 iz. Funtsik gabeko esana; huskeria. Horiek berriketak dira. Berriketa gutxi niri. Hizkuntza bat ikastea ez da berriketa gero: ez da txantxetako gauza. || berriketan adb. Denbora-pasako hizketaldian. Berriketan ez aritzeagatik, baietz esan zion. Zabaletakoak ez zeuden inorekin berriketan jarduteko. Denbora askotxo igarotzen du berriketan. (Hiztegi Batua)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) iz. charla, parloteo, murmuración, charlatanerÃa, cotorreo, habladurÃas (2) 2  iz. (hed./batez ere ezezko testuinguruetan) tonterÃa, cosa de poca importancia; cosa fácil; cosa poco seria fr (1) iz. causerie, bavardage (2) iz. (hed./ezezko testuinguruetan) bêtise, bricole en  iz. chat; gossip port iz. conversa, bate-papo, papo, fuxico
Testuinguruan
Berriketa asko eta gauza onik gutxi.(Hiztegi batua)
Reply