Gaurko hitza

Updates from otsaila, 2016 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:42 pm on 2016/02/14 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bihoztoi 

  izond. (batez ere Z) Bihoztuna. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  bihoztoi (S), bihotztoi (VocS, Gèze), bihotzoi (Lecl, Hb ap. Lh, Dv (S)). Ref.: A; Lh Eusk 1919-1920 (I), 79.

  Valiente, valeroso. “Hardi” VocS. “Courageux” Gèze. “Brave, courageux” (S) Lh Eusk 1919-1920 (I), 79. v. bihoztun. Aski bihoztoi zira, deus nai eztüzünik heltzen etzaizüno. “Virilis”. Mst III 57, 1 (Ip bihoztoi; Echve animoso, Ol kementsu; Leon baduzu bihotzik aski). Arimetan ezta banaite batererik, ezi dierri güziak dirade bardin bihotztoi. Egiat 165. Gizon bihotztoienak diradiala hontarzün gehiago ükhen dienak. Ib. 266. Oihü egiten düt zier ere, gizon bihoztoiak. Atheka 176 (en la vers. bajo-navarra ib. 179 bihotzezko gizonak). Debora eta Jahel emazte bihoztoiez, zoinek Jinkoaren popülia etsaietarik libratü beitzien. Ip Hil 8. Pasajes, arraintzari bihoztoien sor-lekua. JE Ber 92. Aitortu behar da Kornubiako jende komuna oraindik ez doala inglesa uztera, berpizleen ahalegin bihoztoi guztiak gatik ere. Mde Pr 263. Ene zorionerako bidean sartzeko aski bihoztoi banintz. Mde HaurB 31s. Irten egunean 96 bioz-pilpira netunan ontzira igotzean, bañan oso bioztoi arkitzen nintxinan. Or QA 52.

  Sinonimoak: izond. Zub.

      [bihoztuna]: adoretsu, ausarditsu, ausart, ausarti, errutsu, gori, gupidagabe, indardun, kartsu, kaskail, kemendun, kementsu, saiatu, bipil Ipar., fetxo Ipar., kalipudun Ipar., kaliputsu Ipar., kuraios Ipar., suhar Ipar., azarri Bizk., pijo Gip., mutiri Ipar./Naf., animotsu g.e., dulabre g.e., ekin g.e., kopetadun g.e., alai zah., bulartsu zah., hardit zah., animoso Heg. beh., baliente Heg. beh., bihoztun Heg. beh., balent Ipar. zah., baleroso Heg. zah., bulardetsu Gip. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (batez ere Z) valiente
  fr izond. courageux, -euse ; brave, vaillant, -e, valeureux, -euse
  en courageous, brave adj
  port corajoso(a), valente

  BIHOZTOI NAIZ

  Bihoztoi naiz
  Bakardadearen elasturiak sortutako lekuetan
  Goiztiri lanbrotsuek irakur ezin daitezkeen
  Paper hezeak dirudite
  Ortozik doa nire auhena
  Nik ez dut hilburukorik utziko
  Ez daukadana da daukadan guztia
  Gaur bezalako egun batean galdu nuen sorterria
  Eta harrezkero
  Lur zati bat daramat bihotzaren zuloan

  Hemen gauak lau ertz ditu, Mikel Ibarguren (Susa poesia, 1996)
  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:34 pm on 2016/02/10 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  baiduri 

  iz. Baimena.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  baiduri. “Ensenada de mar” Lar. v. 2 baia. Eraman-ekarriko beren ontziak gordeleku segurua Getariko baiduri garai eta ondigoian daukate. Arr EE 1885b, 471.

  Sinonimoak: iz. g.e.

      [baimena]: baimen, soltura Zub., aprobazio beh., baiezko zah., lizentzia zah., baimendu Ipar. g.e., konjit Ipar. g.e., laudamen Ipar. g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es consentimiento, permiso
  fr permission, autorisation, consentement ; permis, licence, agrément
  en permission, consent; authorization
  port consentimento, licença, permissã

  Ez dute ezer egingo herritarren baiduri gabe.

  

   
• 

  Maite 11:15 pm on 2016/02/09 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  beirate 

  iz. 1. Bastidore batean beirazko piezak muntatuz egindako leiho, ate edo itxitura. 2. ART. Berunezko profilez elkartutako (edo zementuzko sarean ezarritako) kolorezko beirak irudiak osatzen dituztela muntatuz egindako apaindura–lana. Arantzazuko santutegiko beirateak.
  Beiratea egiteko, lehen–lehenik beirateak izango dituen neurri berdineko kartoi baten gainean motiboa marraztu eta koloreztatu egin behar du egileak edo artistak. Original hori eredu gisa erabiliko du gero beirategileak. Kartulina edo paper zurrunaren gainean originalaren kopia egin eta kopia hori ebaki egiten da, beiratea osatuko duten beira-zatien txantiloiak egiteko. Txantiloi hauek erabiliz ebaki egiten dira ondoren koloretako beira-zatiak. Hurrengo urratsean beiratea muntatu egiten da bastidorearen gainean. Horretarako, beira-zatien artean berunezko hagatxoak ezartzen dira; hagatxoek alde banatan arteka bat dute eta bertan ahokatzen dira beira-zatiak beiratea irmotzeko. Ondoren, beira-mosaikoan xehetasunak pintatzen dira originalaren arabera; desmuntatu eta beira-zatiak labean sartzen dira, pintura beira gainean ongi finka dadin. Azkenik, berriro muntatu eta berunezko hagatxoak bata bestearekin soldatu egiten dira eztainuz. XX. mendean, beiragintza tradizionalarekin batera, beste teknika bat erabiltzen hasi dira: beira-zatiak berunezko hagatxoetan ahokatu beharrean, zuzenean zementuzko sarean ezartzen dira, beira eta zementuzko lauzak osatuz.
  Lehen beirateak Antzin Aroan egin ziren. Erromatar hirietako aurrietan beirate-zatiak aurkitu dira. Karolinjioen garaian, X. mendean, hasi ziren irudi erlijiosoak, pertsonaiak, pintatzen beirateetan. Arkitektura gotikoan, XIII. mendetik aurrera, beirateak oso elementu garrantzitsuak izan ziren eta Europa osora zabaldu ziren. Ondoren, Errenazimentuan eta arkitektura barroko eta rococo-an beirateak ez zuen garrantzirik izan elementu gisa. XIX. mendearen bukaeran modernismoak koloretako beirateak berpiztu zituen eta artista askok (Toulouse-Lautrec, Hector Guimard, Antoni Gaudí, etab.ek) beirateetarako kartoiak egin zituzten.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) cristalera (2) (Arkit.) vidriera
  fr (1) verrière [paroi vitrée] (2) (Arkit.) vitrail
  en stained glass; [leihoa] stained glass window; [atea] glazed door
  port (1) (de ventana, de puerta) vidraça; (mueble) cristaleira (2) (de iglesia) vitral

  Ganbarako beirate batetik azken argi errainu bat sartu zen, eta egunak hantxe ilundu zuen.  [Sukar ustelaren urtea, Edorta Jimenez (Txalaparta, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  beirate (Musée de Cluny. Vidriera de la Sainte-Chapelle. Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 4:54 pm on 2016/02/08 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  beltz 

  1. izond. Ikatzaren edo ebanoaren kolorekoa, edo bere mota berekoek normalean dutena baino kolore ilunagoa duena. Ile beltza. Ardo beltza. Ogi beltza. 2. izond. (hed.) Ezkorra, tristea, zorigaiztokoa. Etorkizun beltza. Egun beltza. 3. izond. (hed.) Gaiztoa, maltzurra, doilorra. Ez nuen uste hain bihotz beltza zuenik. 4. adb. Beltzarana. Eguzki asko hartu duzu eta beltz-beltz zaude. 5. iz. Kolore guztien artean ilunena (fisikoki, beltza ez da berez kolorea, ez baita argiaren espektroan ageri, argi ikuskorraren maiztasun-bandako izpi guztiak zurgatzen dituen objektu edo inguruak sortutako efektua baizik). 6. iz. eta izond. Arraza melanodermoa, larruazalaren pigmentazioa beltza duena; arraza horretako gizabanako edo (pl.) giza taldea; direlakoei dagokiena. Beltz bat inguratu zitzaidan. Karibeko beltzak. Musika beltza. 7. iz. Karta-jokoan txanka, zaldun eta erregeari ematen zaien izena. 8. iz. Karlisten artean, liberala. Donostia beltzen eskuetan zegoen. 9. iz. MUS. Zuri baten erdia eta kortxearen bikoitza balio duen nota-irudia. • BELTZAK IKUSI. Gorriak ikusi.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  [ilun]: ilun, beltzaran, ilunpetsu. argi.
  [triste]: triste, goibel. alai, atsegin.
  [doilor]: doilor, gaizto, bilau.
  [jukutria]: jukutria, bilaukeria, doilorkeria, zapokeria, gaiztakeria

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es 1 izond. negro, -a 2 izond. [kideko batekin alderatuz gero kolore ilunagokoa] negro, -a; moreno, -a 3 izond. (hed.) negro, -a; triste; desgraciado, -a; sombrío, -a 4 izond. (hed.) malo, -a, malvado, -a; infame; perverso, -a 5 izond. [deabruarekin zerikusia duten erritu edo ospakizunei buruzkoa] negro, -a 6 iz. [kolorea] negro 7 iz. [txotekoa, zaldia edo erregea] figura 8 iz. [karlistaldian] (herr.) liberal 9 iz. (Mus.) negra 10 iz./izond. (vino) tinto; chiquito [de vino tinto] 11 iz./izond. [arraza beltzekoa edo hari buruzkoa] negro, -a
  fr 1 izond. noir 2 izond. nègre, brun, -e 3 izond. (hed.) triste, sombre, mauvais, -e 4 iz./izond. (vin) rouge 5 iz. (Mus.) noire
  en 1 izond. [kolorea] black 2 izond. black; dark 3 izond. black, sad; gloomy, depressing 4 iz./izond. [ardoa] red wine 5 iz. [txikitoa] a small glass or half a glass of red wine 6 iz. (Mus.) crotchet
  port (1) cume, cume (2) terraço

  Angela Davis ekintzaile estatubatuar beltzak ez zuen lortu Arnaldo Otegi ikustea.

  

  beltz [Argazkian: Angela Davis Fermin Muguruzarekin (afp, deia.com-en bidez)]

   
• 

  Maite 10:20 pm on 2016/02/06 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  barraban 

  izond. (B) Barrabasa, bihurria. Gure mutil barraban hau, eskolari utzi dionetik hona, ezin dugu gauetan goiz etxeratu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: izond. Bizk.

      [oso bihurria]: arnes, barrabas, frikun Ipar., kokin Ipar./Naf.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. (B) barrabás, travieso, -a, malvado, -a, bribón, -ona
  fr izond. démon, espiègle
  en izond. naughty, mischievous
  port diabinho, cão

  -Hi eta hire lagun hori, Hernando dela dioena, baina ez dena Hernando, ze nik ezagutu nian Hernando bat, sorterrikoa, eta ez duk barraban hori! – nekez eusten zion Mateok -. [Sukar ustelaren urtea, Edorta Jimenez (Txalaparta, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  barraban (Pixabay, CC0 Public Domain)

   
• 

  Maite 10:33 pm on 2016/02/01 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  berantetsi 

  du ad. Berandu dela uste izan; bereziki, zain egoteaz aspertu edo kezkatu. Ez dugu berantetsi behar eskatzen duguna nahi bezain agudo ez bazaigu ematen. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [berantetsi] : berandutzat jo, luze iritzi, luzetsi, berantetsarazi (Adorez  Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. creer que es tarde; impacientarse por la tardanza
  fr du ad. s’impatienter, se faire attendre
  en du ad. to think that it’s late; to grow/become impatient because of the delay
  port acreditar que seja tarde

  Entzun:

  Egunkarian berantetsi behar izanen ninduten jadanik. [Rock’n’roll, Aingeru Epaltza (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  berantetsi (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 9:02 pm on 2016/01/24 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  baratxe 

  adb. Emeki, geldiro. Emeki eta baratxe sartu behar gara egitekoetan. • BARATXE-BARATXE. Oso astiro, poliki-poliki. Baratxe-baratxe, badoa urrun.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  baratx (S; SP (que cita a Ax), Ht VocGr, Lar, Añ (AN), Hb ap. Lh (-ax), H), baraitz (A, que cita Sacram), baatx (S), batx. Ref.: Lh (baatx); Gte Erd 260. Azkue no precisa si se refiere a baratx o a baratxe: “Baratx, baratxe: […] 2.º (V, L, BN, R, Sc), lentamente”.

  I (Adv.). 1. “Peu à peu” Ht VocGr. “Lentamente“, “poco a poco” Lar, Añ. “Baratx mintzatzen düzü (S)” Gte Erd 260 (s.v. poliki). “Zu(a)za baratxago (S)” Ib. 145. v. baratz, baratxe. Eta anhitz egunez baratx ioaiten genela, eta nekez Gnidako aurkhara heldurik. Lç Act 27, 7 (He nekhez, TB pisuki, Dv emeki, Ol, Ker astiro, IBk geldiro, IBe geldi-geldi). Hala ikhusiko duzu dendari baten etxean ere, ofizialeak abiadura handia daramala, pontuak husu eta laster emaiten tuela; baiña aprendiza bakhan, baratx <barath>, eta pontuak kontatuz bezala hari dela. Ax 91 (V 61; 2.a ed. baratz). Mezu egin nezan herabea, berant ioan zedin, eta baratx, eta itzul deus gabea. “Lentement”. O Pr 316. Mandatari hotza, berant abia, baratx ioan, eta itzuli hutsa. Ib. 642. Khantatüren dela phausüz edo baraitz. Sacram 13. Ari zidie, arren, aisa bizi zela erran delako arotza eta ari zela, berindabarranba, dote bibil baten athetzen bere Xaxirentako, ago batx! Gure arotza bethi ezin heltian zen! GAlm 1937, 55 (ap. DRA). 2. “Baratx, baratxe: 1.º (V-arr-oroz), raras veces” A. v. 2 baratxi.

  II (Adj.). 1. (S; Gèze). “Lent” Gèze y Lrq. 2. (Añ (V)). “Raro, separado, escaso” Añ.

  Sinonimoak: adond. Ipar.

      [astiro]: apurka, astiro, astiz, baratz, emaro, emeki, geldika, geldiro, poliki, poliki-poliki, polito, erreposki Ipar., pausatuki Ipar., pirka-pirka Ipar., geldi-geldika Bizk., geldika-geldika Bizk., astiki g.e., betaro g.e., betaz zah., astiroki Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. (Ipar.) despacio, lentamente, poco a poco, paulatinamente
  fr adb. (Ipar.) lentement, peu à peu
  en adb. slowly
  port adv devagar, (gradual o lentamente) pouco a pouco

  Entzun:

  BERROGEI MINUTUTAN EZ ESATEKO BELDURRA

  Esan bare. Esan niri. Esan zakar
  Esan ez dugula elkar maitatzen asmatzen
  Esan ez dugula orbainak gozatzeko betarik hartzen
  Esan niri. Esan zakar. Esan geldi

  Esan zakar ez gaituela geroak horrela nahi
  Esan ez dugula geroa horrela nahi
  Esan gatz gehiegi eman diegula:
  Esan gure irekiek larregi ikasi dutela

  Esan baratx. Esan niri. Esan zakar
  Esan hildura xarea hazi zaizula zuri ere
  Esan aztarrika ekiten diola egunsenti bakoitzari
  Esan nahikoa dela, akitu egiten direla bihotzak

  Esan ez dugula oinazearen gorazarre eginen
  Esan ez gaituela edonola nahi
  Esan itxarotea ere badela bizitzea
  Esan itxarotea ere badela bizitzea

  Esan gozo. Esan soilik. Esan

  [Harrien lauhazka, Iñigo Aranbarri (Susa poesia, 1998)]