Gaurko hitza

Tagged: A Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Inaki Agirre 10:58 pm on 2016/12/01 Permalink | Reply
  Tags: A   

  apailatu 

  du ad. (Ipar.) Prestatu, antolatu (gaur egun, sukaldaritzan oso erabilia). (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  apailatu (T-L).

  Preparar. “Préparer, […] aphailatu” T-L. v. aparejatu, apaindu, adelatu, prestatu. Tr. Documentado en autores septentrionales del siglo XX y en S. Altube e Ibiñagabeitia. En DFrec hay 18 ejs., de ellos 8 meridionales. Egurrak lagun beza / gelaria berdin, / Saltsak apaila ditzan / gatz’ta biperrekin! Etcham 156. Hemen berean nintzen, oilaskoak lumatu eta husturik: apailatu nahi nituen. Lf Murtuts 52. Ligik karroa jalgi zuen, mandoa apailatu eta abiatu ziren. Belegarralde Ez… odoleraino 4 (ap. DRA). Ni mahainean jartzen naizelarik bazkari egiteko, ez dut bururik berotzen jakiteko nola sukaldean etxekandereak aphailatu duen ekhartzen daukun saltsa. Lf Herr 16-2-1956 (ap. DRA). Sukaldean bixkotxa gaien aphailatzen ari zen. JEtchep 21. Gaitzeko errespeturekin, bere mahain, kadera, pipatzeko, aphailatzen dazko. Larz Iru 62. Testili, mirabe bat zenun, itailarientzat jakia apailatu ta ontzen zuna. Ibiñ Virgil 36. Eldu den Bazkotan, Azkaindarrekin emaiteko dugu Orreaga pastorala aundi bat. Laster lotuko gira apailatzen. Larz in Alzola Atalak 118. Aditzale eta ikusleak ere arduratuak ziren, apailatzen ari zen jai handiaz. Lf in Casve SGrazi 15.

  Disponer, organizar, ordenar. v. antolatu. Jainkoak mundua gizonarentzat egina du eta gizonari emana dio; haatik ez dio bururaturik eman; utzi dio haren aphailatzeko ahala edo kargua. Lf Herr 18-8-1955 (ap. DRA, s.v. ahal). Ementxe uzten baitut ainbeste neke eta lorrez apailatu nuan kabia. Alt LB 93. Liburu bat bezala mintzo zen, hitzak behar ziren tokian ezarriz […] haren solasak buruan aphailatuak ageri zuten. JEtchep 87. Ilhabete hau osorik pagatua izanen zauk!… Gero, hire bizia aphailatuko duk ahal dukan bezala. Larz Iru 92. Alaba hor diat […] Nahi baduk harekin aphailatu hire bizia, nere ontasunak eta kanperogoa hiretzat dituk. Ib. 102.

  (Aux. intrans.) Prepararse, disponerse. Bera aphailatzen da bulegoan, alegia paperetan galdua. Larz Senper 62.

  (Con dat.). Prepararse (a), prestarse (a). Berritz ere bizar egiteari aphailatzen da… athea jotzen dute. Larz Senper 34. Ama Handiari ekartzen zioten kar samur sakon bat: pentsu zuten zeremonien medioz jainkostatzen zirela eta betiko bizi dohatsu bati [sic] apailatzen. Lf CEEN 1973, 129.

  Bizkitartean ezta egunetik biharrera aphailatu Michel Garikoitz lan handi horri buruz. Etcheb MGaric 34.

  Sinonimoak: ad. Ipar.

      [organizatu]: antolatu, eratu, muntatu, organizatu, zuzendu, adelatu Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. preparar, disponer
  fr du ad. préparer, accommoder, disposer
  en du ad. to prepare
  port du ad. preparar, dispor

  Usoak lumatu, hustu eta apailatu ditugu. [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Orotariko Euskal Hiztegia)

  Antzezlariak apailatzen ari dira igandeko emanaldirako. (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

  apailatu (Argazkia: guilherme nunes da silva. Flickr)

   

   

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 8:20 pm on 2016/11/27 Permalink | Reply
  Tags: A   

  atseden 

  iz. 1. Lan edo nekeen etenaldia edo arintzea. 2. Ikuskizun baten erdiko etenaldia. 3. MIL. Tinko delakoaren kontrako jarrera. • ATSEDEN HARTU. Lo egizue eta atseden har ezazue. || ATSEDENA! MIL. Atseden-jarrera harrarazteko agindu-hitza. || ad. du ad. 1. Atseden hartu. Zazpigarren egunean atseden zuen. 2. (zah.) Itzali, amatatu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak

  atseden ad.

      [atseden hartu]: g.e.abaro egin, abaroan egon, atseden hartu, atsedendu, deskantsu hartu, hats egin, errepausatu Ipar., hats hartu Ipar., pausatu Ipar., asaskatu Bizk., atseden egin Bizk., deskantsatu Heg. beh.

      [itzali]: zah.itzali, amatatu Bizk., itxungi Bizk., itzungi Bizk., iraungi jas., emendatu Gip. g.e.

  atseden iz.

     [lanen etenaldia]: deskantsu, hats-hartze, errepausu Ipar., pausu Ipar., desneke g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. descanso, reposo, sosiego, alivio, pausa, tranquilidad (2) iz. [ikuskizunean] intermedio, descanso || (1) du ad. descansar, reposar, aliviar (2) du ad. apagar
  fr (1) iz. repos, pause (2) iz. [ikuskizunean] intermède || (1) du ad. || (1) du ad. se reposer
  en (1) iz. rest, break, pause; respite; breather (inf) (2) iz. [ikuskizunean] interval || (1) du ad. rest
  port (1) iz. descanso, repouso, sossego, calma (2) iz. [ikuskizunean] intermedio, intervalo || (1) du ad. descansar, repousar, aliviar

  Eben atseden eta gero / joan zatezke, kaballero, / andiro mejoradurik. Lazarraga (B) 1201vb. (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

  atseden (Argazkia: Ricardo Gómez, @FiloBlogia)

   
• 

  Maite 10:36 pm on 2016/11/26 Permalink | Reply
  Tags: A   

  adabegi 

  iz. 1. Enborrari adar bat biltzen zaion tokian eratzen den gune gogorra. 2. Inform. Zuhaitz-egitura bateko elementua. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa eta Euskalterm)

  Wikipedia

  Nodo (latineko nodus hitzatik) edo adabegi bat sare-moduko egitura batean, elkarri konektatutako edozein elementu da. Honen adibideak dira ordenagailuak, routerak, sare-inprimagailuak, hub, switch, zubiak…

  Sinonimoak: iz.

      [adarrondoa]: adarrondo Ipar., adargune g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. [zurarena] nudo (2) iz. (Inform.) nodo, nudo
  fr (1) iz. bourgeon ; nud (2) iz. (Inform.) noeud
  en (1) iz. knot [in wood] (2) iz. (Inform.) node
  port iz. (Inform.) nó

  Oso garrantzitsuak dira nire sarea osatzen duten adabegiak. [Iñaki Murua, @imurua]

  "adabegi"
  oso garrantzitsuak dira nire sarea osatzen duten adabegiak, @euskaljakintza esaterako.
  Zorionak #gaurkohitza8

  — Iñaki Murua (@imurua) 2016(e)ko azaroak 23

  
  

  

  adabegi (Domeinu publikoa, David de Ugarte)

   
• 

  Maite 11:48 pm on 2016/11/07 Permalink | Reply
  Tags: A   

  alferrontzi 

  izond. Oso alferra. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: izond.
  [alferrontzi] : alfertzar, nagitzar, alfer handi, alfer zotz (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. muy vago, -a
  fr izond. très paresseux, -euse, fainéant, -e
  en izond. lazy; layabout, lazybones (inf)
  port izond. muito vago, -a

  Benga, mugi, alferrontzi halakoak! [Uda betiko balitz, Xabier Mendiguren Elizegi (Elkar, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  alferrontzi (Argazkia: FlickrCC, Mike Baird)

   
• 

  Maite 10:17 pm on 2016/10/08 Permalink | Reply
  Tags: A   

  apar 

  iz. Likido baten gainaldean edo bere baitan gertatzen diren gas–burbuila (gehienetan aire-burbuila) txikien multzoa. Likidoa eragiten denean, dirakienean edo hartzidura edo eferbeszentziaren eraginez gertatu ohi da. Itsasoko uhinen aparra. Gaixoari ahotik aparra dario. • apar (sintetiko). KIM. Zenbait plastiko zelularri ematen zaien izena. Poliuretano-aparra. || apar-harri. Leuntzeko erabiltzen den harri bolkaniko, porotsu eta arina. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.

      [bitsa]: arrapo Ipar., bits Bizk., bisuts Bizk. g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es espuma
  fr écume, mousse
  en foam
  port espuma

  Nik euskera egoera tamalgarrian ezagutu dut, bai eskubideen aldetik bai erabilera aldetik komunikabideetan, administrazioan, ikastoletan… Gaur egungo egoera askoz hobea da, baina horrek ez du esan nahi aparretan bizi behar dugunik, lanean jarraitu behar dugu alderdi guztietan. Gure ahultasun handiena izan daiteke gehiagi direla euskara dakitenak erabiltzen dutenak baino.  [“Hiztegiak ez dira ondo erabiltzen, zuzenean goazelako esanahiara”, Andoni Sagarna (Deia.com, 2016-10-06)]
  

  

  apar (Gaurko hitza, Domeinu publikoa)

   
• 

  Maite 11:45 pm on 2016/09/22 Permalink | Reply
  Tags: A   

  afan 

  iz. (G) Norberaren dohain, aberastasun, ondasun, etab. bestei erakustearen gehiegikeria. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. Heg.

      [grina]: apeta, grina, irrika, irrits, tirria, hisia Ipar., lehia Ipar., lera Bizk., irrikizio Gip., asper Zub., irrikatasun g.e., pasio g.e., joran Bizk. jas., espa Heg. g.e., gutar Bizk. g.e., uzi Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1)iz. (Heg.) h. harrokeria ostentación, vanidad (2) iz. (Heg.) h. grina, zaletasun afán, ocupación; empeño, deseo
  fr (1) vanité, orgueil (2) ardeur
  en (1) arrogance, vanity, pride; ostentation (2) desire, ambition
  port (1) ostentação, vaidade (2) afã, vontade

  Hartantxe izaten baitzuen bere afan guzia. [Harrizko pareta erdiurratuak, Patziku Perurena (Euskaltzaindia, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  afan (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 11:16 pm on 2016/09/19 Permalink | Reply
  Tags: A   

  azkura 

    iz. 1. Larruazalean sentitzen den erresumin-moduko sentsazioa, hatz egitera bultzatzen duena. 2. (hed.) Zerbaitek eragiten duen irrika edo desira. Lur berriak ikusteko azkurak bultzatuta. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.

      [hazgalea]: aznahi, hazgale, hatz Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. picor, picazón, escozor, prurito (2) iz. (hed.) vivo deseo o inquietud
  fr démangeaison, prurit, irritation
  en itch, itching
  port comichão, coceira, irritação,

  Azkura ematen du, eta gogoz eta grinaz egin behar da hazka. [Sexua noiznahi, Luis Elberdin (Gaiak, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  azkura (Gaurko hitza, CC)