Gaurko hitza

Tagged: K Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:30 pm on 2021/02/08 Permalink | Reply
  Tags: K   

  keta 

  iz. (1) Ipar. Multzo edo kopuru handia. Ez du ketak egiten nagusigoa. (2) adb. Ipar. Bila. Perla on keta dabilen gizona. Onaren ala berriaren keta doaz euskaldunak itsasoaz haraindira. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  adond. Ipar. [bila]: bila, eske, xerka Ipar.

  iz. Ipar. [multzoa]: alde, meta, mordo, multzo, pelotoi, pila, sail, talde, andana Ipar., aralde Ipar., eli Ipar., aldra Bizk., moltso Bizk., pilo Bizk., samalda Gip., saldo Ipar./Naf., ate Zub., montoi beh., sarda g.e., tropel zah., murru Ipar. g.e., saihera Ipar. g.e., mortxaka Bizk. g.e., tegi Bizk. g.e., banda Ipar. zah., bilduma Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (1) adb. (Ipar.) en busca de || (2)  iz. (Zool.) seda, seta, queta || (3) iz. (Ipar.) montón, cantidad; multitud
  fr  iz. (1)  adb. (Ipar.) en recherche de || (2) (Zool.) soie || (3) tas, (familier) vachement de
  en iz. (1)  adb. (Ipar.) en busca de || (2) silk || (3) lot, pile
  port iz. (1) adb. (Ipar.) em busca de || (2)  iz. (Zool.) seda || (3) monte, montão

  Testuinguruan

  Onaren ala berriaren keta doaz euskaldunak itsasoaz haraindira. (Hiztegi Batua)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:20 pm on 2021/01/21 Permalink | Reply
  Tags: K   

  kalostrazpi 

  iz. Eliz atari arkupeduna.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kalostrazpi. (Lc ap. A), kalostra-azpi. “Pórtico” A. Gizoner litake guardiaren egitea, hil herrietan eta kalostra azpian. Elsb Fram 72. Plazaño bat inguratzen dugu kalostrazpiz-kalostrazpi, zabalak hok eta osoki miresgarriak. JE Ber 23. Fraideen egoitza: kalostrazpiari lotua, elizaren sahetsari datxiko halaber. Ib. 23. Ama Birjina Afrikako bat ezarria dugu kalostrazpiko xoko batean. Othoizlari 1962, 401.

  Sinonimoak: iz.

  [kalostrazpi] : kalostrape, klaustro

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  iz. (Ipar.) claustro
  fr iz. (Ipar.) cloître
  en iz. (Arkit.) cloister
  port iz. (Ipar.) claustro

  Testuinguruan

  Ehun bat metro joan eta kalostrazpi batera iritsi naiz, ederra benetan.

  

   
• 

  Maite 10:20 pm on 2021/01/17 Permalink | Reply
  Tags: K   

  kizi 

  iz. Bizk. Apurra, pixka. Esneari koñak kizi bat botatzen zion. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kizi.

  1. (V-m-gip), kixi (V-gip), kiza (V-m). Ref.: A (kizi, kiza); Iz ArOñ (kixi) IzG (euri-); Elexp Berg (kixi). Mota, cosa muy pequeña, pizca. “Kiza, mota, cosa menuda. Ule-kiza bat, una mota de pelo. Euri-kiza, lluvia menuda” A. “Átomo, cosa muy menuda” Ib. “Zer-edo-zer txiki, xe ta mea danean kiza ta kizi dala diogu. Adibidez, ile-kiza, euri-kiza. […] Kizbil itzak kiza-biribila adieraziko du” Zait RIEV 1933, 65. “Euri-kixixa, edur-kixixa diardu, está lloviznando, nevando un poquito” Iz IzG. “Esne basuai koñak kixi bat botatzen zotsan” Elexp Berg. v. gizi. Arratserako euria izango dala, ta euria bere ez euri kizia edo zaramea edo ziriña edo landurra, […] zaparrada ederra baiño. A Ezale 1899, 88a. “Kixirik be ez, ni pizca” Iz ArOñ.
  Pilatosek berak be eskuak garbitu, / itxaropen kizirik etxatzu gelditu. Abeletxe Olerti 1959, 232s.

  2. Átomo (de una molécula). v. 1 kizkin (2). Gorputz-txatalik kozkorrenai kiziak deritxe. GJaur Kimia 40. Kizi guztiak bitariko txatalak daukiez: txatalok kizigun edo protonak eta kiziazal edo elektronak dira. Ib. 41. Gogorrak eta ebaki-ezinak balira, or genituzke kizi edo atomoak. Zait Plat 57. KIXI ETA MIXI. “Dícese del comer nimiedades, del picar nerviosamente. Goiz guztia kixi ta mixi jardun dozu ta oiñ goseik ez” Elexp Berg.

  Sinonimoak: iz. Bizk.

  [apurra]: pitin, pixka, birbira Ipar., pilixka Ipar., poxi Ipar., buxi Zub., amiñi Zub./Am., tindi bat Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (B) cosa menuda, partícula diminuta, pizca, pedacito
  fr iz. petite chose, petite particule, pincement, mors
  en iz. tiny thing, tiny particle, pinch, bit
  port iz. coisa minúscula, partícula minúscula, pinça

  Testuinguruan

  Haizearen txistuarekin batera elur kixmak abiatu ziren, elur kixmez osaturiko haize izoztu hura zuhaitzetako adar biluzietatik zehar igarotzen zen, dena aurrean eraman nahi balu bezala, eta elur kizi lehorrek laster isildu zituzten hiru jainko zalapartatsuak. [Erresumaren ilunsentia, Mila Salterain (Txalaparta, 2014)]

  

   
• 

  Maite 8:44 pm on 2021/01/01 Permalink | Reply
  Tags: K   

  kaixo 

  interj. Heg. Lgart. Adiskide bati, ikustean egiten zaion diosal hitza. Kaixo, Bruno, zer moduz? Kaixo, aspaldiko! Kaixo, adiskide.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kaixo. (V-gip, G), kaisio (V, G), kaixio, kaxo (V). Ref.: A (kaisio); Etxba Eib; Holmer ApuntV; Elexp Berg. “Fórmula de saludo familiar y llano” A. “Kaixo, aspaldiko Bartolo!” Etxba Eib. Cf. AB AmaE 224: On Kaixo jaiotzatik da lotsor, otzana, / eztabaidetarako iñoz gauz ez dana. Cf. tbn. LexBi: “Caisio, exclamación sumamente expresiva del placer que uno siente al encontrarse con alguna persona querida”. Cf. MEIG VII 32: [Orduko jendea] txunditurik geldituko zen, esaterako, entzun izan balu Kaixo! dela nonnahi, nornahirekin erabiltzen den euskal diosala. Kaixio galai ona, nongoa zera? Ur Tob 5, 6. Kaxo, Txomin Urreta, konpañiarekin. Zab Gabon 28. Kaixo Juane! Ola Franziska! –esan zuten osaba illobak. Apaol 32. –Kaisio, Txomin. Ezale 1899, 4a. Kaixo, Peru. Zer dakartzu olako orduetan gurera? Ag G 173. Kaixio, Txantxes, gau-aro ederra dago. Kk Ab I 104. Kaxo, jaunak, ollagorretarako giro ederra. JAIraz Bizia 24. Beso zabalik artuko zaitu / “kaixio, mutil!” esanda. BEnb NereA 262. Kaixo gizon, zer modu? Berron Kijote 187. Kaixo, osaba! Aspaldiko partez, noizbait azaldu al da? Ataño TxanKan 225. Kaixio koinetue / estudiantia / hemen dakat zutzako / urre kalizia. (V-arr) Balad 103. En DFrec hay 5 ejs. de kaixo y 4 de kaxo.
  v. tbn. A Ardi 58. Or Mi 74. MendaroTx 112. Ldi UO 38. Etxde AlosT 62. Alzola Atalak 53. In Uzt LEG I 215. BBarand 166. Kaixio: Enb 176. Eguzk GizAuz 103. JAzpiroz 100. Kaxo: Alz STFer 138. Moc Damu 13. Iraola 134. A Ardi 22. Muj PAm 61. TP Kattalin 180. Lab EEguna 90. ABar Goi 56. TAg Uzt 203. Anab Poli 44. Osk Kurl 206. JAzpiroz 66. Kaisio: A BeinB 41. Anaiari alako “kaixo” otz bat esan eta beietara egin zuan.NEtx LBB 23.

  KAIXO MOTEL. Ya está. “Orrek berea ein du, ta orain kaixo motell!, ése ya ha hecho la suya, y ahora ahí queda eso” Zt (comunicación personal).
  Irakurri, idatzi eta zenbaki batzuk ere tolestatzen ikasi nuan, eta kaixo, motell! AZink 32. Asko moduzko aldagoia sortu ezkero, kaixo, motell! Ib. 36. Koartelera deitu zidaten, eta kaixo, motell! Urrengo egunetik […], instruzioak egiten jarri ninduten. Ib. 109. Apaizen batek burua berotu dio, nunbait, seme-alabak gogo-jardunetara bidaltzea ona dala ta, “kaixo, motel”, neri tokatu. Zendoia 173. Orain olak ere egiten baidituzte birutarekin ere, ta orrekin moldatzen dirade asko. Gañetik itxura emanda, kaixo, motell! Ostolaiz 53. Kapoi pare baten partez bi edo lau, eta porrusalda maiztarrarentzat, eta kaixo, motell! Insausti 61.

  Sinonimoak: interj. Heg. beh.

  [diosal-hitza]: agur, hepa, eup beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es interj. (Heg.) (lgart.) ¡hola!
  fr interj. (Heg.) (lgart.) bonjour ! ; salut
  en  interj. (Heg.) hello, hi
  port iinterj. (Heg.) (lgart.) olá, oi, alô

  Testuinguruan

  Kaixo, 2021! #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 11:16 pm on 2020/12/14 Permalink | Reply
  Tags: K   

  kinatu 

  du ad. kinatu, kina/kinatu, kinatzen || Eragin, zirikatu. Ehiztariek txakurrak kinatzen dituzte. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad.

  [zirikatu]: akuilatu, haizatu, hots eman, kilikatu, narritatu, tarritatu, tentatu, zirikatu, aholkatu Ipar., huiatu Ipar., kitzikatu Ipar., xaxatu Heg., zitatu Bizk., atitxatu Zub., axekatu g.e., narrikatu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. incitar, estimular, azuzar (2) da ad. (Ipar.) despedir mal olor
  fr  du ad. inciter, stimuler, pousser, asticoter
  en du ad. to incite, to encourage
  port du ad. incitar, estimular, atiçar

  Testuinguruan

  Ez da eseri, badakielako, bestela, aulkian luzaz geratzeko tentaldia hasiko zaiola kinatzen. [Ileak uretan, Josu Penades (Alberdania, 2012)]

  

   
• 

  Maite 11:04 pm on 2020/12/09 Permalink | Reply
  Tags: K   

  komunztadura 

  iz. Hizkl. Esaldi berean loturik dauden bi hitzen artean gertatzen den kideko morfemen arteko adostasuna. Euskaraz ez dago, inguruko hizkuntzetan bezala, izenaren eta izenondoaren arteko komunztadurarik. Nor, nork eta nori osagaien eta aditz laguntzailearen arteko komunztadura. Numero komunztadura. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  komunztadura. 1. Concordancia gramatical. Berboen konjugazinoak eta hekien ondoko kasuekiko komuntztadurak zein diferentak diren ikhusi duzu, noiz eta ere mintzatu baitgara Eskuararen zuhurtziaz. ES 128. Sintagmok . komunztadura dutelako aditzarekin. PGoen Gram 114.
  v. tbn. EGLU I 39. 2. “Conventio” Sb-Urq.

  Sinonimoak: iz.

  [konmuztadura] : adostasun (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Hizkl.) concordancia
  fr iz. (Hizkl.) concordance
  en iz. agreement
  port iz. (Hizkl.) concordância

  Testuinguruan

  Aldi hartan, ordea, betiko moduan jokatu bazuen ere, labainketa linguistiko bat izan eta “zure laztanak gozarazi naute dagoeneko” esan zuen, subjektuaren eta aditzaren arteko komunztadura gaizki eginez. [Fikzioaren izterrak, Ur Apalategi (Susa, 2010)]

  

   
• 

  Maite 10:56 pm on 2020/11/12 Permalink | Reply
  Tags: K   

  kontxo 

  interj. Lgart. Harridura edo ustekabea adierazten duen hitza. Ik. koño. Kontxo, kontxo, hau ere badugu! (Hiztegi Batua)

  Euskara kolokialaren eskuliburua (Asier Larrinaga)

  HARRIDURA

  1. “Gauza izugarria gertatu da”.

  Interjekzioak: bai latza!; ze latza!; latza da gero!; aitaren; aitaren eta semearen; ostiela (euf.); alajaina; alajainkoa; alafede; ene; ene ba; ene bada (leung.); han; hara; kontxo (leung.); dedio!; ostia!; ze putalarru (gord); ostra; ospera; ño (leung.).

  2. “Hitzik gabe geratu naiz”

  Interjekzioak: egundaino, egundo; sekula halakorik; halakorik; horrelakorik; horratio.

  3. “Honek harri eta zur utzi nau”.

  Interjekzioak: harrapa ezak/ezan; harrapa ezak/ezan atzeko harikatik.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 kontxo. (G-to ap. A ). “Pápula, tumorcillo eruptivo de la piel” A. v. hazikurentxo.

  2 kontxo. (V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg ), kontxe. “Interjección inane con que se suplen palabras torpes, por quien trata de evitarlas. Kontxo, apurtu jata barautza! ” Etxba Eib. “Koñoren euf. Kontxo, kontxo, au be badou! ” Elexp Berg. Esaten nuen nik! Kontxe, kontxe!… Ba al dezu zigarro bat? Iraola 54. Bo… Kontxo-kontxo, Austin… Ta Urkabe-atzean ongi? Lek EunD 13. Ezta guzurra, kontxo! –iñoan atso piperrak. Erkiag Arran 144. Kontxo! Olako arrain ederrik orraitiño! Bilbao IpuiB 120. Kontxo! Kontxo! Ardirik bako tontokillotsuak ezagututen dozuez orduan! Ib. 75 (v. tbn. 117). Kontxo, kontxo!… Hanbat gaxto! Herr 8-9-1960, 2. Nerekiko nion: “Kontxo. Oraindik ere bazeudek gizaki buru-gogorrak”. Zendoia 161.

  Sinonimoak: iz.

  [kontxo] : arraiopola (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es interj. (lgart.) ¡hala!, ¡ahí va!, ¡huy! [interjección que denota sorpresa]
  fr oh!
  en wow, whoa
  port hui!

  Testuinguruan

  Kontxo, kontxo, hau ere badugu! [kontxo, Euskara kolokialaren eskuliburua, Asier Larrinaga (UEU)]