Gaurko hitza

Tagged: E Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:16 pm on 2019/06/08 Permalink | Reply
  Tags: E   

  egurastu 

  ad. egurastu, egurats/egurastu, egurasten 1 da/du ad. Haizetan jarri; airea edo haizea hartu edo harrarazi. Arropa egurastu. Etxeko gelak egurastu. Zuloek eta zulo-lurrek egurastu egin behar dute landarea ondo hartzeko. Haizeak landa egurasten du. Ibai aldera joan ziren bi adiskideak egurastera. Giro ederra dago eta kanpoan egurastuz mintzatuko gara. 2 (Era burutua izen gisa). Egurastu bat hartzeko aitzakiarekin. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  egurastu (V, G ap. A; Lar, VocCB, Dv, H), egoaztu (G-goi ap. A), eguraztu. Tr. Exclusivamente meridional, documentado desde principios del s. XIX.

  1. Ventilar(se), airear(se). “2.º orearse. 3.º ventilar la casa. 4.º airear ropas. 5.º aventar trigo” A. Donostiako plaza berri eder bitorean egurasten diradela nai-erara, aspaldiko partez, gure gizon danza oniritzia […] eta soñu zar gogoangarriak. Izt D IV. Eguraztuaz baratzatxoa. Otag CancB III 333. Arpegia aizemalez (abanico) egurastuaz. Ag G 181. [Soineko] garbiak egurastu. A Ardi 25. Eguras ezazute bidea zuen arnas zerutarrarekin. Or Mi 69. Gure mandio zokoak egurastu dizkigu [Bretañatik datorren iparrak]. Lab Y 1933, 256. Egurastu lezake txurikiña sardez. Or Eus 60. Zuloak eta zulo-lurrak egurastu egin bear dute landarea ondo artzeko. Munita 59. Aizeak landa-mintza / egurasten, eun usai bidaliz. Gazt MusIx 79.

  (Lar, Dv, H), eguraztu, eraustu (G-to ap. Iz To). Tomar el aire; pasear. “Orearse, tomar el aire”, “espaciarse, recrearse andando” Lar. “Eraustu nauk, he tomado el aire” Iz To. Tr. Documentado ya en Iztueta, desde principios del s. XX aumenta su frecuencia. Donostiako andizkiak gozotoro egurastutzeko egiñak dauzkaten etxe eder begitango anitz. Izt C 117. Mendi tarte oetan geienean da egurastutzeko aize edendu ezetxoa. Ib. 24. Susana baratzara irten eta ibilli oi zan, egurastutzen. Lard 303. Izekoagaz egurastzera joan zan baten. Echta Jos 295. Inguruetako egurasteko ibil-lekuak agitz atsegingarriak. Bera EEs 1915, 213. Ontzi gañean egurastuaz. Zink Crit 61. v. tbn. Altuna 85. Egurastuten giñuazala Txomin Sasiren etxe ondora eldu giñanian. Kk Ab II 52. Poz-eztiz egurazten, bai, atseginkorra! Laux BBa 90. Gure abere gaxua zaldi-ariñakaz eguraztuten joialarik. Otx 122. Garagarril goiz batez / Eguras naiean. P. Etxeberria in Onaind MEOE 968. Goizutarren bat ez bada atera / egurastera gauean. Or Eus 320. Korikiar neskatx bakideak egurasten diran aitz-bizkartxo-muñoaren gañean. Zait Sof 193. Kanpoan egurastuz mintzatuko gera. Etxde JJ 74. Txalupan egurasten. Anab Poli 18. Aldentzen nintzan eguraztu-itxuran. Anab Aprika 66. Toki askotara egurastu eta pasiatzera. Osk Kurl 39. Gazteluko atarian egurasten zeudenak. Berron Kijote 45.

  2. “Divertir, entretener“, “divertirse […] entreteniéndose” Lar.

  3. (A, que cita a Ur). (Uso sust.). Paseo, esparcimiento. Ikusi zuten Isaak arratsaldean egurastu bat bakarrean artzera irten zana. Lard 28. Geundela bakarrik jardinean egurastu bat artzen. (Dan 13, 36) Ur in BOEg 1500.

  Sinonimoak: ad.

      [aireztatu]: haizatu, haizeberritu, haizeztatu, aireztatu Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. ventilar(se), airear(se) (2) da/du ad. tomar el aire, orearse, pasear || iz. desahogo, esparcimiento, recreo
  fr (1) da/du ad. aérer, ventiler (2) da/du ad. vanner, cribler [le froment]
  en (1) ad. to air, to get some air
  port (1) ventilar-se, arejar-se (2) passear
  

  Sarri egurastu arren, itxi usaina zerion. [Aurpegirik gabeko hiltzaileak, Henning Mankell (Juan Mari Mendizabal), Erein, 2009]

  

  egurastu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:35 pm on 2019/06/06 Permalink | Reply
  Tags: E   

  eta abar 

  iz eta esamoldea|| Eta gainerakoak. Zezenak, behiak, txahalak eta abar. Olerkariak (Lizardi, Lauaxeta eta abar). Han biltzen ziren beren jaiegunetan otoitz egitera eta abar. || Borroka latz samarrak ditugu era askotako puntuetan, ikastola, erlijio, politika eta abarretan. Gezurrez eta abarrez beterik baitaude. (Hiztegi Batua)

  Ohar aurreratuak (Elhuyar hiztegia)

  • Euskaltzaindiaren Euskaltzaindiaren Hiztegiaren eta Hiztegi Batuaren arabera, eta abar luze bat kalko desegokia da: *etorriko direnak: Jon, Miren, Koldo, Asier eta abar luze bat  → etorriko direnak: Jon, Miren, Koldo, Asier eta abar, eta abar
  • EIMAk Ortotipografia lanean argitzen duenez (39 or.), eta abar deklinatu behar denean (eta abarrek, eta abarrekin…), ez da zuzena laburdura erabiltzea: *etab.ek, *etab.i…)

  Sinonimoak: lokuz.

      [eta gainerakoak]: eta beste, eta gainerakoak  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (beti mugagabean) etcétera, y demás
  fr (mugagabean) et cetera, et caetera
  en et cetera, etcetera; (abbreviation) etc.
  port (e as demais coisas) et cetera; (abrev) etc.

  Hamarka paper-zorro, oharrez, txostenez, kalkuluz eta abarrez beteak. [Loroaren teorema, Denis Guedj / Jon Muñoz (EHU, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  eta abar (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:22 pm on 2019/06/02 Permalink | Reply
  Tags: E   

  eskudel 

  iz. Balkoi, baranda, zubi, zurubi eta kidekoen ertza babesten duen hesi modukoa. Zurubiaren burdinazko eskudelari helduta. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  eskudel (V-oroz-arr-arrig-ple ap. A). Barandilla; pasamanos. Eskudel gain etzanik, / ametsetan sorgor. Zait Gold 30. Bein baño geiagotan atzitu dut eskuaz burnizko eskudela. Txill Let 132. Faruko eskudelatik (barandilla) ikuskizuna guzizkoa da. Etxde Itxas 117.

  Sinonimoak: iz.

      [baranda]: baranda (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. barandilla; pasamano, pasamanos, barandal
  fr iz. rampe, balustrade [d’escalier]
  en iz. banister
  port iz. grade

  Behin baino gehiagotan atzitu dut eskudela. (Hiztegi Batua)

  

  eskudel (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:06 pm on 2019/05/28 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 ), E   

  etxelagun 

  iz. Bizilaguna. Bere hiru etxelagunekin egurastera atera zela. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  etxelagun, etxelaun.

  1. Coinquilino, vecino en una casa de varias viviendas. v. etxakide. Bi baserritar –etxelaunek– joan omentzien. (G-goi). “De la misma casa”. JMB Mund IV 129. Etxe-jaunaren utsunean, sendiko zenbaitzuk edo ontarako gaztigatuak izango diran bi etxe-lagunek [ikusi bearko dute]. “Dos vecinos”. EAEg 6-11-1936, 230.

  Compañero (de la misma casa), conviviente. v. ETXEKO LAGUN. Onekiko beldurra aizatu baitidazu egun: au bainun buruausterik miñena, nere etxelagun izaki. Zait Sof 31. Bere iru etxelagunekin egurastera atera zala. “Contubernales suos”. Or Aitork 196.

  2. Huésped. v. etxeliar. Poz-emoille bikaiña, etxelagun atsegin, bizkortzaille gozo. Ker EMeza 313 (ap. DRA). [Bentaria] ea etxe-lagunak zerbait agintzen ote zion itzuli zan. Berron Kijote 47.

  Sinonimoak: iz.

      [bizilaguna]: auzo, auzokide, auzoko, auzotar, bizilagun, barride Naf., etxekide g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. [etxebizitza berean] compañero, -a (2) iz. [banako etxebizitzetan] coinquilino, -a
  fr colocataire
  en (UK) flatmate; (UK) roommate
  port companheiro de quarto

  Bere hiru etxelagunekin egurastera atera zen.  (Elhuyar hiztegia)

   

  

  etxelagun (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:12 pm on 2019/05/20 Permalink | Reply
  Tags: E   

  erle 

  iz. Lau hegoko intsektua, gorputz iletsu eta arrekoa, taldean bizi dena eta eztia eta argizaria egiten dituena (Apis melifera). Erlearen ziztada. Erleen burrunba. Erle urduriaren antzera. Erle erregina: erle eme ugalkorra. Erle langileak: erle eme antzuak. Erle joan-nahiak, ez ezti ez abaraska (esr. zah.). (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  erle (gral.; Volt 97 (h-), SP, Mic 5r, Urt I 69, Ht VocGr, Lar, Añ, Gèze, Lecl, Arch VocGr, VocBN, Dv, H), erla (V-gip). Ref.: A; Bon-Ond 146; VocPir 526; Lrq; Iz ArOñ (erla), R 400; Als, Ulz; Etxba Eib; EAEL 101; Gte Erd 156. Etim. Quizá originariamente *ez-; cf. ezti, ezko.

  1. Abeja. “Txútxari túf eta érleari klák, echar la saliva y tragarse la abeja” Iz R 312. “Erleak eldu dio (G-azp)” Gte Erd 156. Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos.

  Sanso Erlea (1200). Arzam 217. Arri ebilokiak oroldirik ez / erle uzatuak abaarik ez. RS 5. Erle joanak eztirik ez. RIs 31. Erle gazteak, gazte direiño, kanpoan dabiltza. Ax 179 (V 120). Erle ioan nahiak, ez ezti, ez breska. O Pr 146. Khearen ihesi erleak. Hm 229. Nola erleak ezin geldi baititezke ustelduretan. SP Phil 525. Ezko xahia erletik bezala. Bp I 144. Erlen eta xinaurrien exenpluen gainean. ES 185. Erlen eztia. Lg I 225. Zergatik erliak diren hiltzen. Egiat 178. Ala nola érle dilijénte injeniosa bere erlatégian. LE Matr5 294. Erliak egiten dabee erri bat. Mg PAb 180. Zelan dabillen erle bat egaz. Añ LoraS 90. Auzoan zariketan / dabiltzan erleak. It Fab 181. Ikusi zuen bere aoan erle-samalda andi bat. Lard 140. Zeren lixtorrek hiltzen baitute erle hainitz. Dv Lab 296. Erle eta xori mota guziek. HU Zez 118. Erlen erregiñak. Itz Azald 181. Erle burrunba ezti batekin. JE Bur 151. Lorea billatu duan erlea. Ag G 136. Erlea kofoinean iduria dena. Barb Sup 186. Erle gogatiaren eztia. Ldi IL 127. Erle batek dausi loraen ederra? Laux AB 41. Erle maratz langille urrezko gerrikodunak. Erkiag Arran 10. Erle edo leizarfin kafira. JEtchep 16. Erleren batek eldu didala. NEtx LBB 149. Hobe da ahurtara bat erle, zakutara bat uli baino. EZBB II 73. Dama gaztea, zuk badakizu / nik zaitudala naiago, / erle goseak udaberriko / lorea baño geiago. Ayesta 80. Gure inguruetako mendietan erle asko izaten zen. Ostolaiz 137. Erle urduriaren antzera. MEIG III 144.

  v. tbn. He Phil 106. VMg XI. Gy 189. Ur Dial 10. Ip Dial 27. Hb Egia 64. Elzb Po 187. AB AmaE 266. Zby RIEV 1908, 768. Azc PB 109. Urruz Zer 29. Ox 117. Jaukol Biozk 72. Enb 164. Tx B III 56. Etcham 172. Or Mi 17. MendaroTx 91. Kk Ab II 115. JMB ELG 82. Eguzk GizAuz 109. EA OlBe 26. Lf Murtuts 25. Zait Sof 5. JAIraz Bizia 35. Anab Poli 113. Basarri 13. And Auzta 101. Gand Elorri 34. Vill Jaink 73. Ibiñ Virgil 108. BEnb NereA 207. Berron Kijote 124.

  “Érle: 1) moscardón; 2) gargajo (R-is)” Iz R 403.

  2. (B, S), erla (V-gip). Ref.: A; Lrq; Etxba Eib. Colmena, enjambre. “Erle hori erkhida dizügü, […] cette ruche (S-saug)” Lh s.v. erkhida. “Erlia daukagu alde onetatik” Etxba Eib. Opeko erlea enetzat / Maiatzekoa anajeentzat. “Enjambre de Abril”. RS 266. Erlia legez, mordo baten gizon ta andra naaste. fB Olg 67. Ementxe ipiñiko xuagu erle ori. And Auzta 101.

  (Fig.). Ipiñixuz erbestetik etorrijak eta gogoratu daikezu zelako erlia ibilli ixango dan emen. Kk Ab II 12

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Zool.) abeja (Apis mellifera)
  fr iz. abeille
  en iz. bee
  port iz. (Zool.) abelha

  Erle joan-nahiak, ez ezti ez abaraska (esr. zah.). (Hiztegi Batua)

  

  erle (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:54 pm on 2019/05/17 Permalink | Reply
  Tags: E   

  euritako 

  iz. 1 iz. Euritik babesteko jantzia. Euritakoa jantzi. 2 iz. Aterkia. Euritakoa zabaldu, ireki. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  euritako (G-bet ap. A), uritako (L, BN ap. A), euritarako (V-gip ap. Etxba Eib).

  Paraguas; capa para la lluvia. v. aterki. Goizerria denean gorriago ezen ez hori, eure euritakoa eztemala nehori. “Ton manteau de pluie ou ton capuchon”. O Pr 612. Felis, euritarako / ain zabal orregaz / erromerira, zelan / zoaz bero onegaz? AB Olerk 530. Neskatileak artuten dituz / emon da mutil zoroak / euritako bat, urrezko ebillak / ta urrezko errosarioak. Azc PB 117 (Ur PoBasc 303 guardasoltxu). Bere euritakoa eskuan eta makil-muturretik pardela bizkarrean. Mok 4. Eudi asko ari du ta euritakoa obe du artu. Alz Ram 32. Soingainekoak, burutakoak eta euritakoak jaso zituzten etxeko jaunaren morroin zaloinaren eskutik eta atera ziren zazpiak karrikarat. Mde Pr 138. v. tbn. Ag G 94. Urruz Zer 49. Euritarako: Urruz EEs 1912, 42. Uritako: Etcham 164.

  Sinonimoak: iz.

      [aterkia]: aterki, parasola Ipar. beh., guardasol Heg. beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. paraguas; capa para la lluvia
  fr iz. parapluie
  en iz. umbrella
  port iz. guarda-chuva, (de mujer) sombrinha

  Jendea bizkor igarotzen zen ezker-eskuin, euritako blaituetan bilduta. [Eguzki beltzaren sekretua, Alberto Ladron Arana (Elkar, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  euritako (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:51 pm on 2019/04/22 Permalink | Reply
  Tags: E   

  eskuztatu 

  ad. du ad. Esku artean erabili; bereziki, tresnak eta gailuak, antolatzeko edo konpontzeko, artaz esku artean erabili. Mila aldiz eskuztatu dudan liburua. Erlojua eskuztatu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  eskuztatu (B, L, S, Sal, R; SP, Ht VocGr, Lar, Añ, Dv, H), eskustatu (BN-baig; H). Ref.: A; Satr VocP (eskustatu).

  1. Utilizar con las manos; palpar, tocar; manosear. “Lan bat eskuztatzea, examiner un travail” Ht VocGr 357. “Eskuzta zak kandela kori suara, beilatako (R)” A. Haur eskuzta ezazu, irakurtzen duzula, ez lehiaz, ez gaingiroki. Ax 20 (V 11). Eztu egundaino nehork Iainkoaren lege saindua eskuztatu eta frogatu non ezpaitu milla ontasun eta laudorio lege hartzaz erran. Ib. 504 (V 325). Loreak zimeltzen eta ihartzen dira eskuztatuz. SP Phil 201 (He 203 eskuetan erabilzeaz). Hek eskuztatzen eta irakurtzen ditudanean. Ib. ã 4v. Ez bide da nihor izatu hark bezanbat Axularren liburua eskustatu eta beretu duenik. Lander RIEV 1911, 591. Iduri zaut gure hil gaixoen ganik hurbiltzen nizala, eta nolazpeit eskuztatzen bezala ditudala. Ardoy Kat 31 (ap. DRA). Aztatu ta eskuztatu ditekena. Vill Jaink 34. Konbentuko liburutegitik eskuztatzen zitunak, berriz, beti lasterka ikusten omen. Gazt MusIx 164. Bestek eta nik mila aldiz eskuztatu dugun liburu baten zokorik zokorenean gordea. MEIG VIII 100. Denbora bateko paperak eskuztatzen hasi orduko. MEIG VI 157.

  2. Tratar. Geu argi-argiro eraso ta txarto eskuztatuteko. “Tratar mal”. (1893). AG 163.

  3. Tratarse de. Baña aldi bijen antza da bijetan lagi batez eskuztatuten dala (1893). AG 167.

  Sinonimoak: iz.
  

  [eskuztatu] : (1) eskukatu (2 ) haztakatu, haztatu, igurtzi (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. palpar, tocar; manosear, sobar; manipular
  fr du ad. palper, toucher, tripoter, manipuler
  en du ad. to touch; to handle; to pet
  port du ad. apalpar, tocar; mexer, pegar, esfregar; manipular

  Loreak zimeltzen eta ihartzen dira eskuztatuz. SP Phil 201   (Orotariko Euskal Hiztegian)

  

  eskuztatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)