Tagged: P Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 11:53 pm on 2020/11/27 Permalink | Reply
    Tags: P   

    punpuila 

    iz. Ipar. Burbuila. Ozpinak irakiten badu edo botatzen baditu punpuilak, gisua badagoela ageri da. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    punpuila.

    1. punpulu (H), ponpoila (H; -illa Ht VocGr 393, Lecl, H). “Onde” Ht VocGr.

    2. (Dv; -illa L-ain, R ap. A), punpuilo (-illo L-sar ap. A), punpulu (H), punpula (L-ain ap. A), ponpoila (H (+ -illa)), ponpilla, ponpolo. Burbuja. Minagreak irakitzen badu edo botatzen baditu punpuilak, gisua badagokala ageri da. Dv Dial 51 (It maskullo, Ur puspulutxu, Ip küsküllü). Noizik bein an ikusiko dituzu barren barrendik ateratzen ondarretik, ponpolo txiki txiki batzuk uraren axaleraiño. Or QA 184s. Lurruñaren ondoren irakin ponpolloak azaltzen dira esnearen gañean. ZArg 1958, 174. Bits-ponpilla aize uts. EZBB I 72.

    3. (Dv; -illa L-côte, BN-baig ap. A ), punpuilo (Dv), punpulu (H), punpula (BNc ap. A ), ponpoila (H (+ -illa)). Lágrima. “Grosse larme dite nigar punpuila” Dv. v. 1 purpuila.
    Nigar punpulak begietan. Zub 50.

    4. (Dv; -illa L, BN ap. A ). “Gota de rocío” A.

    5. (-illa B ap. A), punpuilo (-illo G-to ap. A), punpuilu. Chichón. Punpullu bat aterako / balitzaigu kopetean. EA OlBe 102. Kolpeak ez zion beste kalterik egin, punpuillu bi aundi xamarrak atera besterik. Berron Kijote 188.

    6. punpula. Bombilla. Zoin gogotik hauts eta xeha nitzazkeen elektrikaren punpula guziak! JE Bur 74.

    7. punpuilu (G-to ap. Iz To), pinpulu (T-L). “Bulle, éruption” T-L. “Punpullu bat, una ampolla (en la piel)” Iz To. Halako min tzar punpula gorri bat, handitxu, atsesaren pare heldu dena bethi, lephoan, beso edo ixtape azpietan. GH 1921, 579

    Sinonimoak: iz.

    [punpuila] : burbuila (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. (Ipar.) pompa, burbuja
    fr iz. (Ipar.) grosse goutte
    en iz. bubble
    port iz. bolha

    Testuinguruan

    Xaboi punpuilak ari ziren egiten, esan bezala, eta xaboi usaina etorri zitzaidan gogora. [Ohe hotzak, Jon Ariza de Miguel (Elkar, 2016)]

     
  • Maite 11:37 pm on 2020/09/20 Permalink | Reply
    Tags: P   

    porroskatu 

    porroskatu, porroska/porroskatu, porroskatzen || da/du ad. Ipar. Porrokatu. Harri hori porroska ezak! Murruak eraitsi eta porroskatu (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    porroskatu. (L, BN, B, S; SP, Urt I 40, Lecl, Arch VocGr , H; ph- VocBN , H), porroxkatu (H (+ ph-)), purruskatu (AN-larr), morroxkatu, borrozkatu (Arch ms . ap. DRA ), purruxkatu (H (+ph-)). Ref.: A; Asp Leiz (purruskatu), Satr VocP. Hacer(se) pedazos, desmenuzar(se), destruir(se), destrozar(se). “Maltratar, desgarrar violentamente” A. “Deshacer, destrozar” Asp Leiz. v. porrokatu. Tr. Documentado en textos septentrionales no suletinos. Hay también un ejemplo demorroxkatu en Lizarraga de Elcano y porroskatu en un texto de Orreaga. Es empleado sobre todo con aux. trans. Nola emaztearen sabeletiko haziak sugearen burua porroskaturen eta zathituren zuen. Lç Adv ** 2v. Iauna, othoi, altxa zazu gure untzia flotera, / enkaillatua eztadin ethor porroskatzera . EZ Man II 150. Berak bere eskuz guztiak zathitu eta porroskatu zituela. Ax 288 (V 192). Zeren zure kolpeez porroskatu bainauzu, niri dolorea dolorearen gaiñean egorririk. Ch III 50, 5 (Mst xehekatü, Leon porroskatu ; Harriet cita erróneamente porrokatu ). Hauts, arrailla, porroskatzatzue zuen bihotzak beregaiñki. He Phil 326 (SP 324 porrokatzatzue ).Estekatu nahi zutenean, porroskatzen zituen lokharri eta gathe guziak . Lg II 138. Lürra ikharatü [zen], arrokak porroskatü ziren. CatLan 45. O sekula, o eternitatea, ala gaia bai haiz bihotzik gogorrenaren porroskatzeko! Brtc 132 (166 phorroskatu ). (Aur baten kalabera) morroxkatzen zute otsokumeek (68). LE-Ir. Hiriak behar luke / […] artilleriaz porroskatu. Iraultza 156. Bai, hemen erre nazazu, hemen phorroska nazazu, hil ondoan sekulako sutik beira nazazuntzat. Dh 104. Aberatseri galdatu, / […] / eman nahi ez badute porroskatu. FrantzesB II 23. Ez dezazuela eman xakhurrei gauza sainduak, ez eta aurthik zuen perlak urden aitzinerat, beldurrez […] itzultzen direlarik porroska zitzaten . TB Mt 7, 6 (EvL porroska; SalabBNphorroka ). Urra, borrozka zatzu ene gathe lodiak . CantIzp (1829), 47 (ap. DRA; ed. 1813, 47 porrozka ezatzu, ed. 1868, 47 porroska zatzu ). Harri hori porroska ezak. Gy 133. Trenka eta porroskazkitzu alde orotarik bihurdikatzen nauten esteka gogorrak. Dv LEd 64 (Cb Eg II 29 autsi itzatzu ). Erakustera eman nezake Orriagako Ama Birjinaren laguntza boteretsua Turkiako armaden desegiteko eta porroskatzeko (Orreaga, s. XIX). ETZ 289. Frantziako katedraletan eta elizetan hautsi, phorroskatu zituzten, errabiarekin, Ama Biryinaren eta sainduen imaiak . Elsb Fram 127. Hemen dute porroskatzen, erhausten, garbitzen bere zikinetarik lur xuria. JE Ber 8. Erhien artean bihiak porroskatu. Barb Leg 63. Besainka igorririk, phorroskatu zituen Sinaitik berekin zakarzkan bi harri bernuzatuak. Zerb IxtS 39.
    v. tbn. Hb Egia 82. Bordel 173. Elzb Po 215. Lap 330 (V 151). “Raspar el pan” A. Hantxe, garrari hurbil, odola hazkartu, / gero nik purruxkatu ogi dena hartu! Ox 146.

    Sinonimoak: ad. Ipar.

    [porrokatu, suntsitu]: alferrik galdu, apurtu, arraskatu, birrin-birrin egin, desegin, desolatu, errautsi, hauts bihurtu, hauts egin, hondatu, porrokatu, suntsitu, trimin-trimin egin, triskatu, triskilatu, zatitu, zehatu, zirpildu, andeatu Ipar., arrabaskatu Ipar., aurritu Ipar., barreiatu Ipar., deboilatu Ipar., funditu Ipar., gaizkitu Ipar., mamikatu Ipar., partekatu Ipar., sakailatu Ipar., xehakatu Ipar., xehatu Ipar., zatikatu Ipar., zirtzikatu Ipar., banatu Bizk., birrindu Bizk., laskitu Bizk., lorrindu Bizk., trimindu Bizk., zuzitu Bizk., abarrikatu Naf., izorratu beh., galetsi jas., abarrakitu g.e., atarratu g.e., triska egin g.e., arrasatu zah., arrazatu zah., destruitu zah., narriatu zah., puskakatu Ipar. g.e., bilakatu Ipar. zah., partaiatu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) du ad. (Ipar.) hacer pedazos, desmenuzar, destruir, destrozar (2) du ad. (Ipar.) raspar el pan
    fr (1) du ad. (Ipar.) pulvériser, émietter (2) du ad. (Ipar.) briser, écraser
    en (1) du ad. (Ipar.) shred, smash, wreck
    port (1) du ad. (Ipar.) estilhaçar

    Testuinguruan

    Mila pusketan porroskatua zen pitxarra bezain hautsia zen bien arteko lotura. [Mahatsaren begia, Eneko Bidegain (Elkar, 2005)]

     
  • Maite 9:50 pm on 2020/09/16 Permalink | Reply
    Tags: P   

    popa 

    1 iz. Itsasontzien atzealdea. Ik. txopa. Anton. branka. Popan eserita dago mutil gaztea. Branka eta popa. 2 iz. Lgart. Ipurtaldea. Ostikoz popan jotzen bazaitut… poparean Popatik. Ontziek ez dute itsasoan haizea beti poparean izaten. popatik eman Lgart. Sodomizatu. Bi eskuez gerritik helduta, gizona bizi-bizi hasi zitzaion popatik ematen. popatik hartzera bidali Lgart. Norbait modu txarrean joanarazi; norbaiti haserrea edo gaitzespena modu txarrean adierazi. Ik. antzarak ferratzera bidali; pikutara bidali. Betiko neska-lagunak popatik hartzera bidali zuenetik noraezean zebilen. popatik hartzera joan (Aginterazko aditzekin, arbuio bizia adierazteko). Lgart. Ik. antzarak ferratzera joan; pikutara joan. Doala popatik hartzera eta goazen hemendik! || Zoaz popatik, neska! (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    1 popa. 1. (V, G, AN-ulz; Lcc, Volt 108, SP, Urt I 14, Lar, Añ, Ort Voc). Ref.: A; EI 165; Etxba Eib. Popa(de barco). ” Poparean dauko aizea (Vc, Gc), el viento tiene por la popa” A. ” Popatik aizia dabela doia itxas zabalian ” Etxba Eib. . Untziaren popa o gobernatzen den tokian (B, s. XVIII). BOEans 872. Kaitik urtenaz batera popakoak Done Nikolasi ta Antiguako Andra Mariari arren egiten dautse. A BeinB 58. Inguratu giñan, igarian, popaz gora egoan txalopara. Ag Kr 89. Popa gañetik ojuka. Iraola 102. Ontziak itsasoan eztute aizea beti poparean izaten. A Ardi 91. Arraun bakhar batekin, popan zutik, huntzirat eraman giñun. Osk Kurl 130. Olatua popatik. Balad 213. Aize biguna erara oso edo beintzat poparean ezarren ere, lagungarri izaten ebenetan. Erkiag Arran 78. Arratsaldean poparean (popatik) asi jaku aizea. Berriat Bermeo 390. Orain poparean datorren haizea, onerako nahiz gaitzerako, ez da ordukoa. MEIG VIII 47. En DFrec hay 4 ejs.
    v. tbn. EZBB II 119 (V-m). 2. (V-m-gip). Ref.: A; Etxba Eib. “Trasero” A. ” Popiakin jo dau lurra ” Etxba Eib. Ostikoaz popan (atzean) joten bazaitut u… Ag Kr 64. Baserritarra tirri-tarra, jo popan da errekara. (V-m). EZBB I 60. Tosta gaiñean popako txintxurrak urten arte bear dau erramulariak. (V-m). EZBB II 115.

    2 popa. (gral.; Lar, H). Ref.: A; Lrq. “Sopita de niño” Lar (s.v. xapoipa). “Popak, sopitas que se dan a los niños, y burlándonos de uno decimos, oritzu popak, que es tratarle de niño” Ib. (s.v. popar). “Nahi duzu popa? voulez vous de la soupe à manger […]. Par ironie et pour exprimer que quelqu’un agit ou parle en enfant: emotzue bada popak, donnez lui donc de la bouillie” H. “Sopa (voc. puer.) A. Papa ta popak jaten badaki, / mamatxua edaten bere bai, / ta txitxitxua txi eginda jaten / laster ikusikogu alai. Zam EEs 1917, 198.

    3 popa. “(R), topetazo de carneros y bueyes” A.

    4 popa. “Mépris, dédain” Lh. Cf. 2 popatu.

    Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    [itsasontziaren atzealdea]: txopa    

    [ipurdia]: beh.ipurdi, uzki Ipar.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. popa (2) iz. (lgart.) trasero, culo
    fr (1) iz. poupe (2) iz. (lgart.) [ipurdia] cul ; derrière
    en (1) iz. stern (2) iz. (lgart.) [ipurdia] butt, bum, bottom, behind
    port (1) iz. popa (2) iz. (lgart.) traseiro, cu

    Testuinguruan

    Zoaz popatik hartzera! [Samuel L. Jackson, @twitter_luistxo (Txalaparta, 2000)]

     
  • Maite 11:17 pm on 2020/09/13 Permalink | Reply
    Tags: P   

    prefet 

    iz. Ipar. Frantzian, estatuaren ordezkaria departamenduan. Jaun prefeta. Ministroak Bretainiako prefetei helarazi dien manua.  (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    prefet. ( VocBN , Gèze). Prefecto (de un departamento francés); gobernador de una provincia. Ministro, deputatu, yeneral, prefet, bankier eta tratulari. Hb Egia 135s. Prefeta hargatik ez da ausartatu holako egitatearen bere gain hartzera. Prop 1876-77, 3 (hablando del gobernador de una provincia china). Gure prefet guzien buruzagia. HU Aurp 140. Napoleon hirugarrenaren prefet bat. Barb Sup 176. Mirua bezala elikopteretik beha zagokioten prefetari hel-arazi ere: […]. SoEg Herr 29-10-1959, 1. Prefetak ordena ematen zuen baserrietan irina biltzeko. Mattin 35. President edo prefeten aginduak. Lf ELit 36. En DFrec hay 33 ejs. de prefet(a), 2 de prefekto y sendos de prefektu y prefeto. Prefecto romano. Prefet hau zen Daziano, / kristauen etsai nausia. Zby RIEV 1908, 417.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es  iz. (Ipar.) prefecto [gobernador]
    fr  iz. (Ipar.) préfet
    en iz. prefect [governor]
    port iz. (Ipar.) chefe de departamento

    Testuinguruan

    Neurri «arinak» iragarri ditu Eric Spitz Pirinio Atlantikoetako prefetak [Ekhi Erremundegi Beloki, berria.eus (2020-09-13)]

     
  • Maite 8:54 pm on 2020/08/24 Permalink | Reply
    Tags: P   

    paraxut 

    iz. Jausgailua. Paraxutak ireki ez direnez, ontzia oso azkar erori da.  (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: iz.

    [jausgailua]: jausgailu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. paracaídas
    fr iz. parachute
    en iz. parachute
    port iz. paraquedas

    Testuinguruan

    Paraxut zurigorri mordoa ikusten nuen han, nire azpian. [Neguko zirkua, Harkaitz Cano, Susa, 2005]

     
  • Maite 11:39 pm on 2020/07/23 Permalink | Reply
    Tags: P   

    pies 

    Orotariko Euskal Hiztegian

    pies. Zu bezalako gizonak ez du balio pies. Herr 2-4-1964, 2 (DRA traduce “nada”).

    Nola erran hiztegia

    pire encore > are gaitzago – are piesago (BL) – orano sordei (ZU)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es adond. (1) mal (2) nada
    fr adond. (1) mal (2) rien
    en adond. (1) bad (2) nothing/anything (negative construction)
    port adond. (1) mal (2) nada

    Testuinguruan

    Anitzez piesagoak izan ziren. [Xuri gorri, Bea Salaberri (Argia, 2020-07-26)]

     
  • Maite 11:56 pm on 2020/07/18 Permalink | Reply
    Tags: P   

    paradoxa 

    1 iz. Irudiz logikaren kontrakoa den egite edo esana. Erlijiozko egiak paradoxen bidez adierazten dira askotan. Gezurtiaren paradoxa. 2 iz. Log. Aldi berean egiazkoa eta gezurrezkoa den perpausa (adibidez, beti gezurra esaten dut). Metahizkuntza ez da, ez hizkuntza, ez hizkera berezia, baizik eta paradoxetarik itzurbide izan dadin asmatua izan den mintzatzeko modu motz eta soila.  (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    paradoxa. paradoja. Paradoja. Irudimenari atsegin zaizkiok kide ontako naasbillo ta beste paradoxak. SMitx Arraun 86. Ordu-laurden baterako atsegingarri izan ditezken paradojak. Vill Jaink 54. Metahizkuntza ez dela ez hizkuntza ez hizkera berezia, baizik eta paradoxetarik itzurpide izan dadin asmatua izan den mintzatzeko modu motz eta soila. MEIG VIII 30. En DFrec hay 2 ejs. de paradoxa y 2 de paradoja.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es  iz. paradoja
    fr iz. paradoxe
    en iz. paradox
    port iz. paradoxo

    Testuinguruan

    Ustezko paradoxa ez da horren paradoxikoa. [Europako mugetan barrena, Edorta Jimenez (Txalaparta, 2000)]

     
c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel