Gaurko hitza

Tagged: G Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:45 pm on 2017/07/30 Permalink | Reply
  Tags: G   

  gaitz(-)erdi 

  adb. gaitz erdi, gaitz-erdi adb. Gertaera bat uste bezain okerra ez dela adierazteko esapidea. Gaitz erdi litzateke hori, bi aldiz hil behar banu. Eta gaitz erdi, beren buruen kaltean bakarrik balitz. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  GAITZ-ERDI (V-gip, G-azp-nav). Ref.: Ond Bac 175; Elexp Berg; Gte Erd 167. Menos mal; del mal, el menos. Equivale tbn. a exprs. del tipo ‘no importaría tanto’, ‘no sería tan malo’, ‘no estaría mal’. Se emplea frecuentemente acompañado de una oración subordinada con prefijo ba- en el auxiliar. “Mal menor. Kotxia zihero hondatu najuan eta gaitzerdi neuria izan balitz” Elexp Berg. “Merkeak baleizke, gaitzerdi (G-azp)” Gte Erd 167. Tr. Empleado por autores guipuzcoanos (y Erkiaga) desde comienzos del s. XIX. Es especialmente frecuente en el s. XX. Eta gaitzerdi lizake lurreko ondasunetan geratuko balira datozen kalteak. AA CCErac (ed. 1823), 239 (ap. ELok 28). Gaitz erdi izango zan berak bakarrik jatea, baña janerazo zion. AA II 130. Ta gaitz erdi beren buruben kaltian bakarrik balitz, bañan jartzen dute famili guztiya ixtillu gorripian. Sor Bar 54. Ori gaitz-erdi iduritzen zait. Alz Txib 93. Gaitzerdi biziakin badaude! Sorarrain Lili 91. –Ago lasai, etxean ezpaitun okerrekorik gertatu. –Gaitz erdi! Etxde JJ 121. Gaitz hori gaitz-erdi baizik gerta ez zedintzat. Mde HaurB 32. Ala-ere gaitz-erdi berorrek, esandako eder paregabe ura eskuetan euki zuan-ta; baiña nik, […]. Berron Kijote 184. Nekazaria or, izarditan pats eginda. Ta irabazi eder eder bat balitz, gaitz erdi. TxGarm BordaB 65. Bere aldez burrukatu ziran asko, illak, erbesteratuak, espetxeratuak… Aske ziranak gaitz erdi, baña ondo bildurtuak piztien aurrian. Gerrika 109. Gaitz erdi, nere ustez, baztertze ori, nahiz eta paperetan horrela agertu, gure artean sekula zeharo eta azken fineraino eramana ez izana. MEIG IV 58. Euskaltzaindi inguruko guztiok kreatzaile ala filologo bagina, gaitz erdi. Zer egin, ordea, horrenbeste kreatzaile eta filologo bezala agertzen direlarik? Ib. 121.

  v. tbn. Izt C 40. Ud 86. Moc Damu 10. Ag G 120. Or Tormes 31. Ldi IL 54. Munita 106. Erkiag Arran 126. Vill Jaink 120. MAtx Gazt 74. Lab SuEm 211. Lasa Poem 83.

  (Det.). Ala ere bakarrik pagatzen bauke, / gaitz erdia besterik izango ez uke. It Fab 263. Gaitz erdiya zan publikuari / gusto bat eman baliyo (1903). EusJok 95.

  Sinonimoak: adb.
  [gaitz(-)erdi] : beharrik, eskerrak! (Adorez Sinonimoen Hiztegia)
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es menos mal; del mal, el menos; peor podía haber sido
  fr adb. moindre mal || heureusement que, encore heureux, -euse que
  en thank goodness
  port menos mal

  Idazleen artean ohikoa zen portaera hura. Zinikoenek, arrisku gehiago hartzen zuten: «Asko gustatzen ari zait zure azken nobela». Irakurketa abiatua zutela adieraztea helburu. Gaitzerdi, nobela bazen. Kontua zen zenbaitetan ipuin liburua igorri geniola ustezko adiskideari. Kontrazala ere irakurri ez zuen seinale. [Gehiago gustatu zitzaidan zure aurreko liburua, Harkaitz Cano (Berria.eus, 2017-07-30)]
  

  

  gaitz(-)erdi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:20 pm on 2017/07/10 Permalink | Reply
  Tags: G   

  gisuztatu 

  ad. gisuztatu, gisuzta, gisuztatzen 1 du ad. Ipar. eta Naf. Gisua eman, gisuz zuritu. Buztin lurrak gisuztatu. Hormak gisuztatu. 2 (Era burutua izenondo gisa). Ogi-hazi gisuztatuak ereiten. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. Ipar./Naf.

      [gisua eman]: karetu, kareztatu, latsuntatu Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. (GN/Ipar.) encalar
  fr du ad. (GN/Ipar.) blanchir à la chaux, chauler
  en du ad. to whitewash
  port du ad. caiar

  Hormak gisuztatu. (Hiztegi Batua)
  

  

  gisuztatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

  Save

   
• 

  Maite 11:55 pm on 2017/07/01 Permalink | Reply
  Tags: G   

  gudaroste 

  iz.  Armada. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gudaroste, gudaloste, gudarozte (Bera), gudalozte (A DBols), gudari-ozte. Neol. (gudarozte) creado por AG en 1897, de gudari ‘soldado’ y ozte ‘gente, tropa’.

  Ejército, tropa; batallón, regimiento, etc. v. gudoste, armada. Tr. Documentado en escritores meridionales del s. XX. En DFrec hay 13 ejs. de gudaroste, 6 de gudaloste y 2 de gudarozte, todos ellos meridionales. 1802. Gudarozte <guradozte> pantzetarra Bilbaotik urteten da. AG 1581. Kristoren gudarosteko gudari lendakari ta buruzagiak bezela urrutiko errietara bijoaz. JBDei 1919, 356. Gudalburua galdu ezkero, / gudaroztiak zer egin? Enb 40. Albertaren gudalosteen aurka zer dezakegu guk, artzai-erri geranok? Goen Y 1934, 186. Gipuzkoar Gudarozte entzutetsuak eralduta. Euzkadi 16-12-1936 (ap. Alkain 159). Erkalaren Gudarozte berria. “Ejército”. EAEg 22-12-1936, 611. Berebiltza gudaroztea. “Regimiento de automovilismo”. Ib. 31-10-1936, 178. Gudarozte motari dagokion ikurraz. “Con el emblema del Arma”. Ib. 8-1-1937, 756.

  Len-bai-len gudarostea itzuli zak Argosera. Zait Sof 145 (143 gudari-ozte; Plat 146 gudarozte). Erromatar gudalostean aintzindari izandakoa. Mde Pr 248. Naparru aldetik Errioxan sartu ziran gudarosteak garbiketa gogorra egin zuten Logroño inguruetan. NEtx LBB 66. Hanovre-ko aldetik, / gudarozte erditik / Erregek deitu du. In Onaind MEOE 235 (en Michel LPB 246 armadaren erditik). Gudarozteen Jaunari. Ker Is 19, 20. Bakoitza bere gudaroztera joateko ordua iritxi zanean gure arraintzalea Afrikarako aukeratu zuten. Ataño MLanak 20. Urten giñan lau erritar Bilboko Gudarosteko buleguetara. Gerrika 67. Alemaniako eta Italiako gudarostiak. Ib. 261.

  v. tbn. Ibiñ Virgil 33n. Gudaloste: Ol Deut 11, 4. Berron Kijote 196. Gudarozte: EEs 1913, 207. Gazt MusIx 101.

  Gudarozte bizian ber-sartu bedi. “Reingreso en la escala activa del Ejército”. EAEg 24-2-1937, 1142.

  Sinonimoak: iz. g.e.

      [armada]: armada, ejerzitu Heg., martizti g.e., jendarmeria zah.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. h. armada tropa; ejército
  fr iz. h. armada troupe ; armée
  en iz. h. armada army
  port iz. h. armada

  EAJk, ANVk, Jagi-jagik, ELA-STVk eta Euskal Nekazarien Batzarrak komandantzia sortu zuten toki berean, Loiolan, aurkeztu dute Azpeitiko udalak eta Aranzadi zientzia elkarteak elkarlanean egindako lana: Eusko gudarostea liburua. [Eusko gudarostea gogoan,  (Berria.eus, 2017-07-01 )]
  

  

  gudaroste (berria.eus)

   
• 

  Maite 11:38 pm on 2017/06/07 Permalink | Reply
  Tags: G   

  gauzain 

  iz.  iz. Gauaz zerbait zaintzen duen pertsona; gauaz kaleak zaintzen eta auzokoei ateak irekitzen zizkien pertsona. Ik. sereno. Gauzaina hil eta fabrikan sartu ziren. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gauzain, gauzai. Sereno. v. GAU-JAGOLE. Juan zan gau-zaya ta esan ziyon: E! Altxa, altxa! EgutTo 29-6-1918 (ap. DRA). Gau-zaiari otsegitera nijoan, ardura gabe. Lab SuEm 191. En DFrec hay 6 ejs. de gauzain.

  Sinonimoak: iz.

      [gau-jagolea]: gau-jagole Bizk., sereno Heg. beh.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. vigilante nocturno; sereno (2) iz. (Mil.) imaginaria
  fr iz. veilleur, -euse de nuit, vigile
  en iz. night watchman, watchman
  port iz. sereno

  Sleegers jauna gauzain bezala kontratatu dute. [Anne Franken egunkaria, Anne Frank / Josu Zabaleta (Erein, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  gauzain (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:32 pm on 2017/05/19 Permalink | Reply
  Tags: G   

  garako 

  adj. Pertsonez mintzatuz, heldutasunera iritsi dena.

  Sinonimoak: izlag. g.e.

      [garerdikoa]: garerdiko Bizk.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izlag. adulto, -a; maduro, -a; desarrollado, -a
  fr izlag. adulte, -a; mûr
  en izlag. adult, mature
  port izlag. adulto, -a; maduro,

  Amezketar gizaseme garakoa. (Hiztegi Batua)

  

  garako (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:32 pm on 2017/05/07 Permalink | Reply
  Tags: G   

  gauzatu 

  iz. 1 da/du ad. Gaitu. Denborarekin, hazi zinen eta gauzatu zinen zeure kasa bizitzeko. 2 da/du ad. Gauza-izaera eman edo hartu; asmo edo ideia bat besterik ez denari izatasuna eman. Gogoa da uste eta asmoak mamitzen eta gauzatzen dituena. Asmo eder horiek zertan gauzatzen diren ikusi arte. Hitzarmeneko puntuak gauzatzeko pausoak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gauzatu (V-gip ap. Iz ArOñ).

  1. Hacerse apto, capaz. “Gauzátuko dan, si (un enfermo) se hará capaz (para un trabajo)” Iz ArOñ. Erantzun au emateko ausardi ta kopetik ez badezu, oraindik etzera gauzatu dantza loturako. MAtx Gazt 69. Baña gero azi ziñan. Gauzatu ziñan ama gabe ta zerekixa bizitzeko. Ib. 18 (v. tbn. 66).

  (v. gauzaeztu). Indar barik geratu / ta biotzberatu. / Baibena ezin lotuz / anparu beartu, / osoan ez gauzatuz / eriotzeratu. Ayesta 101.

  2. Realizar(se). Gogoa da, gura, uste eta asmoak mamitzen eta gauzatzen dituena. MEIG VI 78. Jaupa-k gehienez ere, jaupari-ren bitartez harrigarrizko jaupaleme bat gauzatu zuela euskal poesian. MEIG VII 38. En DFrec hay 8 ejs.

  Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [gaitu]: gai egin, gaitu

      [gauzatasuna eman]: bururatu, egikaritu, egin, exekutatu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. capacitar(se), hacer(se) capaz, preparar(se) (2) da/du ad. plasmar(se), elaborar(se), realizar(se), llevar a cabo, materializarse, ejecutar(se), cosificar
  fr (1) da/du ad. (se) doter, (se) former, (se) donner les moyens (2) da/du ad. (se) réaliser, (s’)exécuter, (se) matérialiser, (se) concrétiser
  en (1) da ad. to materialize, to take form; to come true; to become reality; to come to fruition (2) du ad. to realize, to carry out; to give expression to; to achieve, to fulfil; to bring to fruition
  port (1) capacitar-se (2) modelar-se, moldar-se, materializar-se, executar

  Azkar ikusiko dugu elkar, denok erabakitze eskubidea gauzatzen. [Anjel Oiarbide, Berria.eus]

  

  gauzatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Inaki Agirre 11:39 pm on 2017/04/14 Permalink | Reply
  Tags: G   

  garranga 

  iz. 1 iz. Amua; amuaren zati zapala. 2 iz. Izotz kandela. 3 iz. Txakurren lepokoa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 garranga (V-och-gip, G-goi-nav), karranga (V-gip-al), karranka (Lcc). Ref.: A (garranga, karranga); EAEL 225; Iz Als (izotzá), ArOñ.

  “Carámbano”, “heladao hielo” Lcc. “Canelón, carámbano de hielo” A. “Costra de hielo” Ib. Cf. VocNav: “Garrangla: carámbano de hielo que cuelga de un tejado (Améscoa)”. En Laminoria (Alava) hay carranca ‘hielo de los charcos’. Biotzean labe goria ta buruan izoztea ta garranga dutenak. Zait Plat 83.

  2 garranga (SP, H, A), karranka, garanga (V-gip ap. Iz ArOñ).

  “Le chant de la poule. Oilloa garrangaz dago” SP A. “Garangaia, garangaak: ruido, v.gr. de las gallinas” Iz ArOñ. Cf. 1 karranka. Harturik […] bi oilo eder batere karrankarik eginarazi gabe. Prop 1892, 281. [Oiloek] karranka zerbeit egin bailezakete. Ib. 281.

  3 garranga (V-gip, G-goi, BN-baig, Sal ap. A; Aq 1091 (AN)), garrangla (B, Sal ap. A), karrankla (AN, Sal, R ap. A), garanga (AN ap. A).

  1. “Burdiña-garranga (Sal), carlanga, collar con unas puntas de hierro de los perros” A. “Garanga, carlanca, collar de perro contra lobo” Ib. Cf. VocNav: “Garranga, carlanca o collar de púas de hierro que se les pone a los perros de ganado (Aoíz). En Roncal carrancla”. Garranga pare bat berriak. HerVal 142.

  “Garranga (BN-ciz), collar en general” A. [Txakur] guziek ermaten zien lepoan xoraldi bat itze anitzekin ta puntak kanpoko aldeala ta diaitzen zren karranklak. ZMoso 35.

  2. (Aq 1306 (AN)), garanga (AN ap. A), garangla (T-L ap. DRA). “Horca de perros” Aq. “Horca de animales” A.

  3. “Púas de hierro de la carda” A.

  4. “Dentadura o filo dentado de la hoz (G-goi)” JMB At.

  4 garranga (V, G, AN-gip; H). Ref.: A; VocZeg 285; Iz To; Gte Erd 14.

  1. Anzuelo. “Galla, pala del anzuelo” A. “Amorria garrangari itsatsi zio (AN-gip), […] Juanitori garrangan amorraia itsatsi zio (AN-gip)” Gte Erd 14. Garranga (amua) beera, arraina gora. A Ardi 3.

  Bekatu ura dala zauri bat beñere ongi sendatuko ez dana eta garranga bat betiko eriotzaren puzoia berekin duana; eta garranga au irinsi duana […]. AA III 128.

  2. “(G-azp), instrumento a modo de tenedor para coger peces en aguas de poca profundidad” A.

  5 garranga (V-m-gip ap. A).

  “8.º tuerca, extremidad de hierro en espiral del huso. […] 12.º tornillo (Mg PAb)” A. [Neure alaba eunliak] esan daizuzan euren izenak. […]. Au, garrangia. Oneek, izunzak. Bestiok […]. Mg PAb 140. Tapotziriantzekoak (sacacorcho) garrangaren (tornillo) erara antxika uretan. Bähr EEs 1922, 110.

  6 garranga (G-goi ap. A), garranda (V-ger ap. A Apend).

  “Mella en medio de la oreja; es el más largo de los estigmas que hacen los pastores en la oreja de las ovejas” A. “Cierto estigma del ganado lanar en la oreja. Se le hace por debajo” A Apend.

  7 garranga (V-m ap. A).

  “Papada, dobladillo de carne bajo la barbadilla” A. Cf. H: “Garranga, gorge”, que cita a Lar, pero no se encuentra. v. 2 garrangila.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

      [oiloaren oihua]: alara, kakara, kakaraza, karaka, kokoratz Ipar., kada Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Ipar.) cacareo (2) 1 iz. (Itsas.) anzuelo; pala del anzuelo 2 iz. [txakurraren lepokoa] collar 3 iz. mella, marca que se les hace a las ovejas en la oreja 4 iz. [izotz-kandela] carámbano, canelón
  fr (1) gloussement (2) 1 iz. (Itsas.) hameçon 2 iz. [izotz-kandela] glaçon
  en (1) clucking (2) 1 iz. (Itsas.) hook, fish hook 2 iz. [izotz-kandela] icicle
  port (1) cacarejo (2) 1 iz. (Itsas.) anzol 2 iz. [izotz-kandela] sincelo

  Biotzean labe goria ta buruan izoztea ta garranga dutenak. Zait Plat 83.  (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

  garranga (Gaurko Hitza, Domeinu Publikoa)