Gaurko hitza

Tagged: E Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:57 pm on 2019/04/10 Permalink | Reply
  Tags: E   

  etorkor 

  adj. Inoren iritzietara erraz etortzen dena. Gizon etorkorra eta otzana. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  etorkor (c. sg. A; VocB; -th- SP (que cita a Ax), Ht VocGr 371 -> Lar, HeH Voc, Dv, H), torkor (B ap. A).

  1. Dócil, obediente; condescendiente, tolerante. “Humilde” Lar. “Emea, eztia, errexki erabil daitena, erranen egilea” HeH Voc. “Obéissant, facile à manier, diriger” H, que cita a ES y He. “Persona que se aviene al dictamen ajeno, humilde” VocB. Azkue cita a Ax y Dv. Citado como neol. de Azkue en Eusk 1919-1920 (II), 92. v. etordun; esaneko. Gure Iaungoikoa baita hain on, bihotz bera, miserikordios, pazienziatsu eta ethorkor. Ax 68 (V 45). Mundu guztian eztelarik Eskualduna baino […] naturalezaz ethorkorragorik. ES 399. Billakatu baitzen haiñ amulsu eta ethorkor guzien aldera. He Phil 185 (SP 184 begitartetsu). Zure zerbitzariari emanen diozu beraz bihotz bat ethorkorra. Dv 3 Reg 3, 9 (Ol adikor). Etimologia deritzaion yakintze ori etorkorra (condescendiente) da. A Eusk 1919-1920 (II), 5. Emazteak beren senarrai etorkor izan bitez. JBDei 1919, 167. Guziakin etorkor eta otzana. Txill Let 96.

  2. (-th- O-SP 227 -> SP, H y A). “Fruict ou herbe qui croît abondamment” O-SP.

  3. “Ethorkorra, qui est frequent ou enclin à venir” O-SPAd 883 -> SP

  Sinonimoak: izond.

  [esanekoa]: esaneko, obeditzaile, manaerraz Ipar., obedient Ipar., obediente Heg., esangin Bizk., etordun g.e., manukor g.e., manakor Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. dócil, obediente; condescendiente, tolerante
  fr izond. obéissant, -e ; facile à manier, condescendant, -e
  en izond. docile; obedient
  portizond. dócil, obediente

  -Nola sartu zara nahaspila honetan? [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  etorkor (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 8:29 pm on 2019/03/21 Permalink | Reply
  Tags: E   

  erantzi 

  iz. 1 du ad. (Soinekoak eta kidekoak) soinetik kendu. Atarian kapa erantzi zuen. Gona erantzi zion. Soineko guztiak erantzi eta biluzik gelditu zen. Oinetakoak erantzi zituenean. Txapela erantzi. Haren aurrean denok erantzi beharko genuke txapela. Armak erantzi bitartean. 2 da ad. Biluzi. Bere soinekoez erantzi zenean. Eta jantzia badago, erantz dadila. Zuhaitza hostoz erantzi da. Zure argiaz erantzirik, ilunpea ageri dute. Harrotasun-bide zituen lau gauzatxoez erantzia.(Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad.

      [biluzi]: larrugorritu, erauntzi Ipar./Naf., pikarraitu Zub., biluzgorritu zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. [arropa] quitar(se) (2) da/du ad. (Heg.) (aurrean duen izen-sintagmak -z kasu-atzizkia har dezake) desvestir(se), despojar(se); desnudar(se) (3) da ad. desprenderse, despojarse
  fr (1) du ad. [arropa] ôter (2) da/du ad. (se) déshabiller, (se) dépouiller, (se) dénuder, (se) dévêtir
  en (1) du ad. to take sth off, to undress, to strip; to remove [clothes] (2) da ad. to undress, to strip, to get undressed; to take off [your clothes]
  port (1) tirar, (formal) despir-se (2) despir-se, despojar-se,

  

  erantzi (Argazkia: sara alba9, Flickr)

   
• 

  Maite 11:17 pm on 2019/02/22 Permalink | Reply
  Tags: E   

  eskukatu 

  ad. du Eskuztatu, esku artean behin eta berriz erabili. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  eskukatu (Lar, Añ, Dv ->A, H).

  1. Tocar con las manos; manosear (prop. y fig.). “Manosear” Lar y Añ. v. eskuztatu. Mendibururen kondaira zar-zar bat nere begiez ikusi-ta eskukatzeko. Lh EEs 1915, 233. Ain baitago eskukatua [zuur-itz ori], alperreko aitatzez ain andeatua! Ldi IL 87. “Mukulurik ez badu”, diago ukimenak, “ez dut eskukatu; ta eskukatu ez badut, ez dut sumarazi”. Or Aitork 257.

  Eskuka beza irakurleak oiartzuarraren hizkeraz Altunak hitzaurrean utzi digun ohar pila. MEIG V 106.

  2. (H). Luchar, pelear.

  Sinonimoak: ad.  (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  1. eskuztatu, haztakatu.
  2. maneiatu, erabili, manipulatu, trukatu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. tocar con las manos, manosear
  fr du ad. manipuler, manier, tripoter
  en du ad. to touch with your hands; to handle
  port mexer, pegar

  Eta, eztuIka antza eginda, goitik beheiti bi eskuekin eskukatu zuen bere bizarra; dukeak zer erantzungo zain gelditu zen bere hartan astiro. [On Kixote Mantxako, Miguel de Cervantes / Patxi Ezkiaga (Erein, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  eskukatu (Foto de viajes creado por freepik – http://www.freepik.es)

   
• 

  Maite 11:20 pm on 2019/02/12 Permalink | Reply
  Tags: E   

  epaiketa 

  iz. Epaitzea. Ik. jujamendu. Epaiketa batean bi lekukok gauza bat aitortzen badute, haien aitortzea egiazkoa da. Auziaren epaiketa. Epaiketa gertatu zen aretoan. Epaiketa gabe kondenatua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  epaiketa.

  1. Juicio, proceso. Epaiketa, juizio batean bi yakillek, testiguk, gauza bat aitortzen badute, aien aitorrera egiazkoa da. Ir YKBiz 321 (421 azken-epaiketa). Aitak eztu iñor epaitzen; epaiketa osoa Semeari utzi dio. Ib. 106.

  Acción, trabajo de dar un veredicto. Epaiketan jaun auek ziran: Aitzol, Jose Ariztimuño apaiza alegia, berez tolosarra. […]. Eta beste biak, Jose Olaizola eta Txomin Olano, nere musika-erakuslea, iaioa benetan. Alkain 26.

  2. “Incisión” Lar.

  “Desmonte, baso epaiketa” Lar

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
  

      [epaitzea]: epaitze, jujamendu Ipar., juizio Heg., judizio jas., epaikunde g.e.

      [ebakia]: g.e. ebaki, ebakidura, moztura, epaitza Ipar., piko Bizk., epai zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Zuz.) juicio, proceso (2) iz. incisión; corte, tala
  fr iz. procès, jugement
  en iz. trial
  port iz. juízo

  Kataluniako prozesu subiranistari epaiketa (Berria.eus)

  

  epaiketa

   
• 

  Maite 8:05 pm on 2018/12/31 Permalink | Reply
  Tags: E   

  ezbide 

  iz. g.er. Bidegabea, bidegabekeria. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ezbide (V-gip, G-nav ap. A), ezpide.

  1. (Sust.). Sinrazón. “Sin razón” A. Ezpidea, absurdua, bizitzaren ezpide borobilla, dio Camusek. Txill EG 1957 (7-8), 67. Bazekiat, besteko, ezkondu den batentzat ezbide aundia dela au, ta bizitza txatxukeritan ondatzea. Txill Let 86. Munduaren ezbidea! Eta Zoriaren gogorkeria ankerra! Ib. 64. Ta erori egin da, alere. Nola konpreni diteke orrelako ezbidea? Ib. 100. Ezbidetan abarrots, / andi eroena. “Que se provoquen alborotos sin ningún sentido”. Atuxa Mugarra 66. Ezpidea ere hor dabil ibili jende tartean itzuli-mintzulika arratsalde aspergarri horietan. Lasa Poem 83.

  2. “Ezpide, qui ne compte pas” Lf Gram 91.

  Sinonimoak:  iz. g.e.
      [bidegabekeria]: bidegabe, bidegabekeria, injustizia, zuzengabekeria (UZEI Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan:

  es  iz. (Heg.) sinrazón, locura

  fr iz. déraison, folie; aberration

  en iz. injustice, wrong, outrage

  port iz. ilogicidade

  Nola konpreni daiteke horrelako ezbidea? (Orotariko Euskal Hiztegian)

  

  ezbide (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:15 pm on 2018/12/22 Permalink | Reply
  Tags: E   

  ezurte 

  iz. Urritasun urtea. Zazpi urte on horiek bukatutakoan, berebat zazpi ezurteak ere hasi ziren. Aurten ezurtea da, ez dago sagarrik, ez ezer. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ezurte (V, G). Ref. A; Gte Erd 50.

  “Año de escasez. […] Ezurteko gauzea, iraupen bagea (V-m), cosa de año estéril, sin duración” A. “Año alterno en que hay poco manzano (Aya)” Garate 5.a Cont RIEV 1935, 349. “Aurten ezurtia da, ez dago sagarrik ez ezer (G-azp)” Gte Erd 50. v. ezune.

  Zazpi urte on oiek bukatutakoan, berebat zazpi ezurteak ere asi ziran. Lard 54. Ondorengo zazpi ez-urteetarako ganbaraetan gorde ditzan. Ib. 54. Alde guzietatik zetozen Ejiptora jakiak erostera, eta ezurteen gaitza arintzera. Ur Gen 41, 57 (Urt gosetea, Ol gosete aundia, Dv gabearen gaitza, Ker gosea). Ez-urtea izanik bere. “Ni el año fuese muy abundante”. Or Tormes 77. Urte a ezurtea zan ogitan. Ib. 83. Eskola-maisuak ordea, gure artean yaiotakoak, ezurtetako eguberri-udareak bezain urri ditugu. A Y 1934, 17. Lorraldi ta ezurte luzeak irakatsi bai-natxionate ori naikotzat izaten. Zait Sof 105.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. año de escasez
  fr iz. year of scarcity
  en iz. année de rareté
  port iz. ano de escassez
  

  MARIA LUISA.- (Goibel) Zu bezalako lagun onak garesti erosten dira azokan! Bai-urteak aspaldi joan ziren, eta orain ezurte latzean nago ni buru-belarri sartua! [Txakolin, txakolin, arrosa eta klabelin, Goenkale, 2001] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  ezurte (Jatorrizko argazkia: eitb.eus)

   
• 

  Maite 11:42 pm on 2018/12/13 Permalink | Reply
  Tags: E   

  erreustu 

  ad. da/du ad. Zub. Urduritu.   (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  erreustu (S). Ref.: A; Lrq. Inquietar(se). “Erreüst et erreüste, s’énerver et s’inquiéter” Lrq. Orai gaitz txipi batek erreüsten bazütü, zer eginen dü ifernüko süiak? Ip Imit I 24, 6.

  Sinonimoak: ad. Zub.
  

  [urduritu]: arazotu, arduratu, axolatu, espatu, estutu, kezka eman, kezkatu, larritu, urduritu, arrangura izan Ipar., gogoetatu Ipar., grinatu Ipar., kexatu Ipar., arbindu Bizk., artegatu Bizk., malmetitu g.e., ekurugaiztu Zub. jas., antsiatu Ipar. g.e., axolduritu Ipar. zah., hagorandu Ipar. zah., estu Heg. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. (Z) inquietar(se)
  fr da/du ad. (s’)inquiéter, (s’)énerver, (se) soucier, (se) préoccuper
  en da/du ad. to get nervous/anxious; to worry, to concern
  port inquietar-se

  Orain gaitz txiki batek erreusten bazaitu, zer egingo du infernuko suak? Ip Imit I 24, 6.  (Orotariko Euskal Hiztegia, mold.)

  

  erreustu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)