Gaurko hitza

Updates from urria, 2015 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:42 pm on 2015/10/16 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  iraka 

  iz. BOT. Gramineoen familiako landare belarkara, hostoak estuak eta loreak bukaerako buruxkatan dituena. Laboreen artean hazten da eta erauzten zaila da (Lolium temulentum).  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  iraka (G, AN-5vill, L-ain, B, BN, S; SP (-kha), Lar, Añ (G), VocBN, H, VocB; h- SP (-kha), Dv, H), iralka (AN-egüés). Ref.: Alth Bot 9; A (iraka, iralka). Etim. Préstamo románico; cf., por ej. pir. biraca. En último término, de lat. ebriaca.

  Cizaña (sentidos prop. y fig.). “Zizaña” Lar, Añ. “(Lolium temulentum), ivraie enivrante, iraka” Zerb GH 1934, 332. “Parece trigo, se conoce por ser más verde y espiga más estrecha” VocB. Ethor zedin haren etsaia eta erein zezan hiraka ogi-artean. Lç Mt 13, 25 (Leon hiraka, He, TB, Echn, SalabBN iraka; Ip zalge, BiblE ologaizto). Ogi-pulua bekanki da irakaz xahua. O Pr 347. [Bersuak] irakaz betheak zorigaitzez gehienak, erdara hitz andanatto bat han-hemenka erain eta ez jorraturik. JE Bur 144. Pazkagi hoberenetan iraka sor ditake: ez da beraz harritu behar Azkainen ere ukan bada Jean Baigorri bat. Zerb Azk 107. v. tbn. Monho 48. Hb Egia 112. Izt C 48. Ibiñ Virgil 47n. Iralka: LE Urt 71 (ms. 25v zizaña).

  Sinonimoak: iz.

      [landare lastoduna]: zoragari, llollo Naf. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar hiztegia eta Wikipedia):

  es iz. (Bot.) cizaña, borrachuela (Lolium temulentum)
  fr iz. (Bot.) ivraie enivrante (Lolium temulentum)
  en iz. (Bot.) darnel, poison darnel, darnel ryegrass, cockle (Lolium temulentum)
  port iz. (Bot.) joio, cizânia (Lolium temulentum)

  Entzun:

  -Eta ez al zuen erran ezen iraka eta bertze belar gaixto guztiak ebaki egin behar zirela eta sutarat jaurtiki? [Lur bat haratago, Joan Mari Irigoien (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  iraka (Wikimedia Commons)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:02 pm on 2015/10/12 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  itzain 

  iz. 1. Idiak zaintzen eta gidatzen dituena. Igandeko idi-proban, nor da itzain? 2. Gurdiak gidatzen dituena. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.

      [idiak edota gurdiak gidatzen dituena]: itaurreko, itulari, itaurlari Bizk.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. boyero, guía de bueyes (2) iz. [gurdizaina] carretero
  fr (1) iz. bouvier, conducteur d’attelage de bÅ“ufs (2) iz. charretier
  en iz. ox driver, ox guide
  

  Entzun:

  Ez. Ciudadanosen Kataluniako emaitzen ostean, betiko uztarrira lotzeko garaia dute PPk eta PSOEk. Orain itzaina beste bat da, eta arrastotik ezin da inor atera. [Betiko uztarria, beste itzain bat, Jon Ordoñez (Berria.eus, 2015-10-09)]

  

  itzain (Irudia: laopinioncoruna.es)

   
• 

  Maite 12:43 pm on 2015/10/11 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  izozmendi 

  iz. Iceberga. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.

      [hormamendia]: iceberg, hormamendi Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iceberg
  fr iceberg
  en iceberg
  port iceberg

  Entzun:

  IZOZMENDIEN XEDEA

  Kresalean barrena doaz,
  igarokor,
  ur geza daramatelarik.

  [Izozmendiak, Juan Ramon Madariaga (Susa poesia, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  izozmendi (Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 12:55 pm on 2015/10/03 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  informatika 

  iz. INFORM. Informazioaren tratamendu automatikoaren zientzia.
  

  Informazio eta automatika hitzen elkarketatik datorren informatika hitza 1966an sortu zen. Baina informatikaren jaiotza-urtetzat Von Neumann-en ideietan oinarritutako lehen makina sortu zen urtea (1949) hartzen da. Zientzia honen funtsa datuak bildu, sarrera-unitateen bidez ordenadorera sartu, bertako unitate zentralean prozesatu ondoren informazio erabilgarria sortu eta irteera-unitateen bidez ateratzean datza. Prozesu honetan bi kontzeptu nagusi bereiz daitezke: hardwarea, hots, prozesamendu automatikoan erabiltzen diren tresnen multzoa, eta softwarea ordenadoreak funtzionatzeko eta problema konkretuak ebazteko behar diren programen multzoa.
  Informatika bost ataletan sailka daiteke: informatika analitikoa, informazioaren teoriaz eta problemen ebazpenerako dauden algoritmo eta prozedura matematikoen ebaluaketaz arduratzen dena; informatika logiko edo sistematikoa, sistema informatiko bat osatzen duten elementuen arteko erlazioak ezarri eta bakoitzaren funtzioak definitzea duena helburu; informatika fisiko edo teknologikoa, hardwareko osagaien, hots, zirkuitu elektronikoak, erdieroaleak, memoriak, prozesadoreak eta unitate periferikoak aztertzen dituena; informatika metodologikoa, softwarearen arloaz, edo programazio-metodologiaz, programazio-lengoaiez, konpiladore eta itzultzaileez eta sistema informatikoen ustiapenaz arduratzen dena; eta informatika aplikatua, sistema informatikoetan problema konkretuak ebazteko sortzen diren aplikazio praktiko guztiak barne hartzen dituen arloa. Azken urteotan zientzia honen arlo desberdinetan egin diren aurrerapenak direla eta, ordenadoreak gero eta txikiagoak, azkarragoak eta merkeagoak dira. Ondorioz gizartearen eremu guztietara hedatu dira: enpresetara, bankuetara, administraziora, profesionalen arlora, hezkuntzara, etab.etara.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Wikipedian:

  Informatika informazioaren tratamendu automatikoa aztertzen duen zientzia edo teknika multzoa da.

  Izena

  Informatika hitza Philippe Dreyfusek asmatu zuen 1962an, informazio eta automatiko hitzak bateratuta.

  Euskaraz, termino hau gaztelaniatik edota frantsesetik hartu dugu. Latinoamerikako hainbat herrialdetan eta mundu anglofonoan Computing edo Computación (“Zenbaketa”) hitzak erabiltzen dituzte. Mundu anglofonoan ordenagailuak sortu aurretik, Computer zenbaketa egiten duen pertsonari deitzen zioten.

  Historia

  Lehenengo ordenagailua 1946an jarri zen abian. Hala eta guztiz ere, informatika gizakiaren mendeetako amets bati dagokio, makina pentsalari bat sortzearen ametsari. Bide horretatik egin ziren lehenengo lanak XVII. mendekoak dira, Wilhelm Schickard, Blaise Pascal eta Gottfried von Leibniz-en garaikoak. Logika modernoa eta elektronika batzeak gaur egungo informatikaren sorrera ekarri zuen, eta horrek iraultza izugarria eragin du gure gizarteen ekonomian eta bizitzan. Informatikak oinarrian bi iturri ditu: automaten zientzia eta logika.

  (Jarraitu irakurtzen…)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es informática
  fr informatique
  en computer science; informatics; computing
  port informática

  Entzun:

  Haize bolada indartsuek jotzen zuten tarteka, alboko informatika-dendako oihala bortitz astinduz. [Gloria Mundi, Fernando Morillo (Elkar, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  informatika (FlickrCC, Alex Bertolini)

   
• 

  Maite 10:32 pm on 2015/09/29 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  istripu 

  iz. Ezbeharra, bereziki bat-bateko eta ustekabeko gertaera, ondorio okerrak dituena. Auto-, tren-, hegazkin-, lan-istripua. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko euskal Hiztegian

  istripu (G-azp, AN-gip, BN-lab-arb, S), istipu (L-sar), ixtripu (BN-arb; T-L). Ref.: A (istipu); Gte Erd 32, 239.

  Tropiezo; percance, accidente. “Accident; événement fâcheux” T-L. Tr. Al menos hasta mediados del s. XX, es propio de la tradición septentrional. La forma mejor documentada es ixtripu. En DFrec hay 9 ejs. (8 septentrionales) de ixtripu y 29, meridionales, de istripu. Aphez eta miriku athean yarriak, / ixtripu ditezkenen konsolagarriak. Hb Esk 219. Istripuei beira egoteko da bethi. Hb Egia 138. Ixtripuz baizen kintzea ezin trenka. Zby RIEV 1908, 85. Eritasun gehiago, makur, ixtripu, heriotze. JE Bur 94. Zerk joanen gitu eritasunak ala ixtripu batek? Othoizlari 1962, 454. Hau ixtripu izugarri bat zan beretzat. Osk Kurl 176. Alpinista istripu baten il zan. Gerrika 181. Nihaurk motoko istripu bat ukan nuen artean. Larre ArtzainE 235 (ib. 238 ixtripu). Ixtripu ergel batean. MIH 45. v. tbn. Ixtripu: Zub 62. Lf ELit 203. Xa Odol 18. Etchebarne 116. Ostolaiz 18.

  Accidente, circunstancia fortuita. Bere sortzearen ixtripu batek Elizaren gorphutzaz kanpo eman dituelakotz. Lap 356 (V 163).

  Sinonimoak: iz.
  [istripu] : ezbehar (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es accidente
  fr accident, malheur
  en accident
  port acidente

  Entzun:

  Auto istripu bat ukan zuela erran zien. [Skyroom, Ramuntxo Etxeberri (Elkar, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  istripu (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 10:36 pm on 2015/09/19 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  intranet 

  iz. Internet protokoloetan, TCP/IP protokoloan bereziki, oinarritutako sare informatiko pribatua, enpresa edo erakunde baten barnean erabiltzeko prestatua. (Euskalterm)

  Wikipedia

  Intranet bat enpresa, hezkuntza arloan edo bestelako erakundean Area Lokaleko Sare batean, (LAN) batean, Internet motako tresnak: web, ftp eta abar erabiltzean datza. Bere helburua kontsulta, mezularitza, biltegiratze eta beste hainbat funtzioetara aplikazioak eskainiz empresa edo erakundeko lana erraztea da. Beste lantaldeekin informazioa elkarbanatzeko edota zabaltzeko ere bitarteko egokia da.

  Normalean, oinarri bezala Interneten TCP/IP protokoloa du eta pribatua denez erabiltzaileei sarrera murrizteko mekanismoak ditu (pasahitzak, firewallak, etab…).

  Intraneteen arkitektura bezeroz eta zerbitzariaz osatuta dago. Bezero softwarea edozein konputadore lokal (web zerbitzari)izan daitekeen bitartean, zerbitzari softwarea Intranet anfitrioi batean egikaritu behar da. Ez da beharrezkoa bi software hauek, bezero eta zerbitzaria, sistema eragile berdinean exekutatzea. (Jarraitu irakurtzen…)

  Sinonimoak: iz.
  [intranet] : sare lokala
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Euskalterm eta Word Reference hiztegiak):

  es (Inform.) intranet, intrarred
  fr intranet
  en intranet
  port intranet

  Entzun:

  Nola ekarri ordea hitzetara, gaindegian nik lizar hotsa atera ordu behorrek behetik egiten zuten irrintziak bihotzondoan eragiten zidan birbirrekoa! [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

   

  

  intranet (Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 4:44 pm on 2015/09/09 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  inarrosi 

  da/du ad. (Ipar.) 1. Astindu, higidura azkarrez mugitu, zerbaiti kolpez edo higidura bortitzez eragin. 2. Hunkitu. Euskaldunen bihotzak inarrosten dituen abestia. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: ad. Ipar.

      [astindu]: astindu

      [hunkitu]: afektatu, bihotz-ukitu, erasan, hunkitu, kantitu, laztu Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. sacudir, agitar; estremecer (2) da/du ad. (hed.) agitar; estremecer, conmover; inquietar, turbar
  fr (1) da/du ad. (se) secouer, (s’)agiter (2) da/du ad. sursauter, émouvoir, troubler, éprouver
  en (1) da/du ad. [astindu] to shake; to shake sth out; [pertsona] to tremble (2) da/du ad. [hunkitu] to move, to touch; to shock
  port (1) sacudir; estremecer (2) comover

  Entzun:

  Hegoaldean gehien saltzen den egunkariaren atzoko azalean, itsasoak turkiar hondartza batera botatako ume ito baten argazkia. Titularrak zioen: «Tragedia jasanezina». Jasanezina balitz… Espainian gehien saltzen den egungariaren azalak ume ito beraren argazkia zekarren, baina polizia baten besoetan. Titularrak: «Europaren kontzientzia inarrosten duen irudi bat». Europaren —europarron— kontzientzia inarrosiko balu…  [Titularrak, Anjel Lertxundi (Hitz beste, 2015-09-04)] (Berria.eus)

   

  

  inarrosi (Irudia: razon.com.mx-etik ateratako argazkia)