Gaurko hitza

Tagged: E Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:16 pm on 2019/09/01 Permalink | Reply
  Tags: E   

  eregatu 

  ad. eregatu, erega, eregatzen. 1. Laztandu 2. Baretu. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  Mimar, acariciar. Cf. 1 eregu. Gure konzienzia da ortu txakurra legez; lenengo sartuten dirianai zaunka ta oratu gura andiak; baña sarritan sartu ta eregetan dabenai zaunka, ta eseste ordez, milla salto ta pozkaria. CrIc 31. Bazirian an lora ederrez eginiko aro edo girnaldak, baita bere gorputza eregetako miritza edo bustigarrijak. Mg PAb 216 (VersBasc 18 erregatzeko [?]). Danza ta olgantza guzietan korputza eregatu ta erregalatu, jan ta edan galanki. Mg CC 155.

  Aplacar. Jainkuari biurretia zor jakozan adorazinoiak […]. Eregau ta baketutia gure kontra euki leian aserria. CrIc 147. Alperrik ondo esanagaz eregauko dozu. Mg PAb 204 (VersBasc 8 ez du zirkinduko ondo esanak).

  Sinonimoak: ad. Bizk. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [laztandu]: txeratu g.e., mainatu Ipar. zah.
  [baretu]: anpletu Ipar., baketu, baretu, ematu, lasaitu, naretu, deskantsatu Ipar., errexitu Ipar., jabaldu Ipar., ibitu Bizk., trankildu beh., artetu g.e., balakatu g.e., lañotu g.e., amatigatu zah., apazegatu Ipar. g.e., amondu Ipar. zah., fazegatu Ipar. zah., aplakatu Heg. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) mimar, acariciar (2) aplacar
  fr (1) cajoler,  caresser (2) apaiser, calmer
  en (1)  pamper, mollycoddle, caress (2) calm, soothe
  port (1) amimar, afagar  (2) aplacar, apaziguar, serenar

  Haren muturra musuka eregatu zuen. #gaurkohitza

  

  eregatu (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:44 am on 2019/07/19 Permalink | Reply
  Tags: E   

  enoatu 

  ad. enoatu, enoa, enoatzen || da/du ad. Ipar. eta Naf. Aspertu, nardatu, unatu. Beti otoitz egin behar dela, enoatu gabe.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  enoatu, enoiatu (Lar, Aq 257 -> A (AN), H), enuiatu, enoitu (AN-5vill ap. A).

  1. Cansar(se); aburrir(se). v. eneatu. Tr. Documentado, ya desde Dechepare, en autores septentrionales y alto-navarros (incluyendo en éstos a Mendiburu). Hasta el s. XX la única forma atestiguada es enoiatu, y en el s. XX sólo enoatu. En DFrec hay 2 ejs., septentrionales, de enoatu. Harekila egoitiaz ezpaneinde enoia. E 153. Halakotz enoiatu izan naiz jenerazione hunez. “Ennuyé”. Lç He 3, 10. Ezen bethi othoitz egin behar dela, enoiatu gabe. Lç Lc 18, 1 (He y Dv unhatu, TB onhatu, Ol aspertzeke, Leon lotsatu, Or aspertu, IBk e IBe etsi). Pausuak mundu onetan zebillenean egin zituenak, anbat aldiz enoiaturik. Ber Trat 74v. Beti egonen dirade kontentu eta plazer andiareki nola lenbiziko egunean, beñere enoiatu eta fastiatu bage. Ber Doc 119r. Ezen hala deusek ez nazake izi, tenta, enhoia edo niholatan malenkonia. Harb 277. Irakurtzalia enuiatu gaberik. Tt Arima 3. Ezin ikusiz Clotilde enoiatu zen Aureliano. Mb IArg I 183. Dagizun [lan ori] aldi oro obeki ta bein ere enoiatu bage. Ib. 230. Biño ezkattezen enoitu (Lesaka, 1857). ETZ 251. Nere bortu gainetan baniz enoatzen. Ox 144. Atzerri hontan nola ez laite / ene gogoa enoa? Mde Po 79. Joan den igandean zortzi, gure nexkatxa gaztek eman zaukuten bigarren aldikotz komedia pollita. Bazen jende Jauregian eta nehor ez da enoatu. Herr 14-3-1957, 2. Eskualdun gaztea, ixilik ba zagon ere, etzen enoatzen. JEtchep 91.

  2. (Lar), enojatu (-du Lcc), enuxatu. Enojar(se). “Enojarse“, “estomagarse” Lcc. “Enojar” Lar. Ekusirik zala Sirena enojadu. Lazarraga 1142r. Onegaz enojaetan dogu / guk aren majestadea. Ib. (B) 1159vb. Zomait badaude ankartruk edo enuxatruk. Mdg 136.

  enojada. (Forma de fem.). Bakit jarriko zareana / nigana enojadea. Lazarraga (B) 1164vb.

  3. (-nh- Darric ap. DRA), enhoratu (Darric ap. DRA). “Enhoiatu, acariciar, mimar a un niño (Darric)” DRA. v. eneatu (2).

  Sinonimoak: ad. Ipar./Naf.

  [gogaitu]: gogaitu, nazkatu, nekatu, gohaindu Ipar., nardatu Ipar., pastikatu Ipar., antojatu Heg., aspertu Heg., gogait egin Bizk., debeiatu Zub., fastikatu g.e., ernegatu zah., eneatu Ipar. g.e., gogoan jo Gip. g.e., erdeinatu Ipar. zah., gogoetsi Ipar. zah., unatu Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. (GN/Ipar.) aburrir(se), fastidiar(se); cansar(se)
  fr da/du ad. (GN/Ipar.) (s’)ennuyer
  en da/du ad. (GN/Ipar.) become bored, get bored, get tired; get worn out, wear yourself out
  port da/du ad. (GN/Ipar.) entediar-se, anar-se; cota

  Nehor ez zitekeen enoatu edo aspertu hari beha.  [Luzaiden gaindi, Angel Aintziburu / Jean Baptiste Etxarren (Elkarlanean, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  enoatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:12 pm on 2019/07/09 Permalink | Reply
  Tags: E   

  eskatimari 

  adj. Ipar. Liskartia. Suak pizten du ikatza, garrak egurra; orobat eskatimariak auzia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  eskatimari (L ap. A; Dv).

  “Querelleur […] (Etcheberry)” Dv. “Pendenciero” A. Gizon eskatimariak phizten ditu liskarrak. Etcheberry 121. Suak phizten du ikatza, garrak egurra: orobat eskatimariak hauzia. Zerb IxtS 58.

  Sinonimoak: izond. Ipar.

  [liskartia]: iskanbilatsu, istilutsu, liskarti, liskartsu, mokokari, zalapartari, aharrari Ipar., kasailari Ipar., kalapitari Ipar./Naf., liskargile g.e., sesiante Heg. beh., zalapartero Heg. beh., bilakari Zub. g.e., atralakari Bizk. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (Ipar.) disputador, -a; pendenciero, -a
  fr querelleur, querelleuse; (familier) bagarreur, bagarreuse
  en (verbally) argumentative, quarrelsome; troublemaker
  port litigador, pendenciador(a)

  Suak pizten du ikatza, garrak egurra; orobat eskatimariak auzia. (Hiztegi batua)

  

  eskatimari (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:33 pm on 2019/07/06 Permalink | Reply
  Tags: E   

  eragotzi 

  iz. eragotzi, eragotz, eragozten. 1 du ad. Heg. Zerbait egiten, burutzen edo erabiltzen ez utzi. Ik. galarazi 1; debekatu. Argia ikustea eragozten didatenak. Zerk eragozten dizu zoriontsu izatea? Euriak eragotzi zuen gau jolasa. Egitekoek eragozten badizute elizara etortzea. Ezkontza eragozten duen gauzaren bat ezagutzen badute. Itsasgizonik jakitunenak ere ezin eragotz lezake, ez, kontrako haizea. Bidea eragozten dioten sasiak. 2 dio ad. (nor osagarririk gabe). Norbaiten lasaitasuna edo ongizatea asaldatu. Ik. galarazi 3. Eragozten dizu hain berandu deitzeak? Zigarroen keak eragozten dizu? 3 du ad. Ipar. Zah. Egotzi, bota. Ez nire gainera eragotz zeure haserrea. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [galarazi]: galarazi, baratu Ipar./Naf., enpatxatu Ipar. zah.

      [norbaiten lasaitasuna asaldatu]: galarazi, molestatu Heg. beh.

      [egotzi]: Ipar. zah.bota, egotzi, jaurti, jaurtiki, aurtiki Ipar., iraitzi Ipar., ohildu Zub.

      [debekatu]: Heg. debekatu, galarazi, gebendu g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. (Heg.) impedir, dificultar, incomodar, no dejar (2) du ad. (Heg.) prohibir (3) du ad. (zah.) (Ipar.) arrojar, lanzar; hacer caer (4) du ad. [artaburuak, lekak…] (Ipar.) desgranar (5) du ad. (Z) obligar a, llevar a (6) du ad. injertar (7) dio ad./ du ad. (G) intranquilizar, turbar (8) dio ad./ du ad. molestar
  fr (1) du ad. empêcher, rendre difficile, ne pas laisser (2) du ad. (Heg.) interdire (3) dio ad./ du ad. gêner, déranger
  en (1) du ad. to impede, to hinder, to hamper, to prevent (2) dio ad./ du ad. to bother; to disturb; to incommode

  Iruñeko hainbat zinegotziri indarrez eragotzi diete balkoira ikurrina ateratzea  (Berria.eus, 2019-07-06)

  

   
• 

  Maite 10:18 pm on 2019/07/02 Permalink | Reply
  Tags: E   

  ezgaitu 

  iz. 1 du ad. Ezgai bihurtu. Arrangurak baino gehiago, amorruak ezgaitu ninduen; amorru biziak, gorrotoak. 2 du ad. Zuz., Admin. Adimen gaitasuna galdu duen adin nagusiko pertsona bat, epai judizial baten bidez, erabakiak hartzeko edo zerbaitetan jarduteko gai ez dela adierazi. Alabak ama ezgaitzea eskatu zion epaileari. 3 (Era burutua izenondo edo izen gisa). Ezgaituen erabakimena ezgaitze-epaiaren araberakoa izango da. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak

  [ezgaitu]: baliogabetu, balioa kendu. Ant. gaitu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. inutilizar, invalidar, incapacitar (2) ad. (Zuz.) [kargu publiko batean aritzeko edo eskubide batzuk izateko] inhabilitar, incapacitar
  fr du ad. rendre inutile ; rendre incapable/inhabilité ; rendre inapte
  en (1) du ad. to incapacitate, to disable, to make unfit (2) du ad. (Zuz.) to disqualify
  port (1) inutilizar, invalidar, incapacitar (2) inabilitar, privar, banir

  Bakarrik, ez zenuelako oraindik inor ezagutzen, eta guztiz groggy, jasotako botika-dosi itzelak erabat ezgaitzen zintuelako harremanetarako.  [Hauts haietatik, Unai Villena (Elkar, 2016)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

  

  ezgaitu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:29 pm on 2019/06/28 Permalink | Reply
  Tags: E   

  errespetu 

  iz. Begirunea. Errespetu handiz mintzatu. Gurasoei zor zaien errespetua. Errespetua galdu dio. Tradizio luze batek gureganatu dituen izenek errespetua merezi dute. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

  [begirunea]: atzeratasun, begiramen, begiramendu, begirapen, begirune, edukazio, gizabide, gizalege, itzal, jendetasun, lotsa, ikustasun Ipar., ikustate Ipar., jauspen Ipar., jautsapen jas., begirantza g.e., betuste g.e., erreberentzia g.e., kortesia g.e., begirakizun zah., begitarte zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. respeto, consideración, reverencia (2) iz. [kortesiazkoak] (pl.) respetos, atenciones
  fr iz. respect
  en iz. respect
  port iz. respeito, reverência

  Errespetua da elkarbizitzaren oinarria. #gaurkohitza

  

  errespetu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:49 pm on 2019/06/13 Permalink | Reply
  Tags: E   

  epaite 

  iz. Ebakitzea. Hilabete honetan abiatzen dira belar epaiteak. Iratze epaiteak bukatzea. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  epaite.

  1. (Como segundo miembro de compuestos). Siega. Lh trae “(BN, S; O), coupe, fauche (avec la faucille)”, pero lo que aparece en O Po 50 es ogi epaiten (v. s.v. ebaki). Hilabethe hunetan abiatzen dira belhar ephaiteak, zekhale eta garagar biltzeak. Dv Lab 207. Iratze ephaiteak akhabatzea. Ib. 210. Manex oriek maisu baitziran / belar-epaite lanetan. Or Eus 303. Mayik erraiten zion noiz zen iguzki, noiz euri, noiz fruituak zohi, noiz ogi ephaiteak, mahats biltzeak… JEtchep 21. Belar epaiteak, iratzeak, mahasti aitzurreak, ogi-joiteak eta holakoak. Larre ArtzainE 57.

  2. Juicio, proceso. Gipuzko guzia, auzi ta epaiterako nola zatitzen da? E. Urroz EEs 1915, 38.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) siega
  fr iz. coupe, fauche
  en iz. cut; [belarra] mowing
  port iz. sega

  Hilabete honetan abiatzen dira belar epaiteak. (Hiztegi batua)

  

  epaite (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)