ad. Kamuts bihurtu, zorroztasuna galdu.
Orotariko Euskal Hiztegian
kamertu. “(L-ain…), mellar, p. ej. el filo de una hacha” A. v. kamustu.
Sinonimoak: ad.
[kamertu] : kamustu
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es du ad. mellar(se), hacer(se) muescas
fr
en
port
Aizkoaren ahoa kamertu du. (Elhuyar Hiztegia)
kamertu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
ad. kakaztu, kakaz/kakaztu, kakazten 1 da/du ad. Beh. Gorotzez bete; guztiz zikindu. Ontzi bat euliek dena kakaztua. 2 da/du ad. Beh. Galarazi, hondarazi, nahasi. Gizalegea ahazturik, bazterrak kakazten. Gizon biraolariak bere burua kakazten du. Kontu horrek guztiok kakaztuko gaitu (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
kakaztu (V-ple-oroz-gip; Añ). Ref.: EI 111; Elexp Berg (kakaztu).
1. Llenar(se) de excrementos; ensuciar, manchar (sentidos prop. y fig.). “Cagado, kakaztua” Añ. “Ciscar” Ib. “Enmierdar. Txibatua zala, etzala, beintzat betiko kakaztuta geratu zan” Elexp Berg. v. kakaztatu, kakalastatu. Onek diraz eulijak / munduan jaijuak / jenero guztija / kakastutekuak. DurPl 81. Justizi orrek egun orretan / ain de burue kakaztu, / ofensa txarrik emon badotsat / egin daitazu parkatu. EusJok II 110. Gizonkeri andia egiten daulako ustez (gizon biraulariak) bere burua kakaztu ta bere ago ta ezpanak zikinkeriz loituten ditu. Eguzk LorIl 212 (ap. DRA). Ibai ta errekak zearo kakaztu ondoren, orain lanik ez dagoala? AZink 141.
2. (V-ple ap. A). “Echar a perder” A.
Sinonimoak: iz.
[etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) da/du ad. (lgart.) llenar(se) de mierda, ensuciar(se) (2) du ad. (lgart.) echar a perder, estropear, embrollar, enredar
fr (1) da/du ad. salir, souiller d’excréments (2) du ad. gaspiller qqch, abîmer
en du ad. (lgart.) to spoil, to ruin, to complicate
port (1) da/du ad. sujar-se (2) estragar
Hala hitz eginda, ahotan hartzen duten edonor kakazten dute, edonor zikintzen, eta horrek, zergatik den jakin gabe ere, urduri sentiarazten du emakume gaztea. [Fucking artists, Xabier Montoia (Elkar, 2010)] (Ereduzko Prosa Gaur)
kakaztu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
ad. kakolatu, kakola/kakolatu, kakolatzen da/du ad. Okertu, bihurdikatu, itxura kakola eman edo hartu. Nola kakolatu den gure gizona! (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
kakolatu (H), kakoldu (B ap. Izeta BHizt).
Curvar(se). “Donner, prendre une forme recourbée, tordue, contourné, contrefaite” H. “Nola kakoldu den gure gizona, arront kakoldue dago” Izeta BHizt. Iduri zaiku noiztenka gurekin batean igitzen direla pareta hil mutu hek, kakolatuz, bihurdikatuz eskuin eta ezker. JE Ber 42. Aski tokitan, ogiak mozten dira bihia arras gogortu delarik, buruxka kakolatzearekin. GAlm 1937, 90 (ap. DRA).
(Part. en función de adj.). Idor bustika nola ibiliz, buruzka bihitzen da, ba eta ere kakolatu hartatik azkenean hausten. GAlm 1937, 90 (ap. DRA).
Sinonimoak:Â ad. Ipar.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es da/du ad. (Ipar.) torcer(se), curvar(se)
fr se plier, se courber, se tordre
en buckle, twist, bend
port afastar-se, curvar-se
Nola kakolatu den gure gizona! (Hiztegi Batua)
kakolatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
iz. 1 iz. Kale meharra, eta, bereziki, kale itsua. San Karlos eta Ospitale Nagusia bereizten zituen kalezulo batean bizi zen. Kalezulo ilun batean sartu zen. 2 iz. Kalea (baserria-ren aurrez aurre, gehienetan gutxiespen balioarekin). Kalezulotik iheska jaiero haize osasuntsu bila Arratera jo ohi dute eibartar askok. (Hiztegi Batua)
Sinonimoak: iz.
[etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. callejón; callejón sin salida
fr iz. impasse, cul-de-sac
en iz. alley; dead end; cul-de-sac
port iz. beco; beco sem saÃda
Adreiluzko bi espaloi ikaragarri garairen artean sakon zihoan kalezulo xaxtar batean sartu ginen. [Ipuin hautatuak, Jorge Luis Borges / Juan Garzia (Ibaizabal, 1998)] (Ereduzko Prosa Gaur)
kalezulo (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
adj. Batez ere Bizk. Ahula, argala. Zer egin genezake guk, argalok, kadenok eta erkinok, arerio hain indartsu, hain sendo hauen kontra? (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
kaden (V-ger-ple ap. A; H (V, G)).
1. Flaco, débil. “Mustio, decaÃdo, melancólico” A. Cf. IC III 47: “[Iñigo] Cadena o Caden, que quiere decir este vascuence vuelto en romance ‘Ãñigo Malato’ o por mejor decir ‘flaco y enfermo'”. Dauka ama onek seme erkin, kaden eta indar baga bat. Astar II 230s. Zer egin ginaike guk argalok, kadenok eta erkinok arerijo ain indarsu, ain sendo, ain gogor onen kontra? Ib. 283s. Zeugan indartu ta gogortu bear dau ene arima argal, erkin, kadenak. Añ EL2 172. Ixilean indartu ta gogortu bear baitzuen bere gogo argal, erkin eta kadenak. Zait Plat 60.
(V-m ap. A; Lar, Añ (V)). “Inútil” Lar. “Impedido” Añ. “Impedido de miembros, inválido, tullido” A.
2. karen (Aq (G) 807 -> A). Enano. Gizontxo itxusi ta kaden artean erraldoi baten antzera agertzen da. GMant Y 1933, 189.
3. “(V; Ast), cobarde” A.
4. (Sust.). MelancolÃa. v. kadentasun. Inguma eroak zidor ertzak alaitzen, / illuntz-zeiñuen kadena (melancolÃa) basoan galtzen. B. Aurre-Apraiz in Onaind MEOE 767.
Sinonimoak: iz.
kaden iz. jas. [kadentasuna]: ahuleria, ahultasun, argaltasun, indargabetasun, makaltasun, ahuldura Ipar., ahulezia, herbaldura Ipar., herbaltasun Ipar., histura Ipar., mendretasun Ipar., erkintasun Bizk., kadentasun Bizk., makaleria Bizk., ahuldade Gip., flakia Gip. beh., erpiltasun Ipar. g.e., flakezia Ipar. g.e., flakotasun Ipar. zah.
kaden izond. Bizk. [ahula]: ahul, argal, maiskar, makal, maskal, mehe, mengel, enul Ipar., erkin Ipar., erpil Ipar., flako Ipar., malet Ipar., mendre Ipar., meko Bizk., herbal Ipar./Naf., aloxo g.e., gelbera g.e., magalo g.e., debil Heg. beh., enkel Ipar. g.e., entoil Ipar. g.e., flux Ipar. g.e., hozkil Bizk. g.e., makar Bizk. g.e., txakil Bizk. g.e., gelge Gip. g.e.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) izond. (batez ere B) débil, delgado, -a; cobarde (2) izond. (batez ere B) melancólico, -a, decaÃdo, -a (3) iz. (batez ere B) melancolÃa (4) iz./izond. (batez ere B) inválido, -a, impedido, -a
Argalduta zegoen, erkin eta kaden. [Mussche, Kirmen Uribe (Susa, 2012)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)
kaden (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
adj. 1 adj. Ahula, erkina. Behi kaskail bakar batzuk bakarrik ditu. 2 adj. Bipila, soila. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
kaskail (L, B, BN ap. A; Dv, H), kaskal (A Apend), kaskeila (L-ain ap. A), kaskil (V-m ap. A), kaixkail, kaxkeil.
1. Enclenque, mal formado; débil, debilitado; deformado. “Mal conformé, se dit des hommes et des objets longs, par exemple d’une grande branche d’arbre, d’un homme mal bâti” Dv. “Haritz zahar, kaskailla, vieux chêne raboteux, rabougri” H. “Persona desmalazada”, “kaskeila, enclenque”, “kaskil, caduco” A. “Desfigurado” A Apend. v. 1 kaskar (2). Gure agure kaskalari ere, besoak sortu zaizko dornuari eta kardari eragiteko. Apaol 118s. Zangoak herrest, bizkarra hertsi, […] hor ditugu zazpi behi kaixkailak! SoEg Herr 12-12-1957, 1. Behi kaxkeil bakhar batzu. Herr 7-3-1963, 2. kaxkal (R-vid). “Pan mal fermentado. Ogia kaxkal digu” A.
2. kaskal (V, G), kaxkal. Ref.: A; Iz ArOñ. “Simple, fatuo, lelo” A. Biotza bezin kaxkarra ta kaxkala dute burua ere. A EEs 1916, 305. Optimista kaxkalari baiño samurrago [parkatzen diot]. Vill Jaink 178.
3. + kaskalo (G-nav). “Pelado, raso. Ilia moztu ta kaskalo utzi, cortar el pelo al raso” Ond Bac. Ez balitu hazten […] hanitz zuhamu mota […] arras kaskaila litake [tokia], bere lilien gatik. JE Bur 85. Itzarraitz mendi aipatuaren mazelako peña kaskailari. JE Ber 52.
4. + kaxkail. Basto, vulgar. Arraioz jositako ume baldar, kaskall ori. Alz Burr 35. Lezaetan dago kaxkail-erria. “La gente menuda” (tal vez ‘gente raquÃtica, canija’ en lugar de ‘gente vulgar, ruÃn’). Or Eus 63.
5. kaskal (V-gip ap. Elexp Berg), kaskil (V-gip ap. Elexp Berg), kaskelu. FrÃvolo, casquivano; alocado. “Necio, de poco seso, irresponsable. Kaskal bat izan da beti eta oin be ala jarraitzen dau izaten” Elexp Berg. “Gaitzik-bakua zuan baiña kaskill samarra” Ib. Lotsagabiak esango dute: / lotsatiak bai leluak. / Au diotenak izan litezke / kaskarin ta kaskeluak. And Auspoa 52-53, 193. Zaldun kaskill zorua arterañok zan senarra, orduantxe konturatu zan emazte ona zer ederra zan. Etxba Ibilt 466. Andra kaskillak aren desiua aukeratzeko. Ib. 463.
6. kaskil. Pusilánime. “Débil, inconstante. Gizon kaskilla urten desku aretxek, medrado hombre nos salió aquél” Etxba Eib.
7. “Pendenciero, lioso” Asp Leiz.
8. kaxkal. Torpe, desmañado. Ni kaxkal samar banintzan ere / zuk lagundutzen zenduan. Uzt Sas 137.
Sinonimoak: izond. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) izond. (Ipar.) grandullón, -ona; desmañado, torpe (2) izond. (Ipar.) pelado, -a, raso, -a, desnudo, -a, escarpado, -a (3) izond. (Ipar.) enclenque, débil; deformado, -a
fr (1) fam dégingandé(e), trop grand.; gourde, empoté adj (2) nu (3) malingre
en (1) overgrown, oversized; clumsy, awkward (2) bare, denuded (3) sickly, weak
port (1) adj grandalhão(ona);  adj lerdo(a) (2) pelado(a), nu(nua) (3) enclenque, adoentado(a)
Gizon kaskail bat baino ez zela esaten zioten.
kaskail (Argazkia: alexanderweinberg.com)
onomat. Karraskaren edo krakatekoaren onomatopeia. Kris-kras nire zapata handiekin harrabots egiten dut. (Hiztegi Batua)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (onomatopeya) ruido de crujido
fr (onomatopée) bruit crunch
Kris-kras nire zapata handiekin harrabots egiten dut. (Hiztegi Batua)
kris-kras (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)
Reply