Gaurko hitza

Recent Updates Page 80 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:22 pm on 2020/12/18 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  ginga 

  1 iz. Gerezi mota garratza. Ginga anpolaia. Ginga edaria. Ginga, gozo dela, min da (esr. zah.). 2 iz. Gingondoa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 ginga. 1. (G ap. A ; IC 442v, Lar, H). Guinda. “Guigne, cerise” H. ” Ginga, guinda, cereza agria” A. v. 1 ginda. Zozo aseak gingak igi. Lar (s.v. tordo). Ez aldin utziko amak gingak jaten. AA II 30. Dulze legor piska bat edo gingak inguruan apaingarri ipiñiaz. Cocinan 52. Jango dituzu, juaten bazera / Erniora Abenduan, / ginga goxuak kuku ta xoxo / kantari alaien onduan. MendaroTx 171. Egunero jantzi bat eun berriz egiña, / gaur askotan bezala ginga-margo ziña. Or Poem 533. v. tbn. Echag 174. Izt C 154. EZBB II 146. 2. (Lar→Lcq 77, H (s.v. gila)). Guindo. “Guindal” Lar. Era berean ginga edo gerezi gañetan gañean jartzen dirala gaizki dirudian eran, mutillak begira daudela. AA II 120. GINGA ANPULU, GINGA ANPOLAI. “Garrafal guinda, ginga anpuluak” Lar. v. GINDA ANPULU, GEREZI ANPOLAI. Ginga anpolai gizen gizenak guziyak kontuz landuak. Iraola (ap. DRA). GINGA-EDARI. Licor de guindas. Ginga-edari onekin agoa ezatuko diat. ‘Agriotat’ . Or Mi 69.

  2 ginga. (G-to ap. A ). “Zénit. Eguzki-gingan, en lo más caluroso del sol” A. v. gingabegi. Udako eguerdiz, sargori miñean, / iguzkiak, gingan, dario su ta gar. Zait Gold 18. Eguzki biribil-diztikorra ortzi-erdian yarri ta bero-gingak erre oi dun garaia. (Interpr?). Zait Sof 172. Gingan eguzkia. “El sol está en el cénit” . Or Poem 529. Argi-iturri nagusia kiskalgarri, gingan egoan, udako egunik beroenak eldu ziralako. Erkiag Arran 105. Bere animarentzako atsedenbide ta bere izan-izatearen ginga du olertitza. Gazt MusIx 168.

  3 ginga. 3 ginga . –Ai, au txardina! Oraingua! –Zenbatean dezu? –Amar zentimuan, azkena, andria: begira zer ginga! EgutTo 1921 (Lotazilla), 30 (ap. DRA, que traduce “ganga”).

  Sinonimoak: iz.

  [gingondoa]: gingondo (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) 1  iz. (Bot.) guinda 2  iz. guindo (2)  iz. (Astron.) cenit
  fr (1) iz. griotte
  en (1) 1  iz. [fruitua] morello/sour cherry 2  iz. [zuhaitza] morello/sour cherry tree
  port (1) 1  iz. (Bot.) ginja 2  iz. (árbol) ginjeira

  Testuinguruan

  Gozogileak, urte gaziari ginga jartzeko irrikaz. Arabako alea.

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:20 pm on 2020/12/17 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gizatiar 

  1 adj. Gizakiari dagokiona. Ik. giza. Gizatiarra ematen ez zuen odol hotzarekin. 2 adj. Gizakiaren bertute eta akatsak dituena; bihozbera. Gertutasunean eta berdintasunean oinarritutako ekonomia apal eta gizatiarrago bat. Piztiak baretu eta gizonak gizatiarrago bihurtzen ditu musikak! Rekaldek gogoan du iraganeko Bilbo langile, jator eta gizatiarrago hura. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gizatiar.

  1. (Dv→A). Humano. “Humain, ami de l’homme, philanthrope” Dv.
  Gizatiar jakintzari eskañi litzaiozken arlorik goieneko ta zallenak. Zink Crit 5n. Ikasleai izan bear dien maitasuna, ez gizatiarra, baizik goitikoa. JBDei 1919, 265. En DFrec hay 5 ejs.

  2. Humanista. Gero liburua humanista bete baten (gizatiar baten, esate baterako) kumea da. AIr Egan 1953, 7.

  Sinonimoak: adj./iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  1. gizakizale, gizaki-maitale. Ant. berekoi.
  2. filantropo

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adj. humano, -a, de condición humana; filántropo, -a
  fr  adj. humain, -e ; humanitaire, philanthrope
  en adj. human; humanitarian
  port adj. humano, -a; filantropo, -a

  Testuinguruan

  Salvador Illa Espainiako Gobernuko Osasun ministroa ere osoko bilkuran egon da, eta aitortu du giza eskubide bat gehiago aitortzeaz gain, egun inportantea izan zela gizarte «gizatiarrago eta justuago bat» lortzeko bidean. [Amaia Ramirez de Okariz Kortabarria, berria.eus (2020-12-17)]

  

   
• 

  Maite 10:34 pm on 2020/12/16 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  goizerri 

  iz. g.er. Sortaldea. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  goizerri. (S ap. A ; Foix ap. Lh.), goiz-herri (Foix ap. Lh.).
  Oriente. Goizerria denean gorriago ezenez hori, eure euritakoa eztemala nehori. O Pr 612. Hor dütü goizerritarik / erregiak dohañekin. UNLilia 13. Aiphü handitakoa zen goizerrietako lürtiar ororen artian. ArmUs 1899, 33. Goizerriko mistikoek. Mde HaurB 90. Goizerritiko Jaungoikoaren / herri hautetsi maitea. Mde Po 101. Goizerritik argia. Mde Egan 1960, 237. GOIZERRI-ALDE. Oriente. Goizerri-aldean etxeak oso apalak izaten dira. Ir YKBiz 90n.

  Sinonimoak: iz. g.e.

  [sortaldea]: eguzkialde, ekialde, sortalde, goizalde g.e., sortegi g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. oriente, este
  fr iz. est, orient, levant
  en (the) east
  port iz. oriente, leste, este

  Testuinguruan

  Goizerria denean gorriago ezen ez hori, eure euritakoa eztemala nehori.
  A. Oihenart

  

   
• 

  Maite 11:07 pm on 2020/12/15 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bur-bur 

  adb. Ipar. Bor-bor. Eltzekariak, bur-bur.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  bur-bur.

  1. bur-bur-bur (Sal, R ap. A ; Casve). (Onomat. de la ebullición (en sentidos prop. y fig.)). “Burburbur 1.º (Sal, R), onomat. de la acción de lavarse la cara. 2.º (R-uzt), onomat. de la ebullición fuerte” A. “Bouillonnement, burburbur ” Casve. v. bor-bor, gor-gor. Erdia lo bizi dela Iruña erraitera ginoazke, ez bagine orhoit San Ferminetako jaiek […] burburbur pizten duten alaitasun erhoaz. JE Ber 20. Minutan burburbur bethe zen jendez karrika guzia. Ib. 94. Su-garra burburbur ari denean: aize egoa (andre-aizea) eldu da. (B) “Hace burburbur” . A EY I 260. Eltzekariak, bur-bur. Lander (ap. DRA). Hazaroan, bur-bur-bur, erortzen dira emeki hostoak lurrerat. SoEg Herr 27-9-1955 (ap. DRA). Algerian bur-bur-bur gorde-agerka, alhan dugula beti gerla itsusia. Ib. 14-2-1957 (ap. DRA). Bur-bur, gau eta egun, lantegietako ke-bideak. Ib. 30-2-1961 (ap. DRA).

  2. ” Burbur, onomatopeya del trueno” A Apend.

  Sinonimoak: adond. Ipar.

  [bor-bor]: bar-bar, barbarka, bor-bor, borborrean, galgalka, pil-pil, pil-pilean, pilpilka, borborka Heg., bol-bol Bizk., bolbolka Bizk., burrustan Ipar./Naf. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  adb. (Ipar.) a borbotones; en ebullición
  fr adb. (Ipar.) en ébullition, en bouillonnant
  en adb. (Ipar.) gushing
  port adb. (Ipar.) aos borbotões

  Testuinguruan

  Eltzekariak, bur-bur.  (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 11:16 pm on 2020/12/14 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kinatu 

  du ad. kinatu, kina/kinatu, kinatzen || Eragin, zirikatu. Ehiztariek txakurrak kinatzen dituzte. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad.

  [zirikatu]: akuilatu, haizatu, hots eman, kilikatu, narritatu, tarritatu, tentatu, zirikatu, aholkatu Ipar., huiatu Ipar., kitzikatu Ipar., xaxatu Heg., zitatu Bizk., atitxatu Zub., axekatu g.e., narrikatu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. incitar, estimular, azuzar (2) da ad. (Ipar.) despedir mal olor
  fr  du ad. inciter, stimuler, pousser, asticoter
  en du ad. to incite, to encourage
  port du ad. incitar, estimular, atiçar

  Testuinguruan

  Ez da eseri, badakielako, bestela, aulkian luzaz geratzeko tentaldia hasiko zaiola kinatzen. [Ileak uretan, Josu Penades (Alberdania, 2012)]

  

   
• 

  Maite 10:57 pm on 2020/12/13 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  itopuntu 

  iz. Mekan. Atzera-aurrerako mugimendua duten motorretan, pistoiak, zilindroaren bi muturretako batean dagoenean, duen egoera. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

  [lokagune] : lokagunea (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Autom.) punto muerto [de una biela] (2) iz. (Ekon.) punto muerto, umbral de rentabilidad
  fr point mort
  en (gear) neutral; dead point
  port (Aut.) ponto morto

  Testuinguruan

  Beste behin, esperantzarik gabeko desesperantzan itota, bainatu, bizarra egin, jantzi eta gosaltzera irten zen; itopuntutik irteteko moduren bat bilatu nahi zuen. [Litxarreroak, Thompson, Jim (Miel A. Elustondo), Igela, 2013]

  

   
• 

  Maite 8:09 pm on 2020/12/12 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  legamia 

  1 iz. Orea altxatzeko edo harrotzeko erabiltzen den gaia, zenbait onddo zelulabakarrez egina edo artifizialki lortua izan daitekeena. Ik. altxagarri¹; orantza. Opila ez da jaikitzen legamiarik gabe (Ik. legamiagabe). 2 iz. Onddo zelulabakarra, bereziki ascomycetes taldekoa, karbohidratoen hartzidura eragiten duten entzimak sortzen dituena. Legamiek eragiten duten hartzidurari esker, edari alkoholdunak sortzen dira. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  legami. Etim. De lat. leuamen; v. SHLV 187 y FHV 146. 1. (G-to, AN-5vill; LarMg Nom 67 (G)Añ (G)Hb (V)H (V, G)), legamia, lemami (L-sar; SPUrt III 235Ht VocGrDvH), legamia, legamin (G), leamin, labamin (V-m), legani (H (V, G)), lebami (H), lebamami (Hb), lemani (Ht VocGr 379LeclArch VocGr ), elemani (L-côte), elemeni (H), elemamia (vEys (L)), lamiña (G-azp). Ref.: A (legami, lemami, elemani, lamina) Echaide Nav 156 Iz To Zubk Ond (labamin) . Levadura. “Fermento, levadura” Lar.

  Tr. Al Norte la forma más usual es lemami, mientras al Sur domina legami . Con -a constitutiva segura se encuentra en Ochoa de Arin y Astarloa; cf. legamiatu (aunque tbn. legamitu ) en Uriarte. En DFrec hay 5 ejs. de legamia.

  Kenezazu lemami zaharrak zure arimatik. SP Imit IV 12, 1 (Arbill y Ch lemami). Hitzkuntza arrotzaren kutsua, zeina ohi baita ganbiaduraren orhantza eta lebamia. ES 137. Lemamirik gabeko ogiak. Urt Gen 19, 3 (v. LEGAMIGABEKO, s.v. legamigabe). Lebamia du iduri [Jainkoaren Erresumak] . He Lc 13, 21 (HeH altxagarri). Lemamiaren pare da. He Mt 13, 33 (Ur, IBe legami; Lç, Dv, SalabBN, Leon altxagarri, Ip altxatürazi, Hual, Samper, Ol, IBk orantz). Ta da lurreko ogia, ezpadu ere gure artean legani edo azkarririk. Mg CC 195. Ze ederto dirudijan azkarri edo legamia onek Altarako Sakramentuba. Astar I XIIbis (sg. DRA, pero lo que encontramos en dicha pág. es azkarri, txantxadura edo lebaduria). Libera bat lemami. ECocin 39. Ta ogiya egiteko / zuri mamiña; / baiña derrior biar / dana leamiña. MendaroTx 42. Opilla ez da yaikitzen legamirik gabe. Ldi IL 109. Aizpari begiratu zionean, legamia bezelaxe zurbilkatuta oartu zun. TAg Uzt 274. Legamiñaren antzekoa da. Ker Lc 13, 21. Edozein lekutan zuzendu leizke [kefir eta yogurt], ortarako bear diran esne-legamiak izan ezkero. Alzani (ap. DRA). v. tbn. Ag G 16. Lemami: Ir YKBiz 235n.

  “Gathuak lemamia jan, gogoetarik jar, eta oheratzen da. Proverbio que se aplica a los comerciantes que habiendo perdido su capital renuncian a los negocios (Arch ms.)” DRA .

  2. (Ref. a personas). Pegajoso, pelma.

  –Aizan, Madalen, ez adi asarretu […] eta orrenbeste ur nola eraman dezaken? –Eta zuk ainbeste ogi, nola jan dezakezu? Auxe da legamiya! Anab Don 240. Baninjoan ni aurrera, mutilla ere nere bidetik joaki. Ango mutillak eskale amorratuak dira […]. Joateko andik geiago asarretuazi gabe. Ura legamia! Ala ere segi. Anab Aprika 91.

  LEGAMI-ORE. Masa de pan con levadura. Ogia egosteko gertutzen dan leami-orea bezelakorik bai al dek? TAg GaGo 95.

  Sinonimoak: iz.

  [altxagarria]: altxagarri, hazgarri, jaikigarri, orantza Naf., berantzagi g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. levadura
  fr iz. ferment, levain
  en iz. leaven; yeast
  port iz. fermento, levedura

  Testuinguruan

  Bizipenen zirrarek sortzen dute nortasun iraultzaile baten legamia. [Zazpigarren heriotza, Juan Gorostidi (Erein, 2016)]