Gaurko hitza

Tagged: P Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:57 pm on 2021/07/02 Permalink | Reply
  Tags: P   

  probestu 

  iz. Hist. Herrizaina. Ik. udaltzain. Oñatiko probestuak hedatu behar izan zuen bando hau.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  probestu. Etim. De rom. preboste, con metátesis de vocales. (G-bet), preboste, prebosta (Urt), probesto (Añ), proestu (AN-gip), prostu (G-azp), prosto (Añ (G)). Ref.: A (probestu, prostu); Lek AEF 1924, 41. Preboste; alguacil. “Comites iudicum, lotiñentak, prebostak” Urt V 397. “Ministro” Añ. Prebostak […] eta serjentak eta berziak sobera egiteko lukete. Volt 146s. Prebostari emanik esku daudela ene partidak . (Donibane Lohizune, 1664). ETZ 49. Zergaiti ze bazekian lapurrok Jangoikoaren justiziako mandatariak ta prebosteak ziriala; ta Jangoikoak alan laketurik ostu eutseezala bere ardiak ta ganerako ondasunak. Añ GGero 228. Astigarran mutil txiki bat, / probestuaren semea. Izt C 245. Izanen zirela haren prebostak han, / zeremoniaren erregelatzeko, / eta nori bere plaza erakutsteko. Gy 212. Aizateko billeran, / probestu Ageda. Xe 178. Non Oñatiko probestuak otsandetu bear izandu zuen bando au. A. Arzac EE 1884a, 9. Urteoro aukeratuko dituztela donostiarrak beren Probestu edo Erabakitzallea eta Alkatea. Etxeg RIEV 1908, 118. Inguru aietako proestu edo alguazillen agintaria. Goñi 40. Atzoko probestu horiek ez ziren noski antzinekoen antzekoak. MEIG I 228.

  Sinonimoak: iz.

  [probestu] : baliatu, erabili, aprobetxatu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Hist.) preboste (2) du ad. (GN) aprovechar
  fr ad. bien utiliser loc v, profiter de, optimiser
  en ad. make the most of
  port ad. aproveitar

  Testuinguruan

  Ustezko paradoxa ez da horren paradoxikoa. [Europako mugetan barrena, Edorta Jimenez (Txalaparta, 2000)]

  

  Probestu ahalik eta ondoen asteburua!

  — Txantxibiri (@txantxibiri) June 25, 2021

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:26 pm on 2021/04/19 Permalink | Reply
  Tags: P   

  pitokeria 

  iz. Lgart. Ergelkeria. Erraz esaten dira pitokeria horiek mahaira lasai-lasai eserita!  (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

  [pitokeria]: ergelkeria, kirtenkeria, zozokeria, txatxukeria, pitokeria (Elhuyar hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. tontería, estupidez, necedad
  fr iz. bêtise, ânerie, stupidité
  en iz. stupidity, nonsense, foolishness
  port iz. bobagem, besteira, farol

  Testuinguruan

  Erraz esaten dira pitokeria horiek mahaira lasai-lasai eserita! (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 10:21 pm on 2021/02/14 Permalink | Reply
  Tags: P   

  perdoi 

  iz. Mekan. Pieza batean edo produktu batean neurri estandarrarekiko edo planoetan adierazitako neurriarekiko onartzen den desberdintasun tartea. Diametroa: 16,30 zentimetro, 2 zentimetroko perdoiarekin. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  perdoi. “Tolerancia. Orri trankil ja-ezkixo (jan eikio) beste pare bat milimetro geixao, ainbeste perdoi ba-jaukak eta” SM EiTec2 138. En DFrec hay 9 ejs.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  iz. (Teknol.) tolerancia
  fr iz. tolérance
  en iz. tolerance
  port iz. margem de segurança

  Testuinguruan

  Neurriak hartzen direnean perdoia egoten da. (Elhuyar hiztegia)

  

   
• 

  Maite 11:00 pm on 2021/02/10 Permalink | Reply
  Tags: P   

  prezatu 

  1 du ad. Ipar. Balioetsi, aintzakotzat hartu. Ik. estimatu. Ekaitza iragan denean prezatzen duzu eguraldi ona. Gehiago preza ezak bakearen dohaina. Mundu guztian da prezatua euskalduna. Hargatik nik ditut prezatzen gehiago, urrea eta topazio preziatua baino. 2 da ad. Ipar. Harrotu. Zeure ohoinkeriaz prezatzen bazara. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. Ipar.

  [estimatu]: aintzakotzat eduki, aintzakotzat hartu, aintzat eduki, aintzat hartu, balioetsi, buruan hartu, estimatu, estimu egin, ezertan eduki, ezertan hartu, gogoan hartu, hartakotzat eduki, kontuan eduki, kontuan hartu, kontuan izan, baloratu Heg., kontu atxiki Bizk., goietsi jas.    [harrotu]: hanpatu, hantu, harropuztu, harrotu, lainezatu, oilartu, putzak hartu Bizk., laineza hartu Gip., burgoitu g.e., handipuztu g.e., handitu g.e., ilarraindu g.e., urgoitu g.e., fiertu Ipar. g.e., haidortu Ipar. g.e., morgatu Ipar. g.e., urguilutu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. (Ipar.) valorar, estimar, apreciar; tomar en consideración, tomar en cuenta (2) da ad. (Ipar.) enorgullecerse
  fr (1) du ad. (Ipar.) apprécier, estimer (2) da ad. (Ipar.) s’enorgueillir
  en (1) du ad. [balioetsi] to appreciate, to value (2) da ad. [harrotu] to be proud
  port (1) estimar, apreciar; tomar em conta (2) orgulhe-se

  Testuinguruan

  Ekaitza iragan denean prezatzen duzu eguraldi ona. (Hiztegi batua)

  

   
• 

  Maite 9:36 pm on 2021/02/09 Permalink | Reply
  Tags: P   

  ponpatu 

  du ad. Isurkari bat ponpa baten bidez goratu. Fukushimako zentralean erreaktoreak hozteko itsasoko ura ponpatzen jarraitzen dute. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ponpatu. v. punpatu.

  punpatu.

  1. (BN, S ap. A ; H; ph- VocBN), ponpatu (Dv→A). Botar; hacer botar. “Pilota ongi punpatzen duena, paume qui bondit bien” H. “Botar, dar bote, saltar, se dice de la pelota” A. Pilota punpatuz, badoa gure gizona oldarrean lauzarat. JE Bur 26. Rebotar; hacer rebotar. “Ponpatu, bondir, ou plutôt rebondir, car on ne le dit que des choses” Dv. “Ur iauziak deitzen dira ur batzu goratik amilduak, eta han hemen punpatuz, hagun handirekin behera heldu direnak, […] et rebondissant par intervalles […]” H. Behin ilhun iduri, harrokaz harroka / ezker-eskuin punpatuz, erreketan yoka, / [harrabotsak] harmada seinalatzen hurbil behar dena. Hb Esk 59. Hemen punpa, han punta, debruetan barna abiatu zen… kuia. Zerb Ipuinak 287. Uztar bakotxean [zaldiak] pilota bat bezala goititzen zuelarik zakur mokordoa; bainan hunek ez uzten. Gehiago tinkatzen baizik ez, izaitekotz, iduri lurrean punpatzearekin indar berriak hartzen zaizkotela matrailek. JE Bur 20.

  2. (L-ain, Sc ap. A; H), ponpitu (R ap. A ). “Tomber, faire une chute. Punpatuko zira, maitea, berautzu” H. “Caerse (voc. puer.)” A.

  3. Bombear. Are hobeki, behereko jusetik laurden bat punpatuz eta jus hura azalaren gainerat ixuriz. Punpatze hori egiten da erakitu baino lehen. Gatxitegi Laborantza 131.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. bombear
  fr du ad. pomper
  en du ad. to pump
  port du ad. bombear, bolear

  Testuinguruan

  Harrizko bihotzek ez dute taupadarik ponpatzen. [Larremotzetik, Hasier Larretxea (Erein, 2014)]

  

  

   
• 

  Maite 10:52 pm on 2021/01/11 Permalink | Reply
  Tags: P   

  puskakatu 

  ad. puskakatu, puskaka/puskakatu, puskakatzen || da/du ad. Ipar. g.er. Puskatu, zatikatu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  puskakatu. (BN-mix, S, Sal, R ap. A ; Dv, H; ph- Urt I 419, H). “Réduire un objet solide en morceaux. Osorik irets eztitekena, phuskakatuz irets liteke” H. “Quebrarse, despedazarse los objetos” A. Biltzen dituelarik egundeino izan diren gizon guzien hezurrak eta herrautsak, eta erreberrituz gorphutz puskakatuak. Jaur 163. Zu kala, ezik nornaiden eskandalizaladien edo erorladien arri konen gañan, puskakatreunzu. Samper Mt 21, 44 (Ip phorrokatü, Ur puskatu, Echn xeatu, Hual zatikatu). Nahibada, hitza bazien bizia ütziko zerela, hanitx zathikatürik, phuskakratürik izan zütian. Mde Pr 49s. PUXKAKATU. “Mettre en petits morceaux” Dv.

  Sinonimoak: ad. Ipar. g.e.

  [zatikatu]: alferrik galdu, apurtu, arraskatu, birrin-birrin egin, desegin, desolatu, errautsi, hauts bihurtu, hauts egin, hondatu, porrokatu, suntsitu, trimin-trimin egin, triskatu, triskilatu, zatitu, zehatu, zirpildu, andeatu Ipar., arrabaskatu Ipar., aurritu Ipar., barreiatu Ipar., deboilatu Ipar., funditu Ipar., gaizkitu Ipar., mamikatu Ipar., partekatu Ipar., porroskatu Ipar., sakailatu Ipar., xehakatu Ipar., xehatu Ipar., zatikatu Ipar., zirtzikatu Ipar., banatu Bizk., birrindu Bizk., laskitu Bizk., lorrindu Bizk., trimindu Bizk., zuzitu Bizk., abarrikatu Naf., izorratu beh., galetsi jas., abarrakitu g.e., atarratu g.e., triska egin g.e., arrasatu zah., arrazatu zah., destruitu zah., narriatu zah., bilakatu Ipar. zah., partaiatu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. (Ipar.) despedazar, desmenuzar
  fr mettre en pièces, mettre en morceaux, couper en morceaux
  en tear [sth] apart, tear [sth] to pieces, shred
  port cominuir, triturar

  Testuinguruan

  Osorik irets eztitekena, phuskakatuz irets liteke” H (Orotariko Euskal Hiztegian)

  

   
• 

  Maite 11:34 pm on 2020/12/07 Permalink | Reply
  Tags: P   

  pariatu 

  du ad. Ipar. pariatu, paria/pariatu, pariatzen || Pario egin, apustu egin. Haiek zer zuten pariatu eta jujetzat nor hartu, ez dakar istorioak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  pariatu. (BN-arb-baig; VocBN , Dv, H). Ref.: Satr VocP; Gte Erd 183.
  Apostar. ” Lepoa paria nezake ez dela jinen (BN-arb)” Gte Erd 183 (junto a jokatu y apustua egin de otras zonas). Hek zer zuten pariatu / eta yuietzat nor hartu. Gy 58. Ez balitz pariatzen hotz liteke besta. Hb Esk 214. Nahuzu bost mila libera pariatu? Herr 10-10-1963, 4.

  Sinonimoak: ad. Ipar.

  [apustu egin]: apustu egin, egin, lepoa egin, lepoa ipini, lepoa jokatu, pario egin, postura egin, zarratu Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  du ad. (Ipar.) apostar, hacer apuestas
  fr du ad. (Ipar.) parier
  en bet; (formal) wager
  port apostar

  Testuinguruan

  Karrikan gurutzatu izan balira, elkarri arrotzak zirela pariatuko zuen edonork. [Susmaezinak, Itxaro Borda (Alberdania, 2019)]